3. Gebruik schatkistbankieren door onderwijsbesturen stijgt sterk in 2021
In 2021 hielden onderwijsbesturen voor bijna 5 miljard euro aan rekening-courant aan bij het ministerie van Financiën, een stijging van bijna 2 miljard euro ten opzichte van een jaar eerder. Sinds 2004 kunnen onderwijsbesturen ervoor kiezen om bij de schatkist, oftewel het ministerie van Financiën te bankieren. Voor onderwijsbesturen is schatkistbankieren niet verplicht, voor sociale fondsen, decentrale overheden, agentschappen en ministeries wel. Het aanhouden van een rekening-courant is een van de vormen van schatkistbankieren. Ook kan een lening afgesloten worden om te investeren in huisvesting of een deposito om te sparen. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap staat garant voor deze rekening-courant kredieten en leningen. Schatkistbankieren heeft als doel publieke middelen doelmatig en met zo weinig mogelijk financiële risico’s te beheren. Voor onderwijsbesturen betekent doelmatig beheer dat publieke middelen aan onderwijs (en onderzoek in het hoger onderwijs) worden besteed en niet aan andere activiteiten.
| Primair onderwijs (mln euro) | Voorgezet onderwijs (mln euro) | Mbo (mln euro) | Hbo (mln euro) | Wo (mln euro) | |
|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 98,0 | 246,2 | 187,8 | 157,1 | 109,4 |
| 2017 | 81,1 | 224,7 | 170,7 | 215,0 | 394,9 |
| 2018 | 95,5 | 280,1 | 280,6 | 320,6 | 458,8 |
| 2019 | 134,6 | 500,8 | 296,3 | 415,8 | 572,5 |
| 2020 | 295,5 | 829,0 | 416,5 | 532,8 | 985,0 |
| 2021 | 879,9 | 1759,1 | 576,5 | 748,3 | 1014,5 |
Het aantal besturen in het primair en voortgezet onderwijs dat deelneemt aan schatkistbankieren nam in 2021 sterk toe. In 2021 hadden ruim 110 besturen in het primair en ruim 120 besturen in het voortgezet onderwijs een rekening-courant bij de schatkist. In 2019 waren dit nog rond de 30 besturen per onderwijssector. In het primair onderwijs was het totaal uitstaande bedrag aan rekening-courant in 2021 bijna 600 miljoen euro en in het voortgezet onderwijs ruim 900 miljoen euro hoger dan het jaar ervoor. Belangrijke aanleiding om deel te nemen aan schatkistbankieren was de negatieve rente die banken sinds 2020 over het saldo op de rekening-courant rekenden. Om de rentekosten te beperken stapten onderwijsbesturen over naar de rekening-courant faciliteit binnen het schatkistbankieren bij het ministerie van Financiën, waarover geen negatieve rente betaald hoefde te worden. In het voortgezet onderwijs hielden besturen vanaf 2021 voor het eerst een hoger bedrag aan op een rekening-courant bij de schatkist dan als tegoed bij banken.
| 2019 (mln euro) | 2020 (mln euro) | 2021 (mln euro) | |
|---|---|---|---|
| VO -Tegoeden op bankrekeningen | 1893,4 | 1747,7 | 1400,4 |
| VO - Schatkistbankieren | 500,8 | 829 | 1759,1 |
| PO - Tegoeden op bankrekeningen | 2591 | 2368,1 | 2303,9 |
| PO - Schatkistbankieren | 134,6 | 295,5 | 879,9 |
Onder universiteiten vond vooral in 2020 een sterke ontwikkeling in schatkistbankieren plaats: een aantal universiteiten maakte in dat jaar de overstap naar een rekening-courant bij de schatkist. Het totaal uitstaande bedrag aan rekening-courant steeg toen met ruim 400 miljoen euro. Ook voor universiteiten waren de oplopende kosten door negatieve rente een belangrijke reden om over te stappen naar schatkistbankieren. Het is onduidelijk waarom universiteiten al eerder dan besturen in de andere onderwijssectoren overstapten op schatkistbankeren – wellicht heeft de omvang van banktegoeden meegespeeld. In 2021 bankierden inmiddels 8 universiteiten bij de schatkist en hielden daar een rekening-courant aan van ruim 1 miljard euro.
Daarnaast hadden universiteiten nog bijna 1,1 miljard euro aan tegoeden bij banken. Onder andere voor contractonderzoek en contractonderwijs ontvangen universiteiten private middelen (van bedrijven of huishoudens). Volgens de regelgeving voor schatkistbankieren dienen deze private middelen bij banken in beheer te blijven en niet bij het ministerie van Financiën. Schatkistbankieren richt zich namelijk alleen op het beheer van publieke middelen, om de risico’s daarvoor tot een minimum te beperken. Zodra een onderwijsbestuur deelneemt aan schatkistbankieren, moet het voortaan al haar publieke middelen bij het ministerie van Financiën aanhouden. Er mogen geen publieke middelen meer bij banken uitstaan.
| 2019 (mln euro) | 2020 (mln euro) | 2021 (mln euro) | |
|---|---|---|---|
| Kasmiddelen | 0,4 | 0,3 | 0,3 |
| Tegoeden op bankrekeningen | 1383,2 | 1122,9 | 1087,4 |
| Deposito's | 92,9 | 4,3 | 20,5 |
| Schatkistbankieren | 572,5 | 985 | 1014,5 |