3. Analyses

3.1 Analyses koppelingen

In dit hoofdstuk analyseren we de dekking van de koppelingen. We geven een overzicht van het aantal gekoppelde en ongekoppelde kassen en areaal op totaalniveau en uitgesplitst naar koppelmethode, regio en bedrijfskenmerken.

3.1.1 Totaalbeeld koppelingen

Tabel 3.1 geeft een totaaloverzicht van de gekoppelde en ongekoppelde kaslocaties en elektriciteitsaansluitingen. Aan 89 procent van de kaslocaties en 93 procent van het areaal  uit de GO zijn één of meer elektriciteitsaansluitingen gekoppeld. Van de elektriciteitsaansluitingen getypeerd als glastuinbouw is 91 procent aan één of meer kaslocaties uit de GO gekoppeld. De categorie ongekoppelde elektriciteitsaansluitingen bestaat uit aansluitingen die eerder door CBS als ‘glastuinbouw met WKK’ getypeerd zijn maar niet aan een kaslocatie uit de GO gekoppeld konden worden, en aansluitingen die gekoppeld zijn aan een non-respondent en waarvoor dus geen kaslocaties bekend zijn. Het totaal aantal elektriciteitsaansluitingen is hoger dan het aantal kaslocaties, omdat een kaslocatie meer dan een elektriciteitsaansluiting kan hebben.

Omdat naar verwachting niet alle koppelmethoden even betrouwbaar zijn, is het relevant om te weten via welke methode de elektriciteitsaansluitingen gevonden zijn. Tabel 3.2 geeft een overzicht van het aantal gevonden aansluitingen per koppelmethode.

Verreweg de meeste aansluitingen (67 procent) zijn via de meest zekere koppelmethoden gevonden, dat wil zeggen handmatige koppeling of koppeling op adres in combinatie met naam (zie Tabel 3.2). Daarnaast werd een groot aantal aansluitingen (18 procent van het totaal) gevonden via ruimtelijk koppelen in combinatie met naam. Dit betreft kassen en aansluitingen die net een ander adres hebben waardoor exacte koppeling niet werkt, maar waarbij de afstand dermate klein is en de naam voldoende overeenkomt om met redelijke zekerheid te kunnen zeggen dat de aansluiting bij de kas hoort. 6 procent van de aansluitingen is op adres gekoppeld waarbij de naam niet overeenkwam met de bedrijfsnaam uit de GO of de naam bij de in de GO opgegeven gasaansluiting. Dat betekent niet dat de koppeling foutief is, maar de betrouwbaarheid is wel lager. De resterende 8 procent is niet op kasniveau gekoppeld.

Uitgedrukt in de hoeveelheid elektriciteit is de bijdrage van de meer zekere koppelmethoden relatief nog groter. 86 procent van de aanvoer en 82 procent van de aflevering is handmatig of via adres in combinatie met naam gekoppeld. Voor 8 procent van de aanvoer en aflevering kwam de koppeling tot stand via ruimtelijk koppelen. 6 procent van de aanvoer en 10 procent van de aflevering kon minder betrouwbaar of niet op kasniveau gekoppeld worden.

3.1.2 Verdeling van koppelingen naar bedrijfskenmerken

Het is ook relevant om te weten hoe de dekking qua koppelingen is voor verschillende regio’s en typen bedrijven. Als bepaalde typen bedrijven (veel) vaker ongekoppeld zijn dan andere, dan betekent dat dat de uitkomsten voor die categorie bedrijven meer onzeker zijn.

Als eerste hebben we gekeken naar het aantal gekoppelde en ongekoppelde kassen op provincieniveau (Figuren 3.3 en 3.4). Om te kunnen vergelijken is enkel gekeken naar de kassen waarvoor alleen gewassen in vierkante meters opgegeven zijn. In de provincies Flevoland, Utrecht en Zeeland is het percentage gekoppeld areaal het laagste, maar in deze provincies vindt ook relatief weinig glastuinbouw plaats. Provincie Zuid-Holland heeft het grootste areaal glastuinbouw en een koppelpercentage van 93 procent.

Als tweede is er van alle gekoppelde en ongekoppelde kaslocaties een uitsplitsing gemaakt in drie grootteklassen (klein: 0 – 5000 m², N = 988; middel: 5 000 – 20 000 m², N = 1 646; groot: > 20 000 m², N = 1 520). Van de drie categorieën zijn de kleinere kassen het minst gekoppeld en de grootste kassen het meeste. (Figuur 3.5). 

Vervolgens is er ook gekeken naar het onderscheid tussen bedrijven met en zonder belichting. De aanwezigheid van belichting is alleen op bedrijfsniveau bekend, niet per kas. Als op bedrijfsniveau belichting is opgegeven, zijn alle kassen van het bedrijf in de categorie ‘met belichting’ ingedeeld. Van de bedrijven met belichting is 93,3 procent van het areaal gekoppeld. Van de bedrijven zonder belichting is 92,5 procent het areaal gekoppeld.

Tot slot hebben we kaslocaties ingedeeld naar hoofdgewas. De hoofdgewassen zijn bepaald per kaslocatie zoals beschrevenen in 2.2.3. Vervolgens zijn deze gewassen weer onderverdeeld in een hoofdcategorie: groenten, fruit, bloemkwekerij of boomkwekerij. Er is gekeken naar de gekoppelde en ongekoppelde arealen, zowel in procenten van het areaal (Figuur 3.6) als in absolute zin (Figuur 3.7).

De gewassen met de grootste arealen zijn tomaten, paprika’s en potplanten voor bloei. Deze drie gewassen bevatten ook de meeste ongekoppelde kassen in absolute getallen. Ze wijken echter niet sterk af van het gemiddelde koppelpercentage (93 procent). De gewassen die wel meer afwijken van het gemiddelde zijn Eustoma Russellianum, perkplanten en overige snijbloemen. Echter zijn deze relatief minder groot in absolute arealen vergeleken met de andere gewassen.

3.1.3 Aansluitingen met WKK-installatie

In de elektriciteitshuishouding van de glastuinbouw spelen WKK-installaties een grote rol. Hiermee produceren tuinders warmte en elektriciteit uit aardgas en vaak ook CO₂ voor bemesting. In deze paragraaf gaan we specifiek in op de koppelkwaliteit van kaslocaties en elektriciteitsaansluitingen met een WKK-installatie.

Zoals beschreven in 2.1.4 onderhoudt CBS een populatiebestand van aansluitingen van glastuinbouwbedrijven met een WKK-installatie. Bij het invullen van de GO wordt tuinders ook gevraagd naar het opgesteld elektrisch vermogen aan (aardgas-)WKK-installaties per kaslocatie.

Van de 1 118 aansluitingen met WKK zijn er 969 (87 procent) gekoppeld aan een kaslocatie met WKK volgens de GO. Van de 149 ongekoppelde aansluitingen zijn er 88 helemaal niet gekoppeld aan een kaslocatie en 61 zijn gekoppeld aan een kaslocatie waarvoor in de GO geen WKK is opgegeven, zie ook Tabel 3.8. Van de 1 125 kaslocaties waarvoor in de GO een WKK-vermogen is opgegeven, zijn er 902 (80 procent) gekoppeld aan een elektriciteitsaansluiting met WKK. Voor de overige 20 procent geldt dat er ofwel helemaal geen elektriciteitsaansluiting aan gekoppeld is, ofwel er is wel een aansluiting gekoppeld, maar op die aansluiting is geen WKK aangesloten. Er kunnen ook fouten in de GO of in de classificatie van WKK-aansluitingen door CBS voorkomen, waardoor een kaslocatie of elektriciteitsaansluiting ten onrechte wordt aangemerkt als ‘met WKK’ of juist ‘zonder WKK’.

De netbeheerdersdata bevatten geen directe informatie over het elektrisch vermogen van WKK-installaties. Wel is de piekteruglevering, dat wil zeggen de maximale teruglevering in kW per aansluiting per maand bekend. CBS leidt het vermogen af uit de piekteruglevering. Voorheen werd de aanname gedaan dat het vermogen 105 procent van de piekteruglevering bedraagt. Door koppeling op microniveau konden we in dit onderzoek het vermogen volgens de GO vergelijken met de piekteruglevering om deze aanname te toetsen. Op microniveau hebben we de verhouding tussen piekteruglevering en vermogen berekend door de maximale piekteruglevering in een jaar te delen door het opgegeven vermogen per kaslocatie. Figuur 3.9 toont de verdeling van deze verhouding in procenten, waarbij verhoudingen kleiner dan 90 procent of groter dan 110 procent buiten beschouwing gelaten zijn, omdat zulke verhoudingen duiden op mogelijk onjuiste koppelingen of fouten in de data. Op basis van deze verdeling is de factor voor de berekening van vermogen uit piekteruglevering bijgesteld naar 102 procent.

Om de koppelkwaliteit voor de kaslocaties en aansluitingen met WKK nader te beoordelen hebben we gekeken in hoeverre het in de GO opgegeven vermogen voor een kaslocatie en het uit de piekteruglevering geschatte vermogen van de gekoppelde aansluiting met elkaar overeenkomen op microniveau. Energieclusters zijn buiten beschouwing gelaten omdat daar geen koppeling op microniveau mogelijk was.

In driekwart van de gevallen is de absolute afwijking tussen het opgegeven en het geschat vermogen minder dan 10 procent. In Figuur 3.10 zijn de opgegeven en geschatte vermogens per kaslocatie tegen elkaar uitgezet, uitgedrukt in W/m² voor het opgegeven areaal. Als de koppelingen juist zijn, de vermogens correct zijn opgegeven en ook de gemeten piekteruglevering en de schattingsmethode voor het vermogen kloppen, liggen de datapunten op de diagonaal. Dit blijkt over het algemeen zo te zijn, hoewel er ook wat spreiding te zien is.

3.1.4 Niet-unieke koppelingen

Hoewel de aanname is dat bij elke elektriciteitsaansluiting maximaal één kaslocatie uit de GO hoort, kan het toch voorkomen dat een aansluiting aan meerdere kaslocaties gekoppeld wordt (N.B. het gaat hier niet om zogenaamde energieclusters, deze komen aan bod in 3.2.5). Tussen de koppelstappen is een hiërarchie aangebracht, zodat de meest betrouwbare koppelmethode prioriteit krijgt. Maar als een aansluiting binnen één koppelstap met meerdere kaslocaties koppelt, is niet te vast te stellen welke koppeling het meest plausibel is. In die gevallen ontstaan er ‘niet-unieke’ koppelingen, dat wil zeggen een koppeling tussen één aansluiting en meerdere kaslocaties uit de GO.

Het zou kunnen dat er inderdaad meerdere kaslocaties achter de aansluiting zitten, maar het kan ook dat (een deel van) de kaslocaties onterecht aan de aansluiting gekoppeld zijn. In sommige gevallen wordt door verschillende bedrijven in de GO op hetzelfde adres een kas opgegeven. Het is dan niet duidelijk hoe de fysieke situatie eruit ziet: gaat het echt om meerdere kassen op één adres, of hebben verschillende relaties dezelfde kas opgegeven en is er sprake van een dubbeltelling.

Niet-unieke koppelingen doen zich voor bij minder dan 2 procent van de gekoppelde aansluitingen en ongeveer 4 procent van het gekoppelde areaal. Voor aanvoer, aflevering, productie en verbruik van elektriciteit en het opgesteld WKK-vermogen gaat het om ongeveer 3 procent van het totaal. Op totaalniveau is de impact waarschijnlijk beperkt omdat elke aansluiting slechts één keer meegeteld wordt, ook als deze aan meerdere kaslocaties gekoppeld is. Op microniveau kan het wel tot onzekerheid leiden.

3.2 Datakwaliteit en onzekerheidsmarges per energiestroom

In dit hoofdstuk analyseren we de datakwaliteit, uitkomsten en onzekerheidsmarge per energiestroom en voor het vermogen. Een van de plausibiliteitscontroles is het vergelijken van uitkomsten op sectorniveau met cijfers die eerder, op grond van andere bronnen, door WSER zijn gepubliceerd in de Energiemonitor van de Nederlandse glastuinbouw (Smit & van der Meer, 2022). Als uitkomsten op basis van verschillende bronnen en methoden met elkaar overeenkomen, is dat een aanwijzing dat de cijfers plausibel zijn. Met de KEV wordt niet vergeleken omdat de daar gepubliceerde cijfers op CBS-statistieken gebaseerd zijn en voor elektriciteit geen onderscheid maken tussen glastuinbouw en overige landbouw. 

3.2.1 Elektrisch vermogen WKK-installaties

Er bestaat geen register van elektriciteitsaansluitingen met een WKK-installatie. CBS houdt een eigen classificatie van terugleverende aansluitingen bij. Door confrontatie met registerdata over hernieuwbare elektriciteit (o.a. VertiCer, Ceres) wordt gekeken of er sprake is van hernieuwbare elektriciteitsproductie. Aansluitingen met WKK worden ook ingedeeld naar sector, hiervoor wordt onder andere gekeken naar de afstand tot kassen. In enkele gevallen is gebleken dat aansluitingen onjuist geclassificeerd waren. Ook kan het voorkomen dat zich achter een aansluiting verschillende typen installaties bevinden, bijvoorbeeld een WKK en zonnepanelen, wat de classificatie bemoeilijkt. Bovendien kunnen erin de loop van de tijd veranderingen plaatsvinden doordat installaties toegevoegd worden. De onzekerheid als gevolg van foutieve classificaties wordt geschat op ongeveer 1 procent.

Het vermogen van WKK-installaties wordt door de netbeheerders niet direct waargenomen en wordt door CBS geschat op basis van de maximale piekteruglevering. Hoewel de piekteruglevering in de meeste gevallen behoorlijk constant is over de maanden zou de aanwezigheid van zonnepanelen of andere installaties in individuele gevallen voor ruis kunnen zorgen. Als zich achter een aansluiting zowel een WKK-installatie als zonnepanelen bevinden, zou het in theorie kunnen gebeuren dat op enig moment beide op vol vermogen draaien en terugleveren aan het net. De piekteruglevering zou dan ongeveer gelijk zijn aan het vermogen van de zonnepanelen dat van de WKK-installatie bij elkaar opgeteld. In de praktijk is het de vraag hoe vaak dat voorkomt, omdat het economisch gezien vooral gunstig is om met een WKK elektriciteit op te wekken en aan het net te leveren op momenten dat er weinig aanbod van zonnestroom is. Bovendien is verhoudingsgewijs het vermogen van zonnepanelen in de glastuinbouw aanzienlijk kleiner dan het WKK-vermogen, zoals hieronder uitgelegd.

Het (piek)vermogen van zonnepanelen wordt door de netbeheerders geregistreerd en het CBS heeft toegang tot deze gegevens. Het totaal opgesteld vermogen aan zonnepanelen bij glastuinbouwbedrijven in 2021 wordt door het CBS op grond van deze registerdata geschat op 144 MW, waarvan 44 MW gekoppeld is aan aansluitingen waar ook een WKK-installatie op is aangesloten. Ter vergelijking, het geschat WKK-vermogen bedraagt 2 755 MW. Naar schatting zorgt de aanwezigheid van zonnepanelen in de glastuinbouw voor een onzekerheid van maximaal 1,5 procent op het totaal WKK-vermogen. Deze onzekerheid komt bovenop de eerder genoemde 1 procent als gevolg van foutieve classificaties. Op microniveau of bij uitsplitsingen kan de impact groter zijn.

Om de piekteruglevering te vertalen naar een vermogen moet een aanname gedaan worden voor de gemiddelde verhouding tussen piekteruglevering en vermogen. Deze aanname hebben we in dit onderzoek getoetst door confrontatie met data uit de GO en naar aanleiding daarvan bijgesteld. Daarom is de onzekerheid als gevolg van deze aanname op totaalniveau naar verwachting zeer klein. De meting van de piekteruglevering zelf kent ook een onzekerheid. De vergelijking met de data van de GO geeft aan dat het grootste deel van de data goed overeenkomt. Bij grote verschillen tussen GO en de piekteruglevering leert nadere analyse dat in de meeste gevallen vermoedelijk de GO niet klopt of de koppeling tussen kaslocatie en aansluiting foutief is. De plausibiliteit van de piekteruglevering is ook beoordeeld door op individueel niveau naar tijdreeksen op maandbasis te kijken en door de verhouding tussen piekteruglevering en teruglevering te bekijken. Dat levert doorgaan geen indicaties op dat er iets niet klopt. Voor een mogelijk vervolgonderzoek zou het zinvol zijn om als plausibiliteitscheck een systematische vergelijking te maken tussen piekteruglevering of geschat vermogen en kasoppervlak, mogelijk per gewasgroep.

Het totaal opgesteld WKK-vermogen bij glastuinders in 2021 wordt door het CBS geschat op 2 755 MW met een geschatte onzekerheid van maximaal 3 procent. De schatting voor het WKK-vermogen inclusief bandbreedte komt daarmee op 2 672 – 2 838 MW. WSER schat het vermogen van de WKK-installaties op 2 500 – 2 650 MW voor 2021 (Smit & van der Meer, 2022). Mogelijk is er dus sprake van een lichte overschatting van het WKK-vermogen.

3.2.2 Bruto elektriciteitsproductie uit aardgas (WKK)

De netbeheerdersdata bevatten gegevens over de totale bruto elektriciteitsproductie per aansluiting. Voor 2021 zijn deze gegevens voor ongeveer 40 procent ingevuld. De rest van de datapunten worden bijgeschat zoals beschreven in 2.2.2. Voor de bijschatting is gebruik gemaakt van de ratioschatter en met behulp van steekproeftheorie kan de toevallige steekproeffout berekend worden. Die komt uit op ongeveer 5 procent.

Naast de toevallige steekproeffout kan er ook sprake zijn van een bias als bedrijven waarvoor de bruto productie wel bekend is niet representatief zijn voor bedrijven waarvoor deze niet bekend is. De onzekerheid door deze bias is lastig te bepalen zonder extra informatie. Voor verslagjaar 2023 is van meer aansluitingen (ongeveer 75 procent) de bruto productie bekend en gaat de toevallige steekproeffout naar 2 à 3 procent. Om de mogelijke bias te onderzoeken is van alle aansluitingen waarvoor deze niet bekend was in 2021 de bruto productie weggehaald en zijn de uitkomsten vergeleken voor 2023. Het blijkt dat er 5 procent verschil zit tussen deze twee uitkomsten voor heel Nederland voor 2023. De nieuwste cijfers komen wat lager uit. De bias lijkt in ieder geval in 2023 dus niet voor een veel grotere fout te zorgen dan de toevallige fout.

Ook kan er sprake zijn van een meetfout. In 2021 werd 2 tot 3 procent van de waarnemingen als onbetrouwbaar beschouwd, omdat de bruto productie kleiner was dan de teruglevering. CBS heeft op dit moment geen data om de onzekerheid door meetfouten verder te kwantificeren.

De aanwezigheid van zonnepanelen is een beperkte factor van onzekerheid. Op dit moment wordt de bruto productie nog niet gecorrigeerd voor de productie van zonnestroom. Dat leidt tot een overschatting van de bruto elektriciteitsproductie uit aardgas van ongeveer 0,3 procent, afgeleid op basis van de 44 MW zonnestroom vermogen bij aansluitingen met een aardgas-WKK (zie 3.2.1).

Voor 2021 schatten we de totale bruto elektriciteitsproductie uit aardgas op 11,2 TWh en de onzekerheidsmarge op maximaal 10 procent. De schatting van de onzekerheidsmarge is gebaseerd op de toevallige steekproeffout van ongeveer 5 procent, een mogelijke bias van maximaal 5 procent en lastiger te bepalen extra marge voor de meetfout in de bruto productie. Voor 2022 en 2023 zal deze lager zijn, omdat er meer data beschikbaar zijn. De bandbreedte voor de elektriciteitsproductie uit aardgas is 10,1 – 12,3 TWh. WSER kwam uit op 10,5 TWh (Smit & van der Meer, 2022). Dat ligt binnen de bandbreedte van de schatting van het CBS.

Het door CBS geschatte aantal equivalente vollasturen (11,18 TWh/2 755 MW) is aan 4 058 uur. Dat ligt dicht in de buurt van de 3 950 – 4 050 uur waar WSER op uitkomt (Smit & van der Meer, 2022).

3.2.3 Aanvoer en aflevering van elektriciteit

De aanvoer en aflevering van elektriciteit betreft grotendeels uitwisseling met het openbare net en wordt gemeten volgens strikte procedures en kent dus een lage onzekerheid, met uitzondering van de clusters, die behandeld worden in 3.2.5.

Er is wel onzekerheid als gevolg van mogelijk ontbrekende of onterechte koppelingen. Ook kunnen er glastuinbouwbedrijven zijn die de GO niet hebben ingevuld of ten onrechte niet aangeschreven zijn. Op basis van een handmatige analyse van de honderd grootste ongekoppelde aansluitingen die eerder getypeerd zijn als sector landbouw, schatten we de onzekerheid in de aanvoer van elektriciteit op maximaal 5 procent en die van de aflevering op maximaal 2 procent. Met meer aandacht voor handmatig uitzoeken zou dit vermoedelijk nog kunnen worden teruggebracht.

Het CBS schat voor 2021 de aanvoer van elektriciteit inclusief onzekerheid op 3,0 – 3,3 TWh en de aflevering op 7,0 – 7,2 TWh.

Omdat het lastig is aanvoer en aflevering ook voor de clusters eenduidig apart waar te nemen, maken we voor aanvoer en aflevering een vergelijking met WSER door naar het saldo te kijken. In 2021 komen we in dit rapport op een saldo van -4,2 – -3,8 TWh. WSER komt op -3,9 TWh (Smit & van der Meer, 2022). Dat ligt dus binnen de bandbreedte.

3.2.4 Eigen elektriciteitsverbruik aardgas-WKK’s

In de systematiek van de energiestatistieken wordt een onderscheid gemaakt tussen de bruto en netto elektriciteitsproductie van elektriciteitsproductie-installaties. Het verschil heet het ‘eigen verbruik’. Het gaat in dit geval om het eigen verbruik van de WKK-installatie zelf, bijvoorbeeld voor de regelapparatuur of rookgasreiniging. CBS neemt aan dat dit eigen verbruik gelijk is aan 2 procent van de bruto productie. Dit is een schatting. Doorgaans is er weinig aandacht voor dit eigen verbruik, omdat het relatief klein is.

3.2.5 Clusters

In enkele glastuinbouwgebieden is er sprake van energieclusters, private elektriciteitsnetten. In die gevallen heeft CBS enkel zicht op de uitwisseling van elektriciteit met het openbaar net en niet op wat er per bedrijf binnen het net gebeurt. CBS ontvangt die gegevens via TenneT of direct van de beheerder van het private net.

Wat er aan informatie bekend is verschilt per cluster. Bij de meeste clusters is de aanvoer en aflevering via de hoofdaansluiting bekend en de bruto productie. Daarmee kan ook het finaal verbruik op clustertotaalniveau berekend worden. Op één cluster zijn naast glastuinders ook andere soorten bedrijven aangesloten. Voor dat cluster ontvangt CBS naast gegevens over de bruto productie en de aanvoer en aflevering op de hoofdaansluiting ook het finaal verbruik per sector.

Voor alle clusters zijn dus de bruto productie, het saldo van aanvoer en aflevering en daarmee ook het finaal verbruik op totaalniveau bekend, maar er kan geen onderverdeling gemaakt worden naar individuele bedrijven binnen het cluster. Ook is er geen zicht op de uitwisseling (levering en teruglevering) binnen het net, waardoor de exacte hoeveelheid aanvoer en aflevering niet bekend is, enkel het saldo. Voor het berekenen van het sectortotaal nemen we aan dat de verhouding tussen bruto productie en aflevering bij bedrijven binnen clusters vergelijkbaar is met bedrijven buiten clusters en schatten zo levering en teruglevering binnen het net.

De onzekerheid als gevolg van de datavoorziening voor clusters wordt op totaalniveau geschat op 2 procent van de aanvoer en 1 procent van de aflevering voor heel Nederland, maar omdat de onzekerheid niet van toepassing is op het saldo, werkt dit niet door op het finaal elektriciteitsverbruik op landelijk niveau.

Belangrijker is dat er binnen clusters niet op microniveau gekoppeld kan worden, wat tot extra onzekerheid leidt bij uitsplitsingen naar gewas. In totaal beslaan de clusters ongeveer 6 procent van het glastuinbouwareaal. Het gaat om relatief energie-intensieve bedrijven en met name om de teelt van paprika’s en tomaten.

3.2.6 Finaal elektriciteitsverbruik

Het finaal elektriciteitsverbruik wordt berekend uit bruto productie minus 2 procent eigen verbruik plus het saldo van aanvoer en aflevering. Dat betekent dat de factoren van onzekerheid die van toepassing zijn op deze posten ook indirect van invloed zijn op het finaal elektriciteitsverbruik. Daarnaast nemen we de productie van zonnestroom nog niet mee in de elektriciteitsproductie, wat ook impact heeft op de berekening van het finaal verbruik (schatting onzekerheid: 1 procent).

Het finaal elektriciteitsverbruik door de glastuinbouw bedroeg in 2021 naar schatting 7,0 TWh. De totale onzekerheid in dit cijfer is berekend op basis van de geschatte onzekerheid in de andere balansposten en komt uit op 15 procent. Dat komt met name door de onzekerheid in de bruto productie. De bandbreedte voor het finaal elektriciteitsverbruik is 6,0 – 8,1 TWh. WSER kwam uit op 6,6 TWh (Smit & van der Meer, 2022).