Publicatiedatum: 24-3-2023 06:30

Overheidsfinanciën, vierde kwartaal 2022

Over deze publicatie

In deze publicatie is naast de kerncijfers van de overheidsfinanciën in het vierde kwartaal ook aandacht voor de rentelasten in 2022, het eigen vermogen van gemeenten en de uitgaven aan ww-uitkeringen.

1. Overheidssaldo na twee jaar weer positief in 2022

In 2022 overstegen de inkomsten van de overheid lichtelijk de uitgaven. Het overschot van de overheid kwam uit op 0,1 miljard euro. Sinds 2019 is dit het eerste jaar waarin een positief saldo is gerealiseerd. In 2021 was er nog sprake van een tekort van 20 miljard euro. De toename van het overheidssaldo wordt veroorzaakt door een snellere stijging van de inkomsten dan van de uitgaven. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) kwam het overheidssaldo in 2022 uit op 0,01 procent.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47
'12	2e kwartaal	43	47
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44	46
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44	42,3
'18	2e kwartaal	44	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,8
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,2	49,4
'21	2e kwartaal	44,2	48
'21	3e kwartaal	44,1	47,6
'21	4e kwartaal	44,3	46,7
'22	1e kwartaal	43,9	45,3
'22	2e kwartaal	44,4	44,3
'22	3e kwartaal	44,3	44
'22	4e kwartaal	44,5	44,5

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47
'12	2e kwartaal	43	47
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44	46
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44	42,3
'18	2e kwartaal	44	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,8
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,2	49,4
'21	2e kwartaal	44,2	48
'21	3e kwartaal	44,1	47,6
'21	4e kwartaal	44,3	46,7
'22	1e kwartaal	43,9	45,3
'22	2e kwartaal	44,4	44,3
'22	3e kwartaal	44,3	44
'22	4e kwartaal	44,5	44,5

De inkomsten van de overheid zijn in 2022 met 39 miljard euro gestegen in vergelijking met het voorgaande jaar. Deze stijging heeft voornamelijk betrekking op de ontvangen belastingen. De belastingen op inkomen zijn in het afgelopen jaar met 18 miljard euro gestegen, met name door de vennootschapsbelasting en de loonbelasting. Ook zijn de BTW inkomsten met 5 miljard euro gestegen. De aardgasbaten zijn in 2022 ruim 8 miljard euro hoger uitgevallen dan in 2021, met name ten gevolge van hogere gasprijzen.

De uitgaven van de overheid zijn minder hard gestegen dan de inkomsten met een stijging van 19 miljard euro ten opzichte van 2021. Er is in het afgelopen jaar 6 miljard euro meer aan beloningen van werknemers uitgegeven dan in 2021. Ook de uitgaven met betrekking tot sociale uitkeringen zijn gestegen met meer dan 8 miljard euro. Daarnaast heeft de overheid 3 miljard euro uitgegeven aan energiecompensatie in november en december om de gevolgen van de hoge energieprijzen te verlichten. De belastinguitgaven van de overheid zijn eveneens gestegen. Dit heeft betrekking op Energie Beheer Nederland (EBN), een publiek energiebedrijf, waarvan de belastinguitgaven met bijna 6 miljard euro zijn toegenomen vanwege verhoogde omzet en de solidariteitsbijdrage die in 2022 is geïntroduceerd.

De uitgaven aan subsidies zijn daarentegen gedaald met 14 miljard euro. In 2021 zijn meerdere subsidies verleend in verband met de COVID-19 pandemie welke in 2022 niet meer van toepassing waren. Onder andere de regeling Tegemoetkoming Vaste Lasten voor ondernemers (TVL) en de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) zijn afgelopen. Er is voor deze regelingen respectievelijk 6 miljard euro en 7 miljard euro minder subsidie verleend in 2022.

1.2 Overheidsschuld (EMU)
Perioden		Overheidsschuld (EMU-schuld) (mld euro)
'08	1e kwartaal	275,1
'08	2e kwartaal	278,2
'08	3e kwartaal	283,8
'08	4e kwartaal	354
'09	1e kwartaal	370,3
'09	2e kwartaal	360,8
'09	3e kwartaal	360,4
'09	4e kwartaal	354,7
'10	1e kwartaal	359,3
'10	2e kwartaal	372,3
'10	3e kwartaal	374,1
'10	4e kwartaal	378,7
'11	1e kwartaal	382,8
'11	2e kwartaal	390,9
'11	3e kwartaal	396,6
'11	4e kwartaal	401,3
'12	1e kwartaal	407
'12	2e kwartaal	417
'12	3e kwartaal	423
'12	4e kwartaal	432,4
'13	1e kwartaal	435,4
'13	2e kwartaal	447,2
'13	3e kwartaal	446,4
'13	4e kwartaal	447
'14	1e kwartaal	445,4
'14	2e kwartaal	456
'14	3e kwartaal	454,5
'14	4e kwartaal	455,8
'15	1e kwartaal	464,4
'15	2e kwartaal	453,3
'15	3e kwartaal	451,5
'15	4e kwartaal	446,1
'16	1e kwartaal	446,6
'16	2e kwartaal	442,3
'16	3e kwartaal	433,5
'16	4e kwartaal	438,5
'17	1e kwartaal	427,1
'17	2e kwartaal	426,3
'17	3e kwartaal	417,8
'17	4e kwartaal	420,4
'18	1e kwartaal	413
'18	2e kwartaal	409,2
'18	3e kwartaal	405,9
'18	4e kwartaal	405,8
'19	1e kwartaal	398,3
'19	2e kwartaal	403,8
'19	3e kwartaal	395,1
'19	4e kwartaal	394,7
'20	1e kwartaal	403,4
'20	2e kwartaal	441,9
'20	3e kwartaal	441,6
'20	4e kwartaal	435,5
'21	1e kwartaal	440
'21	2e kwartaal	447,9
'21	3e kwartaal	442,9
'21	4e kwartaal	449
'22	1e kwartaal	446,4
'22	2e kwartaal	457,6
'22	3e kwartaal	450,5
'22	4e kwartaal	480,1

1.2 Overheidsschuld (EMU)
Perioden		Overheidsschuld (EMU-schuld) (mld euro)
'08	1e kwartaal	275,1
'08	2e kwartaal	278,2
'08	3e kwartaal	283,8
'08	4e kwartaal	354
'09	1e kwartaal	370,3
'09	2e kwartaal	360,8
'09	3e kwartaal	360,4
'09	4e kwartaal	354,7
'10	1e kwartaal	359,3
'10	2e kwartaal	372,3
'10	3e kwartaal	374,1
'10	4e kwartaal	378,7
'11	1e kwartaal	382,8
'11	2e kwartaal	390,9
'11	3e kwartaal	396,6
'11	4e kwartaal	401,3
'12	1e kwartaal	407
'12	2e kwartaal	417
'12	3e kwartaal	423
'12	4e kwartaal	432,4
'13	1e kwartaal	435,4
'13	2e kwartaal	447,2
'13	3e kwartaal	446,4
'13	4e kwartaal	447
'14	1e kwartaal	445,4
'14	2e kwartaal	456
'14	3e kwartaal	454,5
'14	4e kwartaal	455,8
'15	1e kwartaal	464,4
'15	2e kwartaal	453,3
'15	3e kwartaal	451,5
'15	4e kwartaal	446,1
'16	1e kwartaal	446,6
'16	2e kwartaal	442,3
'16	3e kwartaal	433,5
'16	4e kwartaal	438,5
'17	1e kwartaal	427,1
'17	2e kwartaal	426,3
'17	3e kwartaal	417,8
'17	4e kwartaal	420,4
'18	1e kwartaal	413
'18	2e kwartaal	409,2
'18	3e kwartaal	405,9
'18	4e kwartaal	405,8
'19	1e kwartaal	398,3
'19	2e kwartaal	403,8
'19	3e kwartaal	395,1
'19	4e kwartaal	394,7
'20	1e kwartaal	403,4
'20	2e kwartaal	441,9
'20	3e kwartaal	441,6
'20	4e kwartaal	435,5
'21	1e kwartaal	440
'21	2e kwartaal	447,9
'21	3e kwartaal	442,9
'21	4e kwartaal	449
'22	1e kwartaal	446,4
'22	2e kwartaal	457,6
'22	3e kwartaal	450,5
'22	4e kwartaal	480,1

De overheidsschuld steeg gedurende 2022 met 31 miljard euro, naar een niveau van 480 miljard euro. De overheidsschuld steeg ondanks een overschot van ruim 0,1 miljard euro omdat het Rijk niet de gehele schulduitgifte heeft gebruikt om de uitgaven te financieren. In plaats daarvan heeft het Rijk de middelen uit die schulduitgifte omgezet in financiële activa, waaronder het aanhouden van additionele liquide middelen op haar bankrekening.

Ondanks de stijging van de overheidsschuld in absolute zin daalde de overheidsschuldquote van 52,5 procent naar 51,0 procent. Dit doordat het bbp als noemer in de overheidsschuldquote harder steeg dan de waardestijging van de overheidsschuld als teller in de overheidsschuldquote.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2021	2022	2022	2022	2022
		4e kwartaal	1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal	4e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	101,4	102,3	107	95,7	113,7
Uitgaven	Miljard euro	103,2	95,9	103,8	100,9	118,1
Saldo	Miljard euro	-1,7	6,4	3,2	-5,2	-4,4
Overheidsschuld	Miljard euro	449	446,4	457,6	450,5	480,1
Saldo	% bbp¹⁾	-2,4	-1,4	0,1	0,3	0,0
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	52,5	50,9	51,0	49,1	51,0
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.

2. Rentelasten stijgen niet evenredig mee met rentestijging

Na een periode met historisch lage rentepercentages en –lasten zijn de rentelasten van de overheid licht gestegen in 2022. De afgelopen jaren daalden de rentelasten, van 11,6 miljard euro in 2011 tot 4,9 miljard euro in 2021. Sinds het begin van de tijdreeks in 1995 waren de rentelasten in absolute zin nooit eerder zo laag als in 2021.

2.1 Rentelasten conform nationale rekeningen
Perioden	Rentelasten (mln euro)
'00	14889
'01	13889
'02	12884
'03	12161
'04	12290
'05	11953
'06	11775
'07	12176
'08	13216
'09	12709
'10	11397
'11	11649
'12	10954
'13	10295
'14	9857
'15	8980
'16	8151
'17	7396
'18	6933
'19	6231
'20	5432
'21*	4857
'22*	5161

*Voorlopige cijfers

2.1 Rentelasten conform nationale rekeningen
Perioden	Rentelasten (mln euro)
'00	14889
'01	13889
'02	12884
'03	12161
'04	12290
'05	11953
'06	11775
'07	12176
'08	13216
'09	12709
'10	11397
'11	11649
'12	10954
'13	10295
'14	9857
'15	8980
'16	8151
'17	7396
'18	6933
'19	6231
'20	5432
'21*	4857
'22*	5161

*Voorlopige cijfers

De rentelasten zijn in 2022 onder andere toegenomen door de stijging van de kapitaalmarktrentevoet voor de overheid in het voorjaar en de versnelde stijging daarvan in het najaar. De hogere rentevoet wordt mede veroorzaakt door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB heeft als hoofddoel het handhaven van prijsstabiliteit in het eurogebied. Doordat de inflatie al geruime tijd hoger is dan de nagestreefde 2,0 procent, rekent de ECB een hogere rente zowel voor de tegoeden die commerciële banken aanhouden als lenen bij haar. De onderstaande grafiek illustreert de ontwikkeling van ECB-rentes voor het aanhouden van tegoeden via de depositofaciliteit en het lenen van tegoeden via de marginale beleningsfaciliteit¹⁾. Deze stijgende renteontwikkeling zet opwaartse druk op de rentevoet waarmee de overheid geconfronteerd wordt op de kapitaalmarkt en daarmee ook de rentelasten van de overheid.

2.2 Ontwikkeling rente depositofaciliteit en de marginale beleningsfaciliteit bij de ECB
jaar	Periode	Depositofaciliteit (%)	Marginale beleningsfaciliteit (%)
1999	1 Jan.	2	4,5
1999	4 Jan.�1	2,75	3,25
1999	22 Jan.	2	4,5
1999	9 Apr.	1,5	3,5
1999	5 Nov.	2	4
2000	4 Feb.	2,25	4,25
2000	17 Mar.	2,5	4,5
2000	28 Apr.	2,75	4,75
2000	9 Jun.	3,25	5,25
2000	28 Jun.2	3,25	5,25
2000	1 Sep.	3,5	5,5
2000	6 Oct.	3,75	5,75
2001	11 May	3,5	5,5
2001	31 Aug.	3,25	5,25
2001	18 Sep.	2,75	4,75
2001	9 Nov.	2,25	4,25
2002	6 Dec.	1,75	3,75
2003	7 Mar.	1,5	3,5
2003	6 Jun.	1	3
2005	6 Dec.	1,25	3,25
2006	8 Mar.	1,5	3,5
2006	15 Jun.	1,75	3,75
2006	9 Aug.	2	4
2006	11 Oct.	2,25	4,25
2006	13 Dec.	2,5	4,5
2007	14 Mar.	2,75	4,75
2007	13 Jun.	3	5
2008	9 Jul.	3,25	5,25
2008	8 Oct.	2,75	4,75
2008	9 Oct.3	3,25	4,25
2008	15 Oct.4	3,25	4,25
2008	12 Nov.	2,75	3,75
2008	10 Dec.	2	3
2009	21 Jan.	1	3
2009	11 Mar.	0,5	2,5
2009	8 Apr.	0,25	2,25
2009	13 May	0,25	1,75
2011	13 Apr.	0,5	2
2011	13 Jul.	0,75	2,25
2011	9 Nov.	0,5	2
2011	14 Dec.	0,25	1,75
2012	11 Jul.	0	1,5
2013	8 May.	0	1
2013	13 Nov.	0	0,75
2014	11 Jun.	-0,1	0,4
2014	10 Sep.	-0,2	0,3
2015	9 Dec.	-0,3	0,3
2016	16 Mar.	-0,4	0,25
2019	18 Sep.	-0,5	0,25
2022	27 Jul.	0	0,75
2022	14 Sep.	0,75	1,5
2022	2 Nov.	1,5	2,25
2022	21 Dec.	2	2,75
Bron: Key ECB interest rates (europa.eu)

2.2 Ontwikkeling rente depositofaciliteit en de marginale beleningsfaciliteit bij de ECB
jaar	Periode	Depositofaciliteit (%)	Marginale beleningsfaciliteit (%)
1999	1 Jan.	2	4,5
1999	4 Jan.�1	2,75	3,25
1999	22 Jan.	2	4,5
1999	9 Apr.	1,5	3,5
1999	5 Nov.	2	4
2000	4 Feb.	2,25	4,25
2000	17 Mar.	2,5	4,5
2000	28 Apr.	2,75	4,75
2000	9 Jun.	3,25	5,25
2000	28 Jun.2	3,25	5,25
2000	1 Sep.	3,5	5,5
2000	6 Oct.	3,75	5,75
2001	11 May	3,5	5,5
2001	31 Aug.	3,25	5,25
2001	18 Sep.	2,75	4,75
2001	9 Nov.	2,25	4,25
2002	6 Dec.	1,75	3,75
2003	7 Mar.	1,5	3,5
2003	6 Jun.	1	3
2005	6 Dec.	1,25	3,25
2006	8 Mar.	1,5	3,5
2006	15 Jun.	1,75	3,75
2006	9 Aug.	2	4
2006	11 Oct.	2,25	4,25
2006	13 Dec.	2,5	4,5
2007	14 Mar.	2,75	4,75
2007	13 Jun.	3	5
2008	9 Jul.	3,25	5,25
2008	8 Oct.	2,75	4,75
2008	9 Oct.3	3,25	4,25
2008	15 Oct.4	3,25	4,25
2008	12 Nov.	2,75	3,75
2008	10 Dec.	2	3
2009	21 Jan.	1	3
2009	11 Mar.	0,5	2,5
2009	8 Apr.	0,25	2,25
2009	13 May	0,25	1,75
2011	13 Apr.	0,5	2
2011	13 Jul.	0,75	2,25
2011	9 Nov.	0,5	2
2011	14 Dec.	0,25	1,75
2012	11 Jul.	0	1,5
2013	8 May.	0	1
2013	13 Nov.	0	0,75
2014	11 Jun.	-0,1	0,4
2014	10 Sep.	-0,2	0,3
2015	9 Dec.	-0,3	0,3
2016	16 Mar.	-0,4	0,25
2019	18 Sep.	-0,5	0,25
2022	27 Jul.	0	0,75
2022	14 Sep.	0,75	1,5
2022	2 Nov.	1,5	2,25
2022	21 Dec.	2	2,75
Bron: Key ECB interest rates (europa.eu)

Naast de renteontwikkeling heeft ook de stijging van de overheidsschuld in 2022 een stuwende werking op de rentelasten. In 2022 steeg de overheidsschuld met 31 miljard euro ondanks dat de overheidsschuld als percentage van het bbp juist daalde. De rentelasten zijn in 2022 met 0,3 miljard euro gestegen naar 5,2 miljard euro. Als percentage van de overheidsschuld stegen de rentelasten niet en bleven 1,1 procent. Met deze absolute stijging van de rentelasten in 2022 vindt er een lichte kanteling plaats van de neerwaartse trend in rentelasten van de afgelopen jaren. De opwaartse druk door de ontwikkeling van de rente en de overheidsschuld vertalen zich niet direct in evenredig hogere rentelasten. Dit komt doordat de overheidsschuld voornamelijk bestaat uit langlopende schulden met een vaste rentevoet. De doorwerking van de opwaartse druk is dus met een vertraging zichtbaar in de rentelasten, met het afsluiten van nieuwe leningen.

2.3 Rentelasten t.o.v. schuld (effectieve rente)
jaar	Rentelasten (%)
'00	6,3
'01	5,8
'02	5,3
'03	4,7
'04	4,6
'05	4,4
'06	4,5
'07	4,6
'08	3,7
'09	3,6
'10	3,0
'11	2,9
'12	2,5
'13	2,3
'14	2,2
'15	2,0
'16	1,9
'17	1,8
'18	1,7
'19	1,6
'20	1,2
'21	1,1
'22	1,1
*Voorlopige cijfers

2.3 Rentelasten t.o.v. schuld (effectieve rente)
jaar	Rentelasten (%)
'00	6,3
'01	5,8
'02	5,3
'03	4,7
'04	4,6
'05	4,4
'06	4,5
'07	4,6
'08	3,7
'09	3,6
'10	3,0
'11	2,9
'12	2,5
'13	2,3
'14	2,2
'15	2,0
'16	1,9
'17	1,8
'18	1,7
'19	1,6
'20	1,2
'21	1,1
'22	1,1
*Voorlopige cijfers

¹⁾ Voor de depositofaciliteit en de marginale beleningsfaciliteit geldt een zeer korte looptijd, namelijk 1 dag. Voor het lenen van tegoeden van langer dan 1 dag kan gebruik worden gemaakt van basisherfinancieringstransacties bij de ECB. De rente voor de basisherfinancieringstransacties, de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit, worden elke zes weken vastgesteld door de ECB in het kader van haar werkzaamheden om de prijzen in het eurogebied stabiel te houden. Zie link.

3. Eigen vermogen gemeenten in 2021 verder gegroeid

Eind 2021 bedroeg het eigen vermogen van Nederlandse gemeenten 35,9 miljard euro. Dat is 1,8 miljard euro meer dan een jaar eerder. Het is het tweede jaar op rij dat het eigen vermogen toenam. De groei van het eigen vermogen komt doordat de baten in 2021 met 67,5 miljard euro hoger waren dan de lasten, die 65,7 miljard euro bedroegen. De groei van het eigen vermogen is wel minder groot dan in 2020, toen de toename van het eigen vermogen vooral kwam door de verkoop van gemeentelijke belangen in een energiebedrijf.

3.1 Eigen vermogen gemeenten op 31 december
Jaar	Eigen vermogen gemeenten (mld euro)
2017	30,472
2018	30,273
2019	29,471
2020	34,081
2021*	35,875
*Voorlopige cijfers

3.1 Eigen vermogen gemeenten op 31 december
Jaar	Eigen vermogen gemeenten (mld euro)
2017	30,472
2018	30,273
2019	29,471
2020	34,081
2021*	35,875
*Voorlopige cijfers

Het eigen vermogen van gemeenten betreft de bezittingen minus de schulden. Het totale bezit van gemeenten stond eind 2021 in de boeken voor 95,5 miljard euro. Dit is 2,6 miljard euro meer dan een jaar eerder. Gemeenten hadden 1,1 miljard euro meer aan financieel bezit. De boekwaarde van de infrastructuur was ook 1,1 miljard euro hoger. De waarde van bedrijfsgebouwen en overige bezittingen steeg eveneens. De voorraden waren daarentegen 0,9 miljard lager dan eind 2020. De schulden namen toe van 58,9 miljard naar 59,6 miljard euro.

3.2 Balansstanden gemeenten op 31 december
	2021* (mld euro)	2020 (mld euro)
Materieel bezit: bedrijfsgebouwen, gronden en terreinen	42,173	41,408
Financieel bezit	22,43	21,325
Materieel bezit: GWW	19,482	18,348
Overig bezit	6,951	6,518
Voorraden	4,483	5,335
Eigen vermogen	35,875	34,081
Vreemd vermogen	59,643	58,854
Het financieel bezit bestaat behalve uit geld op de bankrekening ook uit verstrekte leningen, beleggingen en deelnemingen. Het overig bezit bestaat uit o.m. vervoermiddelen, machines, computers en software. *Voorlopige cijfers

3.2 Balansstanden gemeenten op 31 december
	2021* (mld euro)	2020 (mld euro)
Materieel bezit: bedrijfsgebouwen, gronden en terreinen	42,173	41,408
Financieel bezit	22,43	21,325
Materieel bezit: GWW	19,482	18,348
Overig bezit	6,951	6,518
Voorraden	4,483	5,335
Eigen vermogen	35,875	34,081
Vreemd vermogen	59,643	58,854
Het financieel bezit bestaat behalve uit geld op de bankrekening ook uit verstrekte leningen, beleggingen en deelnemingen. Het overig bezit bestaat uit o.m. vervoermiddelen, machines, computers en software. *Voorlopige cijfers

Het eigen vermogen van gemeenten per inwoner groeide in alle grootteklassen. Ook in bijna alle regio’s (COROP-gebieden) nam het eigen vermogen per inwoner toe. Uitzonderingen zijn Groot-Rijnmond , Zuidoost-Zuid-Holland, Flevoland en Gooi- en Vechtstreek.

3.3 Eigen vermogen gemeenten per grootteklasse op 31 december
	2021* (euro per inwoner)	2020 (euro per inwoner)
250 000 inwoners of meer	5010	5008
150 000 tot 250 000 inwoners	1728	1596
100 000 tot 150 000 inwoners	2081	1909
50 000 tot 100 000 inwoners	1477	1374
20 000 tot 50 000 inwoners	1423	1322
10 000 tot 20 000 inwoners	1608	1540
5 000 tot 10 000 inwoners	1934	1799
Minder dan 5 000 inwoners	4156	4087
*Voorlopige cijfers

3.3 Eigen vermogen gemeenten per grootteklasse op 31 december
	2021* (euro per inwoner)	2020 (euro per inwoner)
250 000 inwoners of meer	5010	5008
150 000 tot 250 000 inwoners	1728	1596
100 000 tot 150 000 inwoners	2081	1909
50 000 tot 100 000 inwoners	1477	1374
20 000 tot 50 000 inwoners	1423	1322
10 000 tot 20 000 inwoners	1608	1540
5 000 tot 10 000 inwoners	1934	1799
Minder dan 5 000 inwoners	4156	4087
*Voorlopige cijfers

Gemiddeld hadden de Nederlandse gemeenten 2053 euro per inwoner aan eigen vermogen aan het eind van 2021. Opmerkelijk is dat zowel de vier grote steden (met 5010 euro) als de gemeenten met minder dan vijfduizend inwoners (met 4156 euro) een hoog eigen vermogen per inwoner hebben. Dit komt doordat de waarde van het bezit van gemeenten in deze grootteklassen relatief hoog is. Gemeenten met minder dan vijfduizend inwoners hebben relatief veel financieel bezit, bedrijfsgebouwen, infrastructuur en overige materiële activa, zoals bedrijfsauto’s en machines. Van de vier grote steden heeft vooral Amsterdam een relatief hoog eigen vermogen. In de hoofdstad is de waarde van gronden en terreinen in bezit van de gemeente per inwoner elf keer zo hoog als gemiddeld in Nederland. Dit komt vooral doordat erfpacht hier vrij algemeen is.

4. WW-uitkeringen dalen naar laagste niveau in 15 jaar

In 2022 zijn de uitgaven aan uitkeringen van de overheid voor de Werkloosheidswet (WW) met een kwart gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Met 2,7 miljard euro is dit het laagste niveau sinds 2008. Tegelijk zijn de inkomsten uit de wettelijke premies waar deze uitgaven grotendeels mee gefinancierd worden, juist toegenomen met ruim 2,8 miljard euro tot 8,4 miljard euro. Dit kwam echter voort uit een eenmalige premieverlaging in 2021 waarbij de overheid eenmalig de werkgeverslasten heeft verlaagd vanwege de coronacrisis. Zowel de uitkeringen als premies worden onder andere beïnvloed door de ontwikkeling van de werkloosheid en de lonen. In 2022 daalde de werkloosheid tot het laagste niveau in ruim twintig jaar en de lonen stegen sterker dan in de jaren ervoor.

De WW biedt een verzekering voor werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid door onder voorwaarden 75 procent van het laatst genoten loon uit te keren gedurende de eerste twee maanden van werkloosheid en 70 procent erna. De hoogte van de uitkeringen kent wel een maximum. De duur van de uitkering is beperkt en hangt af van het arbeidsverleden. UWV voert deze wet uit en de uitgaven aan WW-uitkeringen worden voornamelijk gefinancierd door premiebetalingen van werkgevers aan het Algemeen Werkloosheidsfonds, de Awf-premies. Overheidswerkgevers dragen daarnaast apart premies af en indien er tekorten zijn wordt dit nog aangevuld met Rijksbijdragen.

In Figuur 1 zijn de jaarlijkse uitgaven aan WW-uitkeringen en de inkomsten uit Awf-premies weergegeven van 2012 tot 2022. Deze maken een tegengestelde ontwikkeling door. Dit komt doordat de uitgaven aan WW-uitkeringen voornamelijk worden bepaald door het aantal WW-uitkeringen, wat nauw samenhangt met de werkloosheid in Nederland. De Awf-premies worden door werkgevers afgedragen voor hun werknemers, waarbij dus ook de werkgelegenheid van invloed is op de afgedragen premies. Alleen in 2021 daalden de premies terwijl de WW-uitkeringen ook daalden. Dit is een gevolg van het besluit van de overheid om in 2021 eenmalig de werkgeverslasten te verminderen door een tijdelijke verlaging van de Awf-premiepercentages

4.1 WW-uitkeringen en Awf-premies
	WW-uitkeringen (mln euro)	Awf-premies (mln euro)
2012	5100	3216
2013	6486	2734
2014	6924	3378
2015	6447	3330
2016	5718	4065
2017	5145	4573
2018	4282	5211
2019	3760	6908
2020	4245	7876
2021*	3662	5559
2022*	2665	8376
*voorlopige cijfers

4.1 WW-uitkeringen en Awf-premies
	WW-uitkeringen (mln euro)	Awf-premies (mln euro)
2012	5100	3216
2013	6486	2734
2014	6924	3378
2015	6447	3330
2016	5718	4065
2017	5145	4573
2018	4282	5211
2019	3760	6908
2020	4245	7876
2021*	3662	5559
2022*	2665	8376
*voorlopige cijfers

In figuur 2 is de jaarlijkse mutatie in procenten weergegeven van de werkloosheid en de uitgaven aan WW-uitkeringen. Uitgaven aan WW-uitkeringen hangen nauw samen met de werkloosheid. Alleen in 2022 daalden de uitgaven aan WW-uitkeringen sneller dan de werkloosheid. Dit komt doordat de uitkeringsuitgaven worden bepaald door de gemiddelde hoogte van de WW-uitkeringen, het aantal uitkeringsgerechtigden en de duur van de uitkering. De gemiddelde hoogte van de uitkeringen is in 2022 enigszins toegenomen door gestegen lonen van getroffen werknemers en een verhoging van de maximumuitkeringen. De sterkere daling van de uitkeringslasten dan de daling van de werkloosheid komt dus voort uit een sterkere daling van het aantal uitkeringsgerechtigden of van de duur van de uitkering in 2022.

4.2 Ontwikkeling werkloosheid en uitgaven WW-uitkeringen
Jaar	Werkloosheid (%)	WW-uitkeringen (%)
2012	14,34	18,72
2013	21,22	27,18
2014	1,06	6,75
2015	-4,99	-6,89
2016	-10,77	-11,31
2017	-15,48	-10,02
2018	-15,93	-16,77
2019	-7,84	-12,19
2020	9,93	12,90
2021	-12,26	-13,73
2022	-14,22	-25,29
*voorlopige cijfers

4.2 Ontwikkeling werkloosheid en uitgaven WW-uitkeringen
Jaar	Werkloosheid (%)	WW-uitkeringen (%)
2012	14,34	18,72
2013	21,22	27,18
2014	1,06	6,75
2015	-4,99	-6,89
2016	-10,77	-11,31
2017	-15,48	-10,02
2018	-15,93	-16,77
2019	-7,84	-12,19
2020	9,93	12,90
2021	-12,26	-13,73
2022	-14,22	-25,29
*voorlopige cijfers

Recente publicaties en cijfers

Op het gebied van de overheidsfinanciën zijn in de afgelopen kwartalen de onderstaande publicaties uitgebracht. Cijfers zijn te vinden in de CBS databank StatLine. Meer informatie is benaderbaar via de themapagina Overheid en politiek.