Update Prijsontwikkeling elektronische publicaties
Over deze publicatie
Dit rapport beschrijft de prijsontwikkeling van elektronische publicaties vanaf december 2019 tot en met mei 2022.
1. Inleiding
Het Ministerie van Financiën heeft het CBS gevraagd onderzoek te doen naar de prijsontwikkeling van elektronische publicaties. Het CBS heeft voor bepaalde productgroepen data in huis waaruit de prijsontwikkeling kan worden afgeleid. In dit onderzoek zijn digitale tijdschriften en digitale studieboeken buiten beschouwing gehouden, zoals is afgestemd met het Ministerie van Financiën. Het onderzoek heeft zich gericht op de prijsontwikkeling van digitale kranten en e-books.
Dit rapport is de laatste in een reeks eerder gepubliceerde cijfers over de prijsontwikkeling van digitale publicaties. De indexreeks van de prijsontwikkeling van de elektronische publicaties loopt van december 2019 tot en met mei 2022.
Het Ministerie van Financiën heeft oorspronkelijk gevraagd om separate prijsindexcijfers voor digitale kranten en e-books. Na overleg is afgesproken dat het CBS één prijsindexreeks levert voor elektronische publicaties, omdat bij separate indices geheimhouding in het geding kwam.
De uitkomsten van dit onderzoek staan in dit rapport. In hoofdstuk 2 staat de wijze van dataverzameling. De berekeningswijze wordt toegelicht in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 worden de resultaten vermeld met daarna een conclusie over de prijsontwikkeling van elektronische publicaties.
2. Dataverzameling
Voor het bepalen van de prijsontwikkeling van elektronische publicaties is data nodig van digitale kranten en e-books. Ten eerste is er data nodig van prijzen en ten tweede zijn de wegingsaandelen van de twee categorieën noodzakelijk. De wijze waarop de data verzameld is, wordt in dit hoofdstuk beschreven.
2.1 Prijzen voor digitale kranten
Om een prijsindex van digitale kranten te berekenen is data nodig over de prijzen van de abonnementen. Deze data was niet eerder door het CBS verzameld en is verkregen door maandelijks websites van aanbieders te bezoeken. Hiervoor is specifiek gekeken naar de prijzen van weekabonnementen en jaarabonnementen zoals vermeld op de website van de aanbieder. Daarnaast is ook gekeken naar de inhoud van het abonnement en of daar in de tijd veranderingen zijn geweest. Hierdoor wordt het effect van inhoudsveranderingen op de prijs niet meegenomen.
2.2 Prijzen voor e-books
Data van e-books zijn verkregen uit een databron die op het CBS aanwezig is voor gebruik in de consumentenprijsindex. Dit betreft transactiedata waarin verkochte aantallen en omzetten van producten, waaronder e-books, zijn vermeld. Met behulp van deze data is het mogelijk om per e-book de gemiddelde prijs te berekenen waarvoor deze daadwerkelijk is verkocht.
2.3 Wegingsaandeel digitale kranten en e-books
De onderlinge wegingsaandelen van digitale kranten en e-books zijn bepaald met gegevens uit de nationale rekeningen. In de nationale rekeningen wordt gewerkt met goederengroepen waarvoor de waarde in het economische proces wordt vastgesteld. De uitkomsten voor goederengroepen worden niet door het CBS gepubliceerd maar zijn wel toegankelijk voor onderzoek binnen het CBS. De waarden uit de classificatie van goederengroepen vormen ook de basis van het weegschema voor de consumentenprijsindex.
Zowel digitale kranten als e-books zijn een goederengroep binnen het stelsel van nationale rekeningen, dat hieruit kon dienen als bron voor de bestedingsaandelen (hoeveel geven consumenten eraan uit).
De consumptie van 2018 is gebruikt bij de bepaling van de weging. Dit waren de meest recente cijfers bij de start van het onderzoek. Deze weging is voor latere perioden niet bijgewerkt om verandering van de weging geen invloed te laten hebben op de prijsindex. Overigens bleek de consumptie van 2018 vergelijkbaar met de jaren daarna.
3. Berekeningsmethode
Voor het berekenen van de afzonderlijke prijsindexen voor digitale kranten en e-books wordt een Dutot-index gebruikt. Om de twee resulterende prijsindexen samen te voegen, is een Laspeyres-index gebruikt. Daarnaast is een tweede prijsindex berekend, de zogenaamde afgeleide prijsindex. De methoden worden hieronder besproken.
3.1 Dutot-index
Een Dutot-prijsindex is een prijsindex gedefinieerd als de verhouding tussen het rekenkundig gemiddelde van de prijzen in de huidige periode en het rekenkundig gemiddelde van de prijzen in de referentieperiode. De Dutot-index wordt meestal gebruikt voor homogene items waarbij het grootste gewicht impliciet wordt toegekend aan het duurste product. Deze formule wordt ook veel gebruikt in de consumentenprijsindex voor het berekenen van prijsindexen op het laagste niveau.
Bij deze methode wordt in iedere maand gekeken naar exact dezelfde producten zodat de prijzen van maand op maand goed vergeleken kunnen worden.
3.2 Laspeyres-index
De Laspeyres-prijsindex is een prijsindex die wordt gebruikt om de verandering in de prijzen van een pakket met goederen en diensten (producten) te meten ten opzichte van een referentieperiode. De producten worden gewogen met de bestedingsaandelen. Met deze wegingen worden de losse prijsindexen van digitale kranten en e-books samengevoegd tot een prijsindex voor elektronische publicaties.
3.3 Normale en afgeleide prijsindex
Om het effect van de belastingverlaging op de prijsindex in kaart te brengen is ervoor gekozen om zowel een normale prijsindex als een afgeleide prijsindex te berekenen.
De afgeleide prijsindex is gelijk aan de gewone prijsindex, exclusief het effect van veranderingen in de tarieven van productgebonden belastingen (bijvoorbeeld btw en accijns) en subsidies. De afgeleide index toont de prijsontwikkeling als de belastingtarieven sinds de referentieperiode niet meer veranderd zouden zijn. In het geval van de elektronische publicaties betreft het alleen de btw. Deze is veranderd per 1 januari 2020 en de afgeleide reeks laat dus de prijsontwikkeling zien als deze btw-verandering niet wordt meegenomen.
4. Uitkomsten onderzoek
In dit hoofdstuk worden de uitkomsten van het onderzoek besproken. Eerst zal de prijsindex voor de normale reeks van elektronische publicaties besproken worden en daarna de bijbehorende afgeleide reeks.
4.1 Prijsontwikkeling volgens normale reeks
De prijzen van elektronische publicaties zijn in januari 2020 met 3,5 procent gedaald ten opzichte van december 2019. In de periode daarna tot en met mei 2020 zijn de prijzen weer gestegen. In januari 2021 lagen de prijzen 0,4 procent lager dan in december 2019. In juli 2021 is te zien dat de prijzen 1,8 procent lager liggen dan in december 2019.
In de meest recente cijfers is te zien dat de prijzen in mei 2022 1,5 procent hoger waren dan in december 2019. Het prijsniveau in mei 2022 was 2,5 procent hoger dan in mei 2021.
| Jaar | Normale reeks (Prijsindex december 2019 = 100) | Afgeleide reeks (Prijsindex december 2019 = 100) | |
|---|---|---|---|
| 2019 | dec | 100 | 100,0 |
| 2020 | jan | 96,5 | 107,1 |
| 2020 | feb | 96,8 | 107,5 |
| 2020 | mrt | 98,6 | 109,4 |
| 2020 | apr | 99,9 | 110,9 |
| 2020 | mei | 99,9 | 110,9 |
| 2020 | jun | 99,2 | 110,2 |
| 2020 | jul | 99,3 | 110,2 |
| 2020 | aug | 99 | 109,9 |
| 2020 | sep | 98,8 | 109,7 |
| 2020 | okt | 98,5 | 109,4 |
| 2020 | nov | 98,8 | 109,7 |
| 2020 | dec | 97,6 | 108,4 |
| 2021 | jan | 99,6 | 110,5 |
| 2021 | feb | 100 | 111,0 |
| 2021 | mrt | 99,5 | 110,5 |
| 2021 | apr | 99,7 | 110,7 |
| 2021 | mei | 99 | 109,9 |
| 2021 | jun | 98,7 | 109,6 |
| 2021 | jul | 98,2 | 109,0 |
| 2021 | aug | 98,3 | 109,1 |
| 2021 | sep | 99,1 | 110,0 |
| 2021 | okt | 99,3 | 110,2 |
| 2021 | nov | 99,1 | 110,0 |
| 2021 | dec | 98,9 | 109,8 |
| 2022 | jan | 100,2 | 111,2 |
| 2022 | feb | 100,8 | 111,9 |
| 2022 | mrt | 100,7 | 111,8 |
| 2022 | apr | 100,7 | 111,8 |
| 2022 | mei | 101,5 | 112,6 |
4.2 Prijsontwikkeling volgens afgeleide reeks
Als in januari 2020 de belastingtarieven van december 2019 zouden gelden, zouden de prijzen van elektronische publicaties in januari 2020 gestegen zijn met 7,1 procent ten opzichte van december 2019. In mei 2022 zou de prijsstijging verder zijn opgelopen naar 12,6 procent. Hierbij moet opgemerkt worden dat niet bekend is of andere factoren doorberekend zouden worden, ook als de belasting niet gewijzigd zou zijn. Ten opzichte van mei 2021 zijn de prijzen in mei 2022 met 2,5 procent gestegen. De jaarmutaties zijn vanaf januari 2021 bij de normale reeks en de afgeleide reeks exact hetzelfde. Dit omdat de belastingtarieven alleen per januari 2020 gewijzigd zijn en daarna niet meer.
5. Conclusie
In de periode na januari 2020 zijn de prijzen korte tijd opgelopen. In april en mei 2020 bereikte de prijsindex nagenoeg hetzelfde niveau als in december 2019.
In januari 2021 lagen de prijzen 0,4 procent lager dan in december 2019. In juli 2021 is te zien dat de prijzen 1,8 procent lager liggen dan in december 2019.
Na juli 2021 is weer een stijging ingezet. Aan het einde van de onderzoeksperiode, in mei 2022, zijn de prijzen 1,5 procent hoger dan in december 2019. De prijzen in mei 2022 zijn 2,5 procent hoger dan een jaar eerder in mei.
6. Bijlage
6.1 Tabel met prijsindexcijfers over elektronische publicaties
Onderstaande tabel bevat maandelijkse prijsindexcijfers op basis van december 2019 = 100. De tabel bevat zowel de normale prijsindexcijfers als de afgeleide prijsindexcijfers. De periode waarover de prijsindexcijfers zijn berekend is december 2019 tot en met mei 2022.
| Normale reeks | Afgeleide reeks | |
|---|---|---|
| Dec-19 | 100 | 100,0 |
| Jan-20 | 96,5 | 107,1 |
| Feb-20 | 96,8 | 107,5 |
| Mrt-20 | 98,6 | 109,4 |
| Apr-20 | 99,9 | 110,9 |
| Mei-20 | 99,9 | 110,9 |
| Jun-20 | 99,2 | 110,2 |
| Jul-20 | 99,3 | 110,2 |
| Aug-20 | 99 | 109,9 |
| Sep-20 | 98,8 | 109,7 |
| Okt-20 | 98,5 | 109,4 |
| Nov-20 | 98,8 | 109,7 |
| Dec-20 | 97,6 | 108,4 |
| Jan-21 | 99,6 | 110,5 |
| Feb-21 | 100 | 111,0 |
| Mrt-21 | 99,5 | 110,5 |
| Apr-21 | 99,7 | 110,7 |
| Mei-21 | 99 | 109,9 |
| Jun-21 | 98,7 | 109,6 |
| Jul-21 | 98,2 | 109,0 |
| Aug-21 | 98,3 | 109,1 |
| Sep-21 | 99,1 | 110,0 |
| Okt-21 | 99,3 | 110,2 |
| Nov-21 | 99,1 | 110,0 |
| Dec-21 | 98,9 | 109,8 |
| Jan-22 | 100,2 | 111,2 |
| Feb-22 | 100,8 | 111,9 |
| Mrt-22 | 100,7 | 111,8 |
| Apr-22 | 100,7 | 111,8 |
| Mei-22 | 101,5 | 112,6 |