2. Bevolkingsvarianten

De populatie van dit onderzoek bestaat uit de bevolking in Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) naar leeftijd, geslacht en geboorteland. Het geboorteland van de bevolking van Caribisch Nederland wordt gegroepeerd in drie geboorteregio’s: de Nederlandse Cariben (Caribisch Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten), Europees Nederland en de rest van de wereld (“Elders”). Personen uit de eerste twee groepen hebben doorgaans de Nederlandse nationaliteit.

Met het model dat is gebruikt voor de Bevolkingsprognose Caribisch Nederland 2023-2050 (een cohortcomponentenmodel) worden de varianten berekend. Uitgangspunt zijn de veronderstellingen uit de Bevolkingsprognose Caribisch Nederland 2023-2050 voor kindertal, levensverwachting en migratie (CBS, 2023). Voor de varianten worden andere veronderstellingen voor migratie dan in de prognose gebruikt.

2.1 Onzekerheid over het kindertal en de levensverwachting

Onzeker is hoeveel kinderen de komende zevenentwintig jaar in Caribisch Nederland worden geboren. Het aantal geboorten hangt enerzijds af van het aantal vrouwen in de leeftijd om kinderen te krijgen en anderzijds van het gemiddelde kindertal per vrouw. Een hoog kindertal leidt tot meer jonge mensen in Caribisch Nederland in 2050, een laag kindertal tot minder.

Daarnaast is onzeker hoeveel mensen de komende zevenentwintig jaar in Caribisch Nederland overlijden. Dit hangt samen met hoe lang mensen leven. Een hogere levensverwachting leidt tot meer oudere mensen in Caribisch Nederland in 2050, een lage levensverwachting tot minder.

Het aantal kinderen dat jaarlijks wordt geboren en het aantal mensen dat jaarlijks overlijdt op de eilanden van Caribisch Nederland, is vele malen kleiner dan het aantal mensen dat daar immigreert of emigreert. Veranderingen in het aantal geboortes of overlijdens als gevolg van veranderingen in het kindertal en de levensverwachting vallen daardoor in het niet bij de veranderingen in de bevolking door de migratie. Voor de toekomst is dat ook te verwachten.

Ook is in het algemeen de onzekerheid van het kindertal en de levensverwachting kleiner dan de onzekerheid in de migratie. Dit valt op te maken uit de prognose-intervallen die berekend zijn rond de bevolkingsprognose van Europees Nederland (Stoeldraijer et al., 2022). Veranderingen in het kindertal en de levensverwachting hebben daarom een veel kleiner effect op de veranderingen in de toekomstige bevolking dan veranderingen in de migratie.

2.2 Onzekerheid over de migratie

Onzeker is hoeveel immigranten de komende zevenentwintig jaar naar Caribisch Nederland zullen komen en hoeveel mensen naar een ander land emigreren. Een hoger migratiesaldo zal tot een toename van de bevolking, vooral in de werkzame leeftijden, leiden en tot een groter aandeel van de bevolking dat in het buitenland is geboren.

Voor ieder eiland zijn er twee varianten berekend om te laten zien wat er kan gebeuren als de migratie zich op een bepaalde manier ontwikkelt. De varianten zijn variaties omhoog en omlaag ten opzichte van de bevolkingsprognose. Voor Bonaire wordt er daarnaast in de samenstelling van de hoge migratie gevarieerd.

Voor de eilanden zijn immigratie- en emigratieaantallen uit de bevolkingsadministratie beschikbaar sinds 2011. Deze tijdreeks van twaalf jaar is kort vergeleken met de zevenentwintig jaar dat de Verkenning vooruit kijkt. De reeks voor de emigratie bevat bovendien pieken in enkele jaren waarin de bevolkingsregistratie werd opgeschoond en extra mensen werden uitgeschreven die inmiddels niet meer op de eilanden woonden. Het is daardoor niet goed mogelijk om puur uit deze reeks een bandbreedte te schatten waarbinnen het gemiddelde migratiesaldo tot 2050 zal liggen.

Voor de bovengrens bij de eilanden wordt daarom met een vuistregel gewerkt. Daarmee wordt, op een ruwe wijze, de capaciteit van de eilanden om bevolkingsgroei op te vangen meegenomen. We nemen aan dat het cumulatieve migratiesaldo van 2023 tot en met 2049 niet hoger is dan het inwonertal in 2023. Dus dat, puur op grond van de directe invloed van migratie, de eilandbevolking tot 2050 maximaal verdubbeld. Voor Bonaire ligt die grens ongeveer op 900 netto migranten per jaar, voor Sint Eustatius op 120 per jaar en voor Saba op 75 per jaar. De veronderstellingen voor de hoge varianten liggen hier iets onder: 800 netto migranten per jaar voor Bonaire, 100 voor Sint Eustatius en 70 voor Saba.

Deze hoge varianten passen in een toekomst waarin de eilanden aantrekkelijke bestemmingen zijn door een bloeiende economie en goede voorzieningen. Bij Bonaire is in één hoge variant gekeken naar een situatie waarin extra immigranten met een Nederlands paspoort (uit Europees Nederland en de Nederlandse Cariben) voor de stijging zorgen. In de andere hoge variant is gekeken naar een situatie waarin dit komt door toegenomen immigratie van buiten het Koninkrijk. Dit verschil is relevant voor beleid, omdat de twee groepen verschillende rechten hebben. Het leidt ook tot een iets ander demografisch beeld, omdat er onder de immigranten vanuit het Koninkrijk meer kinderen en ouderen zijn. Bij Saba en Sint Eustatius is aangenomen dat de immigratie bij alle herkomstgroepen verhoogd is. Omdat immigratie bij deze eilanden voor het grootste deel van buiten het Koninkrijk der Nederland komt, zijn er in de hoge variant voor deze eilanden vooral extra immigranten uit de groep Elders.

Als ondergrens lijkt bij Bonaire een structureel negatief migratiesaldo onwaarschijnlijk, omdat sinds 2011 de immigratie in vrijwel alle jaren hoger was dan de emigratie. Een migratiesaldo van ongeveer nul is daarom als ondergrens gehanteerd. Die is bereikt door het (positieve) migratiesaldo van de buiten Caribisch Nederland geboren personen voor alle herkomstgroepen met ongeveer twee derde te verlagen en de vertrekgenegenheid van in Caribisch Nederland geboren personen juist te verhogen. Een dergelijke ontwikkeling past bij een toekomst waarin de economische of sociale situatie op het eiland sterk verslechtert, waardoor minder mensen zich er zouden willen vestigen en jonge inwoners naar elders vertrekken omdat daar meer mogelijkheden zijn.

De immigratie naar Saba hangt voor een groot deel samen met de medische school die daar is gevestigd. Deze school ontvangt zo’n 200 studenten per jaar. Voor de lage variant is gekeken naar een situatie waar deze school sluit, waardoor de immigratie van personen van buiten Nederland en Caribisch Nederland ongeveer 200 lager uit komt. Voor het migratiesaldo doet dit relatief weinig, omdat vrijwel alle studenten na een paar jaar weer vertrokken, waardoor hun bijdrage aan de netto migratie beperkt is. Omdat dit ook de werkgelegenheid negatief zou beïnvloeden, is ook van een lagere instroom uit Europees Nederland en de andere eilanden van de Nederlandse Cariben uitgegaan, en van een hogere emigratiegeneigdheid van zowel in Saba geboren personen als immigranten. Dat geeft een klein negatief saldo over de hele periode tot 2050 (minus 5 personen per jaar).

Sint Eustatius heeft een grotere bevolking dan Saba en ontvangt immigranten waarvan een groter deel blijft. Daardoor is voor dit eiland een groter structureel vertrekoverschot tot 2050 denkbaar als de immigratie daalt en de emigratiegeneigdheid van de immigranten of de zittende bevolking toeneemt. Voor de lage variant is een combinatie van minder immigratie en hogere emigratiegeneigdheid verondersteld die leidt tot een gemiddeld migratiesaldo van minus 25 personen per jaar.