1. Overheidsschuld verder gedaald in derde kwartaal van 2023

De overheid sloot het derde kwartaal van 2023 af met een tekort van 5 miljard euro. Het tekort was minder groot dan in hetzelfde kwartaal van 2022. De inkomsten namen met 8 miljard euro sterker toe dan de uitgaven (5 miljard euro). Ondanks het tekort nam de overheidsschuld in het derde kwartaal van 2023 af met ruim 3 miljard euro naar 467 miljard euro, ofwel 45,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp).

Op jaarbasis, gemeten over de periode van het vierde kwartaal 2022 tot en met het derde kwartaal 2023, is er sprake van een bescheiden overschot. Uitgedrukt als percentage van het bbp bedroeg het overschot 0,1 procent. In de Najaarsnota wordt voor heel 2023 uitgegaan van een tekort van 1,8 procent van het bbp en een overheidsschuld van 47,6 procent bbp.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43,0	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47,0
'12	2e kwartaal	43,0	47,0
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47,0
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47,0
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44,0	46,0
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44,0	42,3
'18	2e kwartaal	44,0	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44,0	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,9
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,0	49,1
'21	2e kwartaal	43,9	47,4
'21	3e kwartaal	43,7	46,8
'21	4e kwartaal	43,7	46,0
'22	1e kwartaal	43,2	44,7
'22	2e kwartaal	43,6	43,8
'22	3e kwartaal	43,4	43,7
'22	4e kwartaal	43,4	43,5
'23	1e kwartaal	43,3	43,3
'23	2e kwartaal	43,3	43,5
'23	3e kwartaal	43,4	43,3

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43,0	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47,0
'12	2e kwartaal	43,0	47,0
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47,0
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47,0
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44,0	46,0
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44,0	42,3
'18	2e kwartaal	44,0	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44,0	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,9
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,0	49,1
'21	2e kwartaal	43,9	47,4
'21	3e kwartaal	43,7	46,8
'21	4e kwartaal	43,7	46,0
'22	1e kwartaal	43,2	44,7
'22	2e kwartaal	43,6	43,8
'22	3e kwartaal	43,4	43,7
'22	4e kwartaal	43,4	43,5
'23	1e kwartaal	43,3	43,3
'23	2e kwartaal	43,3	43,5
'23	3e kwartaal	43,4	43,3

De inkomsten van de overheid stegen in het derde kwartaal van 2023 met 8 miljard euro ten opzichte van het derde kwartaal van 2022. De toename kwam voornamelijk door de gestegen belasting- en premie-inkomsten van de overheid. De ontvangen vennootschapsbelasting steeg met ruim 2 miljard euro, de loon- en inkomstenheffingen met 4 miljard euro en de overige belasting- en premie-inkomsten van de overheid ook met 4 miljard euro. Hiertegenover stond dat de inkomsten van de overheid vanuit de aardgasbaten met 3 miljard euro daalden ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder.

De uitgaven van de overheid stegen in het derde kwartaal van 2023 met 5 miljard euro in vergelijking met het voorgaande jaar. De sociale uitkeringen namen met bijna 5 miljard euro toe. Hieronder vallen ook de zorguitgaven die met 2 miljard euro stegen. De loonkosten van de overheid stegen met 1 miljard euro. Hiertegenover stond dat de verstrekte subsidies daalden met 1 miljard euro ten opzichte van het derde kwartaal van 2022.

1.2 Overheidsschuldqoute (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuldqoute (EMU) (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22	1e kwartaal	60	50,0
'22	2e kwartaal	60	50,0
'22	3e kwartaal	60	48,2
'22	4e kwartaal	60	50,1
'23	1e kwartaal	60	48,3
'23	2e kwartaal	60	46,9
'23	3e kwartaal	60	45,9

1.2 Overheidsschuldqoute (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuldqoute (EMU) (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22	1e kwartaal	60	50,0
'22	2e kwartaal	60	50,0
'22	3e kwartaal	60	48,2
'22	4e kwartaal	60	50,1
'23	1e kwartaal	60	48,3
'23	2e kwartaal	60	46,9
'23	3e kwartaal	60	45,9

De overheidsschuld daalde gedurende het derde kwartaal 2023 van ruim 470 miljard euro naar 467 miljard euro aan het eind van het kwartaal, ondanks het tekort van bijna 5 miljard euro. De overheid heeft het tekort en de aflossing van de schuld met name gefinancierd door haar financiële activa aan te wenden.

Uitgedrukt als percentage van het bbp daalde de overheidsschuld van 46,9 procent naar 45,9 procent. Dit is het derde achtereenvolgende kwartaal waarin de overheidsschuld als percentage van het bbp daalde. De overheidsschuld als percentage van het bbp is het laagste sinds het derde kwartaal van 2008.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2022	2022	2023	2023	2023
		3e kwartaal	4e kwartaal	1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	95,5	112,0	110,5	116,2	103,5
Uitgaven	Miljard euro	102,9	113,6	104,4	115,0	108,1
Saldo	Miljard euro	-7,4	-1,6	6,1	1,2	-4,7
Overheidsschuld	Miljard euro	451,0	480,5	474,4	470,0	466,9
Saldo	% bbp¹⁾	-0,3	-0,1	-0,1	-0,2	0,1
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	48,2	50,1	48,3	46,9	45,9
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Saldo en bbp op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.