De vo-indicator voor het leerplusarrangement

Om onderwijsachterstanden in het voortgezet onderwijs (vo) te verminderen kent het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) extra middelen toe aan scholen onder de ‘Regeling Leerplusarrangement vo’. In de huidige regeling wordt het beschikbare budget verdeeld op basis van het percentage leerlingen per vestiging dat in een armoedeprobleemcumulatie-gebied (apc-gebied)¹⁾ woont. OCW vraagt zich af of er een beter criterium mogelijk is voor deze verdeling. Meer specifiek is de vraag of het mogelijk is om een indicator te ontwikkelen die rekening houdt met de kenmerken van leerlingen zelf (met betrekking tot hun kans op onderwijsachterstand) in plaats van het gebied waarin zij wonen. 

Eerder heeft het CBS op verzoek van OCW een indicator ontwikkeld voor het primair onderwijs (po).²⁾ Uit dat onderzoek bleek dat achterstanden bij leerlingen in het po het best verklaard konden worden door een combinatie van het opleidingsniveau van beide ouders, de herkomst van het kind, de verblijfsduur van de moeder in Nederland, of de ouders een schuldsaneringstraject doorlopen en het gemiddeld opleidingsniveau van alle moeders op de school. Middelen ter bestrijding van onderwijsachterstanden in het po worden inmiddels door OCW verdeeld op basis van de door het CBS ontwikkelde indicator.³⁾

Op verzoek van OCW heeft het CBS verkend in hoeverre de po-indicator ook toepasbaar is als indicator voor onderwijsachterstanden in het vo. Uit die verkenning bleek dat met enkele aanpassingen het mogelijk was een geschikte vo-indicator te ontwikkelen. Deze vo-indicator is inmiddels aangenomen door OCW. Met de gekozen indicator kunnen per leerling zogenoemde onderwijsscores berekend worden die een indicatie geven van hun verwachte kans op onderwijsachterstand. OCW bekostigt echter niet op het niveau van leerlingen, maar op het niveau van onderwijsinstellingen. De onderwijsscores van leerlingen moeten dus per school/vestiging worden opgeteld tot een zogenoemde achterstandsscore. Op basis van deze achterstandsscores kan dan het beschikbare budget verdeeld worden over de scholen/vestigingen in het vo. 

De stap om van onderwijsscores op leerlingniveau naar achterstandsscores op school-/vestigingsniveau te gaan wordt aggregeren genoemd. Dit kan op verschillende manieren. Ook hier heeft het CBS in het verleden onderzoek naar gedaan op verzoek van OCW. Op basis van de toen bestudeerde scenario’s kon nog geen keuze gemaakt worden voor een aggregatieformule. Dit omdat de komst van een nieuwe regering/nieuw regeerakkoord heeft geresulteerd in nieuwe beleidskeuzes die de resultaten en de keuzes mogelijk zouden beïnvloeden. Zo wordt het beschikbare budget om kansengelijkheid in het vo te bevorderen verhoogd en is besloten om het praktijkonderwijs (pro) apart te financieren.⁴⁾⁵⁾ Daarom heeft het CBS op verzoek van OCW aanvullend onderzoek uitgevoerd zodat OCW alsnog een keuze kan maken voor een aggregatieformule. Dit onderzoek staat in deze rapportage beschreven. 

Er zijn meerdere keuzes die gemaakt moeten worden om te bepalen hoe de onderwijsscores geaggregeerd moeten worden naar achterstandsscores. Zo moet bepaald worden welke leerlingen tot de doelgroep behoren (met andere woorden: hoe groot moet de kans op onderwijsachterstand relatief zijn?). Hoeveel draagt ieder van deze doelgroepleerlingen bij aan de achterstandsscore (allemaal gelijk of tellen leerlingen met een grotere kans op onderwijsachterstand zwaarder mee)? Is het wenselijk om een drempel in te bouwen per school/vestiging om versnippering van het beschikbare budget te voorkomen (met andere woorden: moet een school/vestiging een minimaal aandeel doelgroepleerlingen hebben om budget te ontvangen)? En tot slot, worden onderwijsscores op school- of vestigingsniveau geaggregeerd? 

Het CBS heeft in een eerste stap van 12 scenario’s (instellingen voor de aggregatieformule/combinatie van keuzes op bovengenoemde vragen) in kaart gebracht hoe het budget verdeeld zou worden, hoe de regionale spreiding zou zijn en hoe het beschikbare budget verdeeld zou worden over verschillende onderwijsniveaus. Uit deze 12 scenario’s zijn 2 scenario’s gekozen door OCW.⁶⁾  Van deze 2 scenario’s is vervolgens in kaart gebracht wat de herverdeeleffecten zijn (van de nieuwe verdeelsleutel ten opzichte van de verdeling op basis van de apc-gebieden) en wat de stabiliteit is van de achterstandsscores over de tijd heen. Uiteindelijk is op basis van deze analyses door OCW één aggregatieformule gekozen. Deze zal in de toekomst gebruikt worden om de onderwijsscores op leerlingniveau op te tellen tot achterstandsscores op basis waarvan het beschikbare budget verdeeld kan worden. Het streven van OCW is om deze nieuwe methode in 2024 te implementeren. 

OCW hecht er veel belang aan dat er binnen de onderwijs- en onderzoekswereld steun is voor een nieuw verdeelmodel en dat kennis en ervaring van experts meegenomen worden in het onderzoek. Daarom is een begeleidingscommissie ingesteld die mee heeft gedacht over de uitkomsten en beleidsimplicaties. Zie bijlage 1 voor de samenstelling van deze begeleidingscommissie.⁷⁾

Dit rapport is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 beschrijft kort de ontwikkeling en de werking van de vo-indicator op leerlingniveau. Hier wordt dus beschreven hoe per leerling de kans op onderwijsachterstand berekend wordt. In hoofdstuk 3 wordt beschreven wat de verschillende opties zijn om van een onderwijsscore op leerlingniveau te komen tot achterstandsscores op school-/vestigingsniveau. In hoofdstuk 4 wordt voor de 12 scenario’s beschreven wat de gevolgen zijn wat betreft verdeling van het budget, regionale spreiding en verdeling over verschillende onderwijsniveaus. In het hoofdstuk daarna, hoofdstuk 5, wordt van 2 van de 12 scenario’s beschreven wat de herverdeeleffecten zijn en inzicht gegeven in de stabiliteit van de achterstandsscores over de tijd heen. Het rapport wordt afgesloten met een samenvatting in hoofdstuk 6.

2.1 Ontwikkeling vo-indicator

Eerder heeft het CBS in opdracht van OCW een indicator ontwikkeld voor onderwijsachterstanden in het po. Middelen ter bestrijding van onderwijsachterstanden in het po worden inmiddels door OCW verdeeld op basis van de door het CBS ontwikkelde indicator. In onderstaand kader staat uitgelegd hoe deze po-indicator werkt. 

Op verzoek van OCW heeft het CBS eerder verkend in hoeverre de po-indicator ook toepasbaar is als indicator voor onderwijsachterstanden in het vo. Uit die verkenning bleek dat de po-indicator een betere verklaring geeft voor onderwijsachterstanden van leerlingen in het vo dan het apc-gebied waarin zij wonen.¹¹⁾ In de verkenning zijn twee varianten van de po-indicator onderzocht: een niet-herijkte indicator waarin de bijdragen van alle omgevingskenmerken uit de po-indicator hetzelfde blijven en een herijkte indicator waarin de bijdragen van deze kenmerken opnieuw zijn geschat voor het vo. Bij deze herijking werd het gevolgde onderwijsniveau gebruikt als maat voor schoolprestaties in het vo (in plaats van Cito-scores zoals in het po). In dit onderzoek had de herijkte indicator de grootste verklaringskracht voor onderwijsachterstanden in het vo. De set van kenmerken op basis waarvan de onderwijsscores worden berekend is licht aangepast zodat deze beter aansluit bij het vo. Zo worden onderwijsscores niet langer op basis van het gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op een school berekend. Dit omdat in het vo het gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op een school (te) sterk samenhangt met het onderwijsniveau dat een leerling volgt (gemiddeld genomen volgen kinderen van bijvoorbeeld hoogopgeleide moeders vaker een hoger onderwijsniveau). 

Er waren echter twijfels of deze herijkte indicator geschikt was voor het bepalen van de kans op onderwijsachterstand bij leerlingen met een niet-Nederlandse herkomst. De reden voor deze twijfels waren afwijkende resultaten ten opzichte van de po-indicator die lastig waren te interpreteren. Na vervolganalyses kon dit worden teruggevoerd op beperkingen van de data die waren gebruikt bij het herijken van de indicator. Bij de herijking kon destijds namelijk alleen gebruik worden gemaakt van het onderwijsniveau waarop een leerling onderwijs volgt als maat voor onderwijsprestaties in het vo. Hierdoor kon geen onderscheid worden gemaakt tussen leerlingen die beter of slechter presteren binnen een onderwijsniveau. In het po was daarentegen een veel fijnere maat voor onderwijsprestaties beschikbaar: de Cito-eindtoetsscore. Om een beter beargumenteerde keuze te kunnen maken voor de toekomstige indicator voor onderwijsachterstanden in het vo, heeft het CBS op verzoek van OCW de indicator nogmaals herijkt.¹²⁾ Bij deze herijking is een meer gedetailleerde maat voor schoolprestaties in het vo onderzocht door naast het gevolgde onderwijsniveau waar mogelijk ook de behaalde examencijfers mee te nemen. Op deze manier kunnen individuele verschillen in schoolprestaties binnen een onderwijsniveau worden gemeten die bij de oorspronkelijke herijking niet in beeld waren. Deze nieuwste methode voor de berekening van onderwijsscores op leerlingniveau is inmiddels aangenomen door OCW. 

2.2 Berekening onderwijsscores

Het schema in figuur 2.2.1 laat zien hoe per leerling een onderwijsscore wordt berekend volgens de herijkte vo-indicator. Hiervoor wordt naar verschillende omgevingskenmerken van de leerling gekeken. De onderwijsscore is een schatting van de kans op onderwijsachterstand gegeven iemands omgevingskenmerken en ongeacht iemands intelligentie. Bij leerlingen met een lagere onderwijsscore worden – gemiddeld over de populatie – meer onderwijsachterstanden verwacht. Het schema laat zien dat een lager opleidingsniveau van ouders bijdraagt aan lagere onderwijsscores en zodoende (gemiddeld genomen) een grotere kans op onderwijsachterstand.¹³⁾ Dit geldt ook voor het hebben van een niet-Nederlandse herkomst (met uitzondering van het hebben van een Oost-Aziatische herkomst)¹⁴⁾ en wanneer de moeder van een leerling korter dan 5 jaar in Nederland is. Ook het in de schuldsanering zitten van de ouders vergroot de kans op een onderwijsachterstand.¹⁵⁾ Op deze manier kan voor alle leerlingen in het vo een onderwijsscore berekend worden die de kans op een onderwijsachterstand weergeeft als gevolg van omgevingskenmerken en ongeacht hun intelligentie. 

2.2.1 Schema voor het berekenen van onderwijsscores bij de herijkte indicator

3.1 Instellingen aggregatieformule

Omdat OCW niet op leerling maar school-/vestigingsniveau bekostigt, moeten de onderwijsscores van individuele leerlingen worden opgeteld tot achterstandsscores per school/vestiging.¹⁶⁾ Dit proces wordt aggregeren genoemd en kan op meerdere manieren. Indien de aggregatieformule van het po als basis wordt genomen voor het vo moeten de volgende beleidskeuzes door OCW worden gemaakt:

• Allereerst moet worden besloten welke leerlingen tot de doelgroep met hoog risico op onderwijsachterstanden behoren. Tellen bijvoorbeeld alleen de leerlingen met hele lage onderwijsscores mee of is een bredere doelgroep gewenst waarin ook leerlingen die een relatief minder grote kans hebben op een onderwijsachterstand meegenomen worden [keuze 1]?
• Vervolgens moet worden bepaald met welk gewicht de scores van leerlingen in de doelgroep meetellen bij de berekening van achterstandsscores. Wegen zij allemaal even zwaar mee of wordt daarin gedifferentieerd zodat leerlingen met een grotere kans op onderwijsachterstand zwaarder meetellen [keuze 2]?
• Een derde keuze die gemaakt moet worden om achterstandsscores per school/vestiging te berekenen op basis van de onderwijsscores op leerlingniveau betreft de invoering van een drempel. Moet er een drempel zijn wat betreft aandeel doelgroepleerlingen dat een school/vestiging moet hebben om in aanmerking te komen voor budget en zo ja, hoe hoog moet deze drempel zijn [keuze 3]? 

Naast deze keuzes die gebaseerd zijn op de aggregatieformule die in het po gebruikt wordt, is er voor het vo nog een aanvullende keuze die gemaakt moeten worden: 

• Er zijn in het vo scholen met meerdere vestigingen. In het algemeen hebben scholen meer verschillende onderwijsniveaus dan vestigingen (denk bijvoorbeeld aan een school die een vestiging heeft waar vmbo-onderwijs gegeven wordt en een vestiging waar havo/vwo-onderwijs gegeven wordt). Daarom moet besloten worden of de achterstandsscores op school- of vestigingsniveau worden berekend [keuze 4]. 

3.2 Opzet aggregatieformule

Op basis van bovenstaande keuzes kan een zogenaamde aggregatieformule opgesteld worden om van onderwijsscores op leerlingniveau te gaan naar achterstandsscores op school-/vestigingsniveau. Zie het kader voor de opzet van deze aggregatieformule. 

De werking van bovenstaande formule wordt hieronder geïllustreerd aan de hand van twee fictieve rekenvoorbeelden. Stel bijvoorbeeld dat de volgende beleidskeuzes gemaakt worden:

• Keuze 1: voor de omvang van de doelgroep (welke leerlingen tellen mee als doelgroepleerlingen?) wordt gewerkt met een percentage van 20 procent. In dit voorbeeld betekent dat dat enkel leerlingen met een onderwijsscore lager dan -1 tot de doelgroep behoren. De gemiddelde onderwijsscore van alle vo-leerlingen in deze doelgroep is in dit voorbeeld -2.
• Keuze 2: niet alle leerlingen die in de doelgroep zitten tellen even zwaar mee (het is dus zo dat doelgroepleerlingen met een grotere kans op onderwijsachterstand zwaarder meetellen).
• Keuze 3: de drempel op schoolniveau (hoe groot moet het aandeel doelgroepleerlingen zijn alvorens een school budget toegewezen krijgt om onderwijsachterstanden tegen te gaan?) wordt op 12 procent gezet.
• Keuze 4: er wordt gekozen om te aggregeren op schoolniveau (en niet op vestigingsniveau).

De gemiddelde onderwijsscore van alle leerlingen op het vo is in dit voorbeeld 0. 

Het voorbeeld in tabel 3.2.1 gaat over middelbare school A met 5 bekostigde leerlingen. 

Leerling 1, 3 en 4 dragen op deze school niet bij aan de achterstandsscore van de school omdat hun onderwijsscore (factor C in de formule) hoger is dan de grenswaarde van -1. Met andere woorden, zij vallen niet in de doelgroep. Leerling 2 en 5 dragen wel bij als de achterstandsscore op schoolniveau berekend wordt. Zij vallen namelijk wel in de doelgroep (zij hebben een onderwijsscore lager dan -1 wat betekent dat zij in de groep leerlingen zitten met de laagste 20 procent van de onderwijsscores). Hun bijdrage is gelijk aan het verschil tussen hun onderwijsscore en het gemiddelde van alle leerlingen in Nederland (factor D in de aggregatieformule wat in dit voorbeeld 0 is). Hun totale bijdrage is 3,5 (de afstand tussen de onderwijsscore van leerling 2 tot de gemiddelde onderwijsscore van alle leerlingen in Nederland is namelijk 0 - -2 = 2 en bij leerling 5 is dit 1,5). Dit is het resultaat op onderdeel A van de formule; de achterstandsscore zonder toepassing van de drempel. Op deze score moet dan nog, in lijn met keuze 3, een drempelwaarde in mindering worden gebracht (factor B in de aggregatieformule). Volgens de formule uit het kader hierboven is de drempel gelijk aan de uitkomst van het aantal leerlingen op school x de gekozen drempel (keuze 3) x (gemiddelde onderwijsscore van alle vo-leerlingen - gemiddelde van alle vo-leerlingen die in de doelgroep vallen (keuze 1)). In dit geval komt dat neer op 5 x 0,12 x (0 - -2). De uitkomst hiervan is 1,2. De achterstandsscore voor deze school is dus 2,3 (het verschil tussen 3,5 en 1,2). Deze school krijgt indien deze keuzes gemaakt worden en dit de aggregatieformule is wel budget toegewezen om onderwijsachterstanden tegen te gaan.

In het tweede voorbeeld, weergegeven in tabel 3.2.2, is te zien dat op school B alleen leerling 6 bijdraagt aan de achterstandsscore: dit is de enige leerling met een onderwijsscore onder de grenswaarde van -1. De totale score voor school B is dan ook gelijk aan de bijdrage van leerling 6 en komt uit op 1,5 (0 - -1,5). De drempelwaarde die hier in mindering op wordt gebracht is de uitkomst van 7 x 0,12 x (0 - -2), oftewel 1,68. De daadwerkelijke achterstandsscore voor school B is dus -0,18 (1,5 - 1,68). Dit betekent dat de achterstandsscore uitkomt op 0. Negatieve scores worden namelijk gelijkgesteld aan 0. Deze school zou dus bij deze instellingen geen budget toegewezen krijgen om onderwijsachterstanden tegen te gaan.

Dit tweede voorbeeld illustreert dat scholen met leerlingen met een onderwijsscore onder de grenswaarde niet altijd een positieve achterstandsscore krijgen. De drempel zorgt ervoor dat scholen waar de som van de bijdrages aan de achterstandsscore relatief laag is ten opzichte van het aantal bekostigde leerlingen (en waar het totale risico op onderwijsachterstand dus relatief beperkt is) niet in aanmerking komen voor middelen uit het onderwijsachterstandenbudget van OCW (indien er een drempel ingesteld wordt). 

Bovenstaande berekeningen worden dus voor alle scholen uitgevoerd. Op deze manier krijgen alle scholen een achterstandsscore. Op basis van deze achterstandsscores wordt vervolgens het budget verdeeld door OCW. In bovenstaand voorbeeld heeft school A een achterstandsscore van 2,3 en school B een achterstandsscore van 0. Stel dat het totaal van achterstandsscores van alle scholen gelijk is aan 50 en dat het totale beschikbare budget om onderwijsachterstanden tegen te gaan 100 duizend euro is. In dat geval is het budget dat school A toegewezen krijgt gelijk aan: (achterstandsscore van school A / som van achterstandsscores van alle scholen) x totale budget, ofwel (2,3/ 50) x 100 duizend = 4,6 duizend euro. Het budget voor school B is (0/ 50) x 100 duizend = 0 euro. 

Zoals in het vorige hoofdstuk beschreven, zijn er vier beleidskeuzes die gemaakt moeten worden om de onderwijsscores op leerlingniveau op te kunnen tellen tot achterstandsscores op school/-vestigingsniveau: 

1. de omvang van de doelgroep
2. het gewicht van de doelgroepleerlingen
3. de drempel voor scholen/vestigingen
4. optellen op school- of vestigingsniveau 

Op basis van eerder onderzoek en eerder opgedane inzichten heeft OCW besloten om, net als bij het po, te werken met een percentage van 15 procent wat betreft de omvang van de doelgroep (keuze 1). Ook is besloten om, wederom net als bij het po, leerlingen met een grotere kans op onderwijsachterstand zwaarder mee te laten tellen (keuze 2). Met betrekking tot keuze 3 en 4 zijn door OCW verschillende scenario’s opgesteld die men graag onderzocht wilde hebben om ook hier te kunnen komen tot een keuze. In onderstaande tabel staan deze scenario’s weergegeven. 

OCW wilde vooral graag de effecten van verschillende drempels onderzocht hebben. In scenario 1 en 2 is er geen drempel. In deze scenario’s is er dus geen minimaal percentage doelgroepleerlingen dat een school/vestiging moet hebben alvorens er budget toegekend wordt. De overige drempels zijn 12 procent (scenario 3 en 4), 14 procent (scenario 5 en 6), 16 procent (scenario 7 en 8), 18 procent (scenario 9 en 10) en 20 procent (scenario 11 en 12). Hoe hoger de drempel, hoe groter het aandeel doelgroepleerlingen op een school/vestiging moet zijn alvorens er budget toegekend wordt. 

Verder is op verzoek van OCW in kaart gebracht wat het effect is van het budget toekennen op school- of vestigingsniveau. Scholen kunnen meerdere vestigingen hebben. Vaak zijn vestigingen meer uniform wat betreft onderwijsniveaus en wat betreft aandeel doelgroepleerlingen dan scholen. Er is dus een direct effect van het financieren op schoolniveau of vestigingsniveau op de verdeling van het beschikbare budget. 

Daarnaast is bekend dat het resultaat van aggregeren op school- of  vestigingsniveau afhankelijk is van de hoogte van de drempel die gekozen wordt. Als gekozen wordt voor schoolniveau is er meer kans dat er relatief minder doelgroepleerlingen op een school zitten doordat er meerdere onderwijsniveaus op een school zijn en dat dus minder snel de drempel wordt gehaald. Bij aggregatie op vestigingsniveau is de kans groter dat er veel leerlingen op hetzelfde niveau onderwijs volgen en dat er dus relatief veel doelgroepleerlingen zijn in het geval van lagere onderwijsniveaus. De drempel wordt dan dus sneller gehaald. Daarom is het effect van financieren op schoolniveau of vestigingsniveau per drempel onderzocht. 

Voor alle 12 scenario’s is het volgende onderzocht:

• Hoe wordt het budget verdeeld? Met andere woorden hoeveel scholen/vestigingen ontvangen budget en wat zijn de bedragen die scholen/vestigingen krijgen? 
• Wat is per scenario de geografische spreiding van het toegekende budget? 
• Wat is per scenario de verdeling van het budget over onderwijsniveaus (vmbo, havo/vwo en gemengd)?

Om de effecten van de verschillende drempels zo overzichtelijk mogelijk weer te kunnen geven, worden in dit hoofdstuk enkel de resultaten beschreven voor de drempels van 0, 12, 16 en 20 procent. De resultaten van de drempels van 14 en 18 procent (die respectievelijk tussen de drempels van 12 en 16 procent en 16 en 20 procent vallen) zijn voor de volledigheid wel opgenomen in de bijlages. In bijlage 2 staan de resultaten voor de verdeling van het budget over doelgroepleerlingen en vestigingen. In bijlage 3 staan de resultaten voor de geografische spreiding en in bijlage 4 de resultaten omtrent de verdeling van het budget over de verschillende onderwijsniveaus. Verder wordt in dit hoofdstuk, wederom vanuit het streven om de resultaten zo overzichtelijk mogelijk weer te geven, enkel de aggregatie op vestigingsniveau weergegeven. Op dit moment gebeurt de financiering op het niveau van vestigingen. De analyses op schoolniveau waren voor OCW geen aanleiding om de grondslag van de bekostiging van vestigingsniveau te veranderen naar schoolniveau. Voor de volledigheid staan de resultaten van de aggregatie op schoolniveau ook weergegeven in de hierboven genoemde bijlages. 

Voor de analyses in dit hoofdstuk is gekeken naar de leerlingen die op 1 oktober 2020 ingeschreven stonden in het vo. Als beschikbaar budget is gerekend met 141 miljoen euro. OCW heeft aangegeven dat dit op het moment dat dit onderzoek uitgevoerd werd het meest waarschijnlijke budget is dat in de toekomst beschikbaar zal zijn om kansengelijkheid in het vo te bevorderen (pro buiten beschouwing latend). De exacte bedragen die vestigingen ontvangen zullen anders zijn indien (toch) een ander budget ter beschikking gesteld wordt. Het globale beeld wat betreft verschillen tussen scenario’s (zoals weergegeven in dit onderzoek) zal hierdoor niet veranderen. 

4.1 Verdeling budget

Verdeling doelgroepleerlingen

Zoals eerder aangegeven is besloten dat de vo-leerlingen (pro buiten beschouwing latend) met de laagste 15 procent van alle onderwijsscores in de doelgroep vallen. Concreet betekent dit dat er iets meer dan 137 duizend leerlingen zijn die in de doelgroep vallen.¹⁷⁾ In onderstaande tabel staat weergegeven hoeveel van deze doelgroepleerlingen op een vestiging zitten die de drempel halen in de verschillende scenario’s. 

Zoals duidelijk wordt in bovenstaande tabel geldt dat indien er geen drempel is, alle leerlingen die in de doelgroep vallen op een vestiging zitten die in aanmerking komt voor budget. Verder geldt dat hoe hoger de drempel hoe minder doelgroepleerlingen er op een vestiging zitten die in aanmerking komt voor budget om onderwijsachterstanden tegen te gaan. Zo zit iets minder dan driekwart van de doelgroepleerlingen op een vestiging die in aanmerking komt voor financiering indien er een drempel is van 12 procent en bij een drempel van 20 procent is dit minder dan de helft van alle doelgroepleerlingen.  

Verdeling budget over vestigingen

Bovenstaande analyses geven inzicht in het aantal doelgroepleerlingen dat in de verschillende scenario’s op een vestging zit die in aanmerking komt voor budget. In tabel 4.1.2 is weergegeven hoe het beschikbare budget verdeeld zou worden over de vestigingen bij de verschillende drempels. In totaal zijn er 1 300 vestigingen in het vo. 

Indien er geen drempel is (dus een drempel van 0 procent) is er geen minimaal aandeel doelgroepleerlingen dat een vestiging moet hebben om in aanmerking te komen voor budget. In dat geval krijgen dan ook (vrijwel) alle vestigingen geld toegekend. Er is slechts één vestiging die ook bij een drempel van 0 procent geen budget krijgt aangezien op deze vestiging helemaal geen leerlingen zitten met een verhoogde kans op onderwijsachterstand. Verder geldt dat hoe hoger de drempel hoe minder vestigingen budget ontvangen. Bij een drempel van 12 procent krijgt meer dan de helft van de vestigingen budget (58 procent), bij een drempel van 16 procent minder dan de helft (44 procent) en bij een drempel van 20 procent zou ongeveer een derde van de vestigingen budget ontvangen (34 procent). 

Verdeling budget in bedragen

Hierboven is beschreven hoeveel (procent van de) vestigingen budget ontvangen bij de verschillende drempels. In deze paragraaf wordt beschreven hoeveel budget/welke bedragen de vestigingen ontvangen. In tabel 4.1.3 staat weergegeven welk percentage van de vestigingen welk bedrag zou krijgen bij de verschillende drempels. 

Zoals ook al in de vorige paragraaf zichtbaar was, stijgt het percentage vestigingen dat geen budget krijgt naarmate de drempel stijgt. Indien er geen drempel is (0 procent) krijgen (vrijwel) alle vestigingen budget en bij een drempel van 20 procent krijgt 66 procent van de vestigingen geen budget toegewezen. Dit betekent dat wanneer er geen drempel is het beschikbare budget over meer vestigingen verdeeld wordt en dat de bedragen die toegekend worden per vestiging dus lager zijn. In bovenstaande tabel is bijvoorbeeld te zien dat indien er geen drempel is de meeste vestigingen (59 procent) een bedrag lager dan 100 duizend euro zouden krijgen. Hoe hoger de drempel (en over hoe minder vestigingen het beschikbare budget verveeld moet worden) hoe hoger de bedragen per vestiging worden (indien zij budget ontvangen). Bij een drempel van 20 procent zou bijvoorbeeld minder dan 10 procent van de vestigingen een bedrag lager dan 100 duizend euro krijgen. 

In het algemeen geldt dus dat hoe hoger de drempel hoe minder vestigingen geld krijgen en hoe hoger de drempel hoe hoger de bedragen die vestigingen krijgen wanneer zij budget ontvangen. Of anders geformuleerd: bij een lagere drempel krijgen meer vestigingen geld, maar het bedrag per vestiging (indien zij in aanmerking komen voor financiering) is lager. 

4.2 Geografische spreiding

Op verzoek van OCW is ook onderzocht hoe het beschikbare budget om onderwijsachterstanden tegen te gaan verdeeld zou worden over het land bij de verschillende drempels. In onderstaande figuren staat dit visueel weergegeven. Hiervoor is gekeken naar het totale bedrag dat een bepaalde gemeente zou ontvangen in een bepaald scenario en is dit gedeeld door het totaal aantal vo-leerlingen dat onderwijs volgt in deze gemeente. De bedragen in onderstaande figuren tonen dus het gemiddelde bedrag per vo-leerling (per gemeente en per scenario).