Prijsniveaumeting Caribisch Nederland 2023

In 2023 heeft het CBS onderzoek gedaan naar de prijsniveaus van de consumptieve bestedingen op de drie eilanden van Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). Uit dit onderzoek blijkt dat de consumentenprijzen op Saba 18 procent hoger zijn dan op Bonaire. Hiermee is Saba, net als bij de vorige prijsniveaumeting in 2015, het duurste eiland. Op Sint Eustatius zijn de consumentenprijzen 11 procent hoger dan op Bonaire.

In 2015 waren de consumentenprijzen op Saba 10 procent hoger dan op Bonaire en op Sint Eustatius 7 procent; het prijsniveau op Saba en Sint Eustatius is de afgelopen jaren dus gestegen ten opzichte van Bonaire.

In het kader van het project additionele statistieken Caribisch Nederland in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft het CBS in 2023 onderzoek gedaan naar de prijsniveaus op de drie eilanden van Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). Het betreft een onderzoek naar de relatieve prijsverschillen van consumptieve bestedingen op Sint Eustatius en Saba ten opzichte van Bonaire. Een soortgelijk onderzoek is voor het eerst in 2010 door het CBS uitgevoerd¹⁾ en vervolgens in 2015²⁾ herhaald. Het onderzoek uit 2023 is goeddeels een herhaling van het onderzoek uit 2015.

Dit rapport gaat in op de gevolgde aanpak, de waarneming van prijzen en de berekening van de onderlinge prijsniveaus op de eilanden (hoofdstuk 2). De verschillen tussen de onderzoeken van 2015 en 2023 komen hierbij aan bod. In hoofdstuk 3 worden de resultaten toegelicht.

De algemene opzet van de prijsvergelijking tussen de verschillende eilanden is als volgt:

• Uit de waarneming voor de Consumentenprijsindex Caribisch Nederland (CPI CN) wordt een lijst opgesteld met representatieve en vergelijkbare producten over alle drie eilanden³⁾.
• Indien van producten alleen prijzen op twee eilanden aanwezig zijn, is een aanvullende waarneming gedaan op het derde eiland.
• De representatieve producten worden gegroepeerd in goederengroepen. Dit gebeurt op twee niveaus: op relatief laag niveau (Lcoicop genaamd) worden 124 groepen onderscheiden en op een hoger geaggregeerd niveau zijn er twaalf groepen (Coicop-afdelingen, zie bijlage 1 voor een beschrijving hiervan).
• Per goederengroep (zowel Lcoicop als Coicopafdeling) en per eiland wordt een weging vastgesteld. Deze is afkomstig van de CPI CN.
• Per eiland wordt een gemiddelde prijs van de producten berekend.
• Op basis van de gemiddelde prijzen en de weging wordt een gewogen gemiddelde prijsverhouding berekend.

2.1 Goederen- en dienstenpakket

In het onderzoek zijn ruim 1175 producten gedefinieerd, verdeeld over ruim honderd Lcoicop goederengroepen (zie bijlage 2). Deze producten zijn zo strak mogelijk gedefinieerd (bijvoorbeeld rijst: bekend merk, whole grain brown, 907 gram) om er voor te zorgen dat de producten over de eilanden zo homogeen mogelijk zijn. Als blijkt dat één product niet op minimaal twee eilanden kan worden waargenomen dan is er voor gekozen om producten samen te voegen (minder homogeen te maken). Zodoende kunnen toch prijzen voor voldoende producten op de verschillende eilanden met elkaar worden vergeleken.

Binnen sommige productgroepen is het niet mogelijk om representatieve prijzen waar te nemen in 2023, net als in 2015.

Afhankelijk van de situatie is een keuze gemaakt:

• Uitsluiting van het prijsniveauonderzoek
  Binnen de kaders van het onderzoek is het voor het CBS niet mogelijk om een uitspraak te doen over de prijsniveaus van huren. Het CBS beschikt thans niet over de nodige gegevens om de huren op te nemen.
• Aanname gelijk prijsniveau op elk eiland
  Niet alle producten zijn op alle eilanden te koop en sommige producten worden door de bewoners vooral elders aangeschaft. Dit kan onder meer tijdens vakanties en vooral via internet. Met name als het de verwachting is dat veel producten uit een groep via internet aangeschaft worden, dan kunnen de bewoners in principe op dezelfde plek winkelen en betalen zij dezelfde prijs. Verschillen in verzendkosten komen niet tot uitdrukking in een verschil in prijs voor het betreffende product, maar dit verschil wordt meegenomen via de waargenomen prijzen voor post- en pakketdiensten. Dit betreft grotendeels de volgende productgroepen (zie ook bijlage 2 voor een overzicht):
• Kleding en schoeisel;
• Meubels en dergelijke (lampen, vloerbedekking);
• Witgoed (koel-, vrieskasten, wasmachines);
• Auto's;
• Bruingoed (audio, video, computers);
• Onderwijs (betreft vooral online cursussen);
• Boeken.
• Verdeling van de weging over (naast)hogere productgroepen
  Dit betreft producten die niet of onvoldoende waargenomen kunnen worden en waarvan het waarschijnlijk is dat het prijsniveau een vergelijkbaar beeld geeft als een (naast)hogere productgroep. Dit is bijvoorbeeld toegepast bij shag en sigaren (hiervan is weging toegevoegd aan sigaretten) en bij verse vis, houdbare vis en schaal- en schelpdieren (hiervan zijn de wegingen samengevat tot vis).

2.2 Waarneming

De prijzen zijn grotendeels afkomstig uit de reguliere waarneming voor de CPI CN van mei 2023. Omdat het CBS ook waarnemingen heeft voor de maanden ervoor en erna, weten we dat de gebruikte prijzen geen toevallige uitschieters zijn. In het geval van vliegtickets is een gemiddelde over meerdere maanden genomen.

Daar waar aanvullende waarneming nodig was, zijn ook de prijzen van april 2023 genomen.

2.3 Weging

De weging van productgroepen is gebaseerd op de weging voor de CPI CN met basisjaar 2017. De weging van de huren CN is niet meegenomen in de prijsniveaumeting en de wegingen zijn herschaald naar 100000 en wijken hierom ook af van de CPI wegingen. De gebruikte wegingen voor de niveaumeting zijn te vinden in bijlage 3.

2.4 Berekening

De gebruikte methode voor de berekening van de verhouding van prijsniveaus is conform de methode die gebruikt wordt bij het European Comparison Program⁴⁾. Bij de prijsniveaumeting op Caribisch Nederland in 2010 en 2015 is deze methode ook gebruikt.

In de berekening worden de prijzen van producten per eiland stapsgewijs gewogen geaggregeerd. Hierbij wordt ervoor gezorgd dat het resultaat aan twee belangrijke eisen voldoet:

• Omkeerbaarheid
  Dit betekent dat het prijsniveau van Saba ten opzichte van Bonaire gelijk is aan de reciproque van het prijsniveau van Bonaire ten opzichte van Saba.
• Transitiviteit
  Dit betekent dat het direct uitgerekende prijsniveau van Saba ten opzichte van Bonaire gelijk is aan het indirect uitgerekende prijsniveau (eerst Saba ten opzichte van Sint Eustatius en daarna Sint Eustatius ten opzichte van Bonaire).

2.5 Verschillen met Consumentenprijsindex Caribisch Nederland

De prijsniveaumeting en de CPI CN hebben elk hun eigen doel en hun eigen methodiek. Een consumentenprijsindex heeft als doel de ontwikkeling van het prijsniveau op één locatie (één land) in de tijd te volgen. De waargenomen producten moeten dan ook te volgen zijn in de tijd en een weerspiegeling zijn van het consumptiegedrag van de bevolking in het land. De wegingen van productgroepen kunnen in het verloop van de tijd veranderen, net als het consumptiepatroon van de consumenten in verloop van tijd verandert. Omdat een CPI gebruik maakt van een vaste referentieperiode is de CPI CN, in tegenstelling tot de prijsniveaus in een prijsniveaumeting, niet omkeerbaar.

Een prijsniveaumeting heeft als doel om het prijsniveau op verschillende locaties, maar op hetzelfde moment (maand en jaar), met elkaar te vergelijken. De waargenomen producten op de verschillende locaties moeten goed vergelijkbaar zijn en de prijzen worden binnen dezelfde periode waargenomen. De wegingen kunnen per locatie verschillen, net als de consumptiepatronen van de consumenten op de verschillende locaties. Bij een prijsniveaumeting is er echter geen ‘voorkeurslocatie’ en geen vaste referentielocatie.

Dit leidt tot de volgende verschillen:

• Waargenomen producten
  De waargenomen producten (dus afzonderlijke artikelen) in de CPI van Caribisch Nederland en in de prijsniveaumeting zijn deels verschillend. Dit komt omdat er producten zijn die wel op één eiland verkrijgbaar zijn en in de CPI van dat eiland zitten, maar niet op elk eiland voorkomen.
  Daarnaast wordt voor de CPI deels de huren van woningen meegenomen (op Bonaire en Sint Eustatius betreft dit de sociale woningbouw), terwijl in de prijsniveaumeting de woninghuren geheel buiten beschouwing zijn gelaten (zie paragraaf 2.1).
• Weging van goederengroepen
  De wegingen gebruikt in de prijsniveaumeting komen niet overeen met de wegingen zoals die sinds 2017 gebruikt worden in de CPI CN.
  In de berekening worden de prijsniveaus echter ook transitief gemaakt. Dit heeft tot gevolg dat de wegingen van de eilanden min of meer gemiddeld worden. Hierdoor ontstaan ook afwijkingen ten opzichte van de CPI CN.
• Scope en afbakening
  Verschillende goederengroepen worden op één van de eilanden wel waargenomen voor de CPI CN, maar niet voor de prijsniveaumeting. Vooral op Bonaire wordt voor de CPI meer waargenomen. Producten in deze goederengroepen zijn op Saba en Sint Eustatius echter niet of nauwelijks verkrijgbaar, waardoor geen vergelijking mogelijk is.
  Daarnaast worden voor sommige producten die nauwelijks op alle eilanden verkrijgbaar zijn, voor de CPI CN de waarneming van het statistisch bureau van Curaçao of Sint Maarten gebruikt (de consumentenprijsindex van Curaçao of Sint Maarten worden voor de betreffende goederengroepen gebruikt). Voor de prijsniveaumeting was het niet haalbaar om afzonderlijke waarnemingen van producten op Curaçao of Sint Maarten uit te voeren. Omdat deze producten ook regelmatig via internet worden aangeschaft (en iedereen deze producten dus bij dezelfde winkel kan kopen), is voor de prijsniveaumeting aangenomen dat er geen prijsverschil is tussen de eilanden.

2.6 Verschillen met Prijsniveaumeting 2015

Ook tussen de prijsniveaumeting van 2023 en die van 2015 zitten verschillen in de uitvoering. In de loop van de jaren is het consumptiepatroon en het product aanbod veranderd op de eilanden en ook de weging van de goederengroepen verschilt tussen de meting van 2015 en 2023 (zie bijlage 3 voor de weging van 2023).

Een belangrijk verschil tussen 2015 en 2023 is dat het CBS in toenemende mate gebruik heeft kunnen maken van prijzen die al verzameld zijn voor de CPI CN.

Uit het onderzoek blijkt dat in 2023 de consumentenprijzen op Saba 18 procent hoger zijn dan op Bonaire. Hiermee is Saba, net als bij de vorige prijsniveaumetingen, het duurste eiland. Op Sint Eustatius zijn de consumentenprijzen 11 procent hoger dan op Bonaire. In tabel 3.0 staan de prijsniveaus van Sint Eustatius en Saba ten opzichte van Bonaire voor 2010, 2015 en 2023.

3.1 Vergelijking per goederengroep

In tabel 3.1.1 staan de prijsniveaus van Sint Eustatius en Saba ten opzichte van Bonaire in 2023 uitgesplitst naar goederengroep. Twee goederengroepen vallen duidelijk op in tabel 3.1.1. Alcoholhoudende dranken en tabak zijn relatief goedkoop op Sint Eustatius en Saba. Het prijsniveau van goederengroep 4 (Onderhoud en reparatie woning, water en energie) ligt op Sint Eustatius en Saba relatief hoog. Dat komt vooral door de prijzen van water en gas.

3.2 Vergelijking met 2015

In tabel 3.2.1 staan de prijsniveaus van Sint Eustatius ten opzichte van Bonaire in 2015 en 2023 uitgesplitst naar goederengroep.

Voeding en vervoer (vliegtickets) zijn verhoudingsgewijs duurder geworden terwijl communicatie verhoudingsgewijs goedkoper is geworden.

Opvallend is dat voor alcoholhoudende dranken en tabak de prijsverschillen tussen Sint Eustatius en Bonaire gelijk blijven tussen 2015 en 2023. Ook voor Saba is dit het geval.

In tabel 3.2.2 staan de prijsniveaus van Saba ten opzichte van Bonaire in 2015 en 2023 uitgesplitst naar goederengroep. Op Saba zijn vooral voeding en gezondheid verhoudingsgewijs duurder geworden. De prijzen voor onderhoud en reparatie van de woning, water en energie zijn in 2023 iets minder hoog dan in 2015 maar nog altijd relatief hoog ten opzichte van Bonaire.

3.3 Het gebruik van de uitkomsten

Voor het gebruik van de uitkomsten is enige voorzichtigheid op zijn plaats.

De uitkomsten geven de prijsverhouding aan tussen Sint Eustatius en Saba ten opzichte van Bonaire. Dit wil niet zeggen dat op Bonaire de prijzen gelijk zijn gebleven.

Het ontbreken van de huren is een manco. Gebruikers moeten zich bewust zijn dat eventuele verschillen in huurprijzen tussen de eilanden niet verwerkt zijn in de hier gepresenteerde uitkomsten.
Mochten de uitkomsten gebruikt worden voor vergoedingen of salaris aanpassingen dan heeft het de voorkeur om de uitkomsten van dit onderzoek alleen te gebruiken als uitgangspunt gelet op dit manco.