Embedded soja en palmolie

2.1 Vlees van pluimvee en rundvlees

Om inzicht te krijgen in de omvang van embedded soja in dierlijke producten is voor dit verkennend onderzoek gekeken naar pluimveevlees en rundvlees. Welke goederen tot pluimveevlees en rundvlees in dit onderzoek worden gerekend staat in bijlage 2. Van de dierlijke producten die Nederland importeert is met data (i.e. CBS, 2022a; CBS, 2022b) over de binnenlandse vleesproductie, import, wederuitvoer en export van vlees en eetbare slachtafvallen bij benadering de vleesconsumptie vastgesteld. Door middel van soja-conversiefactoren is berekend wat de verborgen sojavoetafdruk per land is in ingevoerde dierlijke producten. Voor de import vanuit Europese landen zijn landenspecifieke soja-conversiefactoren gebruikt zoals bepaald in een studie van Hoste (2016). Voor Europese landen die niet in de studie van Hoste zijn meegenomen en landen buiten Europa is een generieke conversiefactor gebruikt zoals bepaald door Round Table on Responsible Soy Association (RTRS)(2020). Om het aandeel duurzame embedded soja te bepalen, moet van elk land waaruit Nederland vlees importeert worden vastgesteld hoeveel duurzame soja is gebruikt in veevoer. Cijfers over wederuitvoer worden meegenomen omdat er voor elk land van waaruit Nederland dierlijke producten importeert, een andere soja-conversiefactor kan gelden. Dit betekent dat de hoeveelheid soja embedded in dierlijke producten per land verschillend is. Wanneer hier geen rekening mee zou worden gehouden, zou voor de totale uitvoer de soja-conversiefactor voor Nederland worden gehanteerd. Dit geeft een verkeerd beeld van de hoeveelheid uitgevoerde embedded soja. Een schematisch overzicht is afgebeeld in bijlage 1.

2.1.1 Invoer, uitvoer, productie en consumptie

Pluimveevlees
In 2020 importeerde Nederland ongeveer 565 duizend ton pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee uit 40 landen wereldwijd. Duitsland is de grootste leverancier met 126 duizend ton (22 procent) gevolgd door Polen met 106 duizend ton (19 procent) en het Verenigd Koninkrijk met 101 duizend ton (18 procent). In totaal dekken de tien grootste leveranciers 96 procent van de Nederlandse import van pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee. In onderstaande figuur zijn de relatieve aandelen weergegeven per land.

Nederland exporteerde in 2020 ongeveer 1 453 duizend ton pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee naar 137 landen wereldwijd. Dit vlees is voor 80 procent in Nederland geproduceerd of verwerkt en 20 procent is wederuitvoer (dit betreft een schatting op basis van de verdeling bij uitvoerwaarde). Duitsland is de grootste afnemer met 349 duizend ton (24 procent) gevolgd door het Verenigd Koninkrijk met 215 duizend ton (15 procent) en België met 132 duizend ton (9 procent). In totaal dekken de tien grootste afnemers 87 procent van de Nederlandse export van pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee. Onderstaande figuur laat de relatieve aandelen per land zien.

Nederland produceerde in 2020 ongeveer 996 duizend ton pluimveevlees¹⁾. De grootste categorie betreft vleeskuikens (953 duizend ton), gevolgd door overige kippen (42 duizend ton) en overig pluimvee (4 ton). Nederland consumeerde in 2020 ongeveer 108 duizend ton pluimveevlees²⁾. 

Rundvlees
In 2020 importeerde Nederland ruim 310 duizend ton rundvlees en eetbare slachtafvallen van runderen. Duitsland is de grootste leverancier met 52 duizend ton (17 procent) gevolgd door België met 51 duizend ton (16 procent) en Polen met 36 duizend ton (12 procent). De tien grootste leveranciers dekken 83 procent van de hoeveelheid rundvlees dat Nederland importeert.

In 2020 produceerde Nederland 433 duizend ton rundvlees¹⁾. Van de totale rundvleesexport van 455 duizend ton bestond 89 procent uit in Nederland geproduceerd of verwerkt vlees, 11 procent was wederuitvoer (betreft een schatting op basis van de verdeling bij uitvoerwaarde). Dit betekent dat er bij benadering 288 duizend ton rundvlees beschikbaar was voor binnenlandse consumptie²⁾. 

2.1.2 Aandeel embedded soja

Middels conversiefactoren is de hoeveelheid embedded soja in vlees en eetbare slachtafvallen berekend. Voor de import vanuit Europese landen zijn landenspecifieke soja-conversiefactoren gebruikt zoals bepaald in een studie van Hoste (2016). Voor Europese landen die niet in de studie van Hoste zijn meegenomen en landen buiten Europa is een generieke conversiefactor gebruikt zoals bepaald door RTRS (2020). Soja-conversiefactoren uit de studie van Hoste (2016) zijn nauwkeuriger omdat er per land en product gecorrigeerd is voor verschillen in voerefficiëntie en sojagehalte.

Pluimveevlees
In 2020 importeerde Nederland ongeveer 451 duizend ton embedded pluimveevlees. De hoeveelheid embedded soja in het door Nederland in 2020 geëxporteerde pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee betreft in totaal ongeveer 1 109 duizend ton. 

Rundvlees
Omgerekend, importeerde Nederland in 2020 140 duizend ton embedded sojameel in rundvlees en eetbare slachtafvallen van runderen. De hoeveelheid embedded soja in de binnenlandse productie van rundvlees was in dat jaar 195 duizend ton.

Nederland exporteerde 205 duizend ton embedded soja in rundvlees en eetbare slachtafvallen van runderen.

2.1.3 Aandeel duurzaam gecertificeerde soja

Om het aandeel duurzame soja dat via het diervoer wordt omgezet in dierlijke producten vast te stellen, zijn gegevens nodig over het gebruik van (duurzame) soja in veevoeder. Met gegevens over het totale gebruik van soja in diervoeders en gegevens over de hoeveelheid aangekochte of verbruikte duurzame soja door de diervoederindustrie kan het aandeel duurzame embedded soja berekend worden. Het percentage sojaproducten in mengvoeders varieert echter sterk en is afhankelijk van het land waar het diervoeder wordt geproduceerd, de diersoort, de leeftijd en het doel van het dier. Gegevens over het totale verbruik van soja in diervoeders zijn niet voor elk land beschikbaar. Voor gegevens over het verbruik van duurzame soja kan voor landen buiten Europa informatie verzameld worden over de door bedrijven uit de diervoeder- en voedingsmiddelenindustrie aangekochte RTRS-certificaten, welke gepubliceerd worden op de website van RTRS. Echter zijn er meerdere duurzaamheidsstandaarden en kan hiermee geen volledig beeld worden gecreëerd van het gebruik van duurzame soja. Voor landen in Europa is informatie beschikbaar uit de European Soy Monitor (IDH, 2021). Per EU-land hebben alle verenigingen voor de diervoederindustrie informatie verstrekt over de aankoop van duurzame soja. Deze soja voldoet aan afspraken over duurzaamheidsstandaarden die op Europees niveau zijn gemaakt binnen de FEFAC, de Europese brancheorganisatie voor de diervoederindustrie, en die vastgelegd zijn in de FEFAC Soy Sourcing Guidelines (FSSG). FEFAC spant zich in om verantwoorde soja transparant te maken en het gebruik ervan te stimuleren. De FEFAC Soy Sourcing Guidelines stellen minimumeisen aan verantwoorde soja. Sojabonen worden voornamelijk gebruikt in diervoeders (77 procent) gevolgd door directe humane consumptie (19 procent) en industriële toepassingen (4 procent) (Ritchie, H. en Roser, M., 2021). Voor een vollediger beeld van de Nederlandse invoer van soja moeten naast pluimveevlees en rundvlees ook de hoeveelheden embedded soja in andere dierlijke producten (zoals varkensvlees, kaas, eieren en zuivelproducten), humane voeding en industriële toepassingen meegenomen  worden. Er moet ook rekening gehouden worden met de invoer van levende dieren die in Nederland gemest of geslacht worden. 

3.1 Bakkerij- en zoetwaren

De groep bakkerij- en zoetwaren bestaat uit een hele verzameling afzonderlijke producten. Deze producten vallen in te delen in vier subgroepen: bakkerijwaren, koek, chocolade en snoep. De afzonderlijke producten die onder deze vier subgroepen vallen staan in bijlage 3.

3.1.1 Invoer, uitvoer, productie en consumptie

Het CBS publiceert gedetailleerde cijfers over de internationale handel in goederen (CBS, 2022c). Met behulp van deze gegevens zijn de invoer en uitvoer van de bakkerij- en zoetwaren bepaald. In 2020 is de invoer van deze groep levensmiddelen 939 duizend ton. De uitvoer bedraagt 1 227 duizend ton.

De invoer van bakkerij- en zoetwaren is vooral afkomstig uit de ons omringende landen, zoals Duitsland, België, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Samen zijn zij goed voor 77 procent van de invoer. 

Voor de uitvoer is het aandeel van de ons omringende landen met 66 procent iets kleiner.

Het CBS verzamelt en publiceert ook cijfers over de verkochte industriële producten door bedrijven met 20 of meer werknemers (CBS, 2022d). De verkochte bakkerij- en zoetwaren vervaardigd door de relevante industriële bedrijven komen in 2020 uit op een omvang van 1 453 duizend ton. 

Met behulp van de gegevens over invoer, uitvoer en verkochte productie is het Nederlandse consumptievolume uit te rekenen:

Consumptie = Invoer – uitvoer + verkochte productie

De Nederlandse consumptie van bakkerij- en zoetwaren had in 2020 een omvang van 1 165 duizend ton. 

Hierbij moet wel aangetekend worden dat het een onderschatting van de verkochte productie is en daarmee ook de berekende consumptie, omdat de verkochte productie door bedrijven met minder dan 20 werknemers niet in beeld is. De invoer en uitvoer is gemeten en daar heeft dit geen invloed op. Onder deze kleinere bedrijven vallen ook de ambachtelijke bedrijven. Zoals de warme bakkers. Deze produceren meestal voor de directe verkoop aan de consument. 

3.1.2 Aandeel embedded palmolie

In een rapport van het Wereld Natuur Fonds over de impact van de consumptie van palmolie op het milieu (WWF Poland, 2019) staan percentages over de aandelen palmolie in verschillende producten. Voor bakkerijproducten is dat 1 procent, voor koek 10 procent en voor chocolade 5,15 procent. Voor snoep is er geen percentage beschikbaar. Met de hoeveelheden van de invoer, uitvoer, verkochte productie en consumptie kan de omvang van de hoeveelheid palmolie in de bakkerij- en zoetwaren, met uitzondering van snoep, worden berekend. In 2020 is een hoeveelheid van 43 duizend ton embedded palmolie ingevoerd, 65 duizend ton uitgevoerd, door de relevante industrie 73 duizend ton product verkocht en is 51 duizend ton geconsumeerd in Nederland. De 43 duizend ton ingevoerde embedded palmolie in bakkerijproducten, koek en chocolade is gering, nog geen 2 procent, ten opzichte van de totale invoer van palmolie, palmpittenolie en babassunotenolie voor de voedingsmiddelenindustrie. Die bedraagt 2 288 duizend ton in 2020. De uitvoer van embedded palmolie voor genoemde producten is bijna 6 procent ten opzichte van de 1 105 duizend ton uitgevoerde palmolie, palmpittenolie en babassunotenolie voor de voedingsmiddelenindustrie in 2020.

Bij deze resultaten zijn wel een aantal opmerkingen te maken. De al eerdergenoemde beperking van het ontbreken van de verkochte productie van de kleine bedrijven. Daardoor is sprake van een onderschatting van de verkochte productie en dat werkt ook door in de consumptie. 
Daarnaast zijn de aandelen embedded palmolie in de producten uit het rapport van het Wereld Natuur Fonds (WWF Poland, 2019) gebaseerd op de Poolse consumptie en kunnen afwijken van de onderliggende weging voor de invoer, uitvoer, productie en consumptie in de Nederlandse situatie. De verschillende producten van de subgroepen (zie bijlage 3) hebben verschillende aandelen palmolie en de weging van die producten bepaald mede het resultaat dat in het rapport wordt genoemd. Deze weging zal zeer waarschijnlijk verschillen met de Nederlandse invoer die ook weer verschilt van de weging voor de Nederlandse uitvoer, verkochte productie en consumptie. 
Een ander punt van aandacht is dat er voor het gebruik van palmolie in bakkerij- en zoetwaren alternatieven beschikbaar zijn. Het gebruik van die alternatieven leidt tot verschillen in het aandeel palmolie per product per fabrikant.

Als de aandelen embedded palmolie per product bekend zouden zijn, was een nauwkeurigere vaststelling van het aandeel voor de bakkerij- en zoetwaren mogelijk geweest. De in dit rapport berekende hoeveelheden embedded palmolie zijn een benadering van de werkelijke hoeveelheden.

3.1.3 Aandeel duurzaam gecertificeerde embedded palmolie

Kwantitatief vaststellen van de hoeveelheid duurzaam gecertificeerde palmolie van de embedded bakkerij- en zoetwaren is niet mogelijk gebleken. Wellicht dat de informatie in onderdelen beschikbaar is, maar in het tijdbestek voor dit onderzoek is dat niet gelukt. Er zijn wel richtingen aan te geven waar te zoeken. 

Zoals MVO/DASPO in Nederland het gebruik van duurzaam gecertificeerde palmolie door de voedingsmiddelenindustrie waarneemt, kunnen ook vergelijkbare instellingen in het buitenland benaderd worden of zij over deze gegevens beschikken. Uit de invoercijfers van het CBS is te bepalen welke landen daarvoor, gezien hun aandeel in de Nederlandse invoer, in aanmerking komen.
Een andere optie is de belangrijkste bedrijven, bijvoorbeeld de multinationals, in dit segment in kaart te brengen en de publieke database van de certificerende instelling (RSPO) te raadplegen over de stand van zaken met betrekking tot het gebruik van duurzaam gecertificeerde palmolie door die bedrijven. Er is dan wel inzicht nodig in het aandeel van deze bedrijven in de totale invoer.

Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) meldt dat supermarkten eisen van leveranciers dat zij werken met (segregated) RSPO-gecertificeerde palmolie. Van alle palmolie die de Nederlandse voedselindustrie in 2019 verwerkt, is 87 procent RSPO-gecertificeerd. In de huismerken is dat zelfs 99 procent (CBL, 2022), inclusief de invoer van huismerk producten. Het ontbrekende deel is dan nog de invoer van buitenlandse niet-huismerk producten. Daarbij moet dan ook de omvang van de verschillende stromen bekend zijn om een kwantitatief oordeel te kunnen geven. Dit betreft ook niet het totaal, want de verkoop van levensmiddelen buiten de supermarkten is hiermee nog niet in beeld.

3.2 Zepen en shampoos 

Inleiding 
Naast de bakkerswaren is er ook gekeken naar de cosmetische industrie. Palmolie en palmpittenolie worden niet alleen gebruikt in voeding maar ook in andere producten.  Volgens de website Our world in data wordt 27 procent van de palmolieproductie wereldwijd gebruikt in industriële toepassingen en consumentenproducten zoals zeep, wasmiddelen, cosmetische producten en schoonmaakmiddelen (Our world in data, 2022). Het gaat hier niet om de toepassing van palmolie en palmpittenolie maar om derivaten gemaakt van palmolie en palmpittenolie. Voor dit deel van de industrie zijn palmolie of palmpittenolie in deze vorm een belangrijk ingrediënt voor de productie van cosmeticaproducten. Geschat is dat minstens 70 procent van de cosmeticaproducten palmolie- of palmpittenoliederivaten bevat (RSPO, z.d.). 

Het navolgende gaat kort in op wat derivaten zijn en waarvoor ze worden gebruikt. Daarnaast wordt aandacht besteed aan derivaten en duurzame palm(pitten)olie. 

Wat zijn derivaten en waarvoor worden ze gebruikt?
Derivaten zijn stoffen die zijn afgeleid van een andere stof, in dit geval dus van palm- of palmpittenolie. De palm(pitten)olie bestaat uit verschillende soorten oliën, verzadigde vetten en antioxidanten. De scheiding van deze stoffen levert derivaten op die onder te verdelen zijn in de volgende vijf hoofgroepen: vetzuren, vetalcoholen, vet methyl ester, vette stikstofverbindingen en glycerine ((NCV, 2015; CPET, 2015)). Veel gebruikte derivaten zijn olein en stearine.
Palm(pitten)oliederivaten worden binnen de cosmeticaproductie om verschillende redenen ingezet. Belangrijke toepassingen zijn oppervlakte-actieve stoffen (schuimend effect), hydraterend middel en de verzachtende werking. Vanwege deze toepassingen zijn derivaten vooral te vinden in huidverzorgingsproducten zoals crèmes, bodylotion/wash en gezichtsverzorging, maar ook in shampoos (NCV, 2022). 
Derivaten zijn dus belangrijk voor cosmeticaproductie en kunnen van allerlei stoffen worden gemaakt: van plantaardige oliën als palm(pitten)olie en kokosolie en ook van dierlijke vetten. Een probleem is dat een derivaat niet altijd is terug te leiden tot de stof waarvan het is gemaakt. Dit geldt zeker voor de consument. Die kan vaak niet goed beoordelen of een ingrediënt op een ingrediëntenlijst van palmolie of palmpittenolie afkomstig is. De chemische naam van het gebruikte derivaat zegt vaak niets over de stof waarvan het is gemaakt. Zo hoeft palmitaat (n-hexadecanoaat) niet gemaakt te zijn van palm(pitten)olie. 

Duurzame derivaten van palm(pitten)olie
Wat het gebruik van duurzame palm(pitten)oliederivaten betreft, zijn er volgens de Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV) grote verschillen tussen multinationals en de kleinere MKB- bedrijven waarneembaar. De meeste multinationals werken al een aantal jaren met duurzame derivaten die RSPO gecertificeerd zijn. 
De laatste jaren wordt er hard gewerkt aan het transparant maken van de herkomst van de gebruikte RSPO gecertificeerde derivaten vanaf de plantage tot aan de fabriek. Een deel van de multinationals is aangesloten bij Action for Sustainable Derivates (ASD, 2020;2021), een sectorbreed initiatief om producenten van cosmetica-, thuiszorg- en persoonlijke zorgproducten en de oleochemische industrie samen te brengen en in gezamenlijkheid issues in de aanbodketen op te lossen. Daarbij gaat het niet alleen om de traceerbaarheid maar ook bijvoorbeeld om de leverbaarheid van specifieke derivaten. 
Voor MKB-bedrijven is het gebruik van duurzame derivaten een nieuw pad dat wordt bewandeld. Vanuit de NCV werd wel aangegeven dat dit gemakkelijker is dan een aantal jaren geleden omdat multinationals de kleinere bedrijven zijn voorgegaan. 
Een gemiddeld MKB-bedrijf gebruikt op jaarbasis een paar ton van een derivaat. Van de meest gebruikte derivaten zijn duurzame RSPO gecertificeerde varianten gemakkelijk verkrijgbaar. Terwijl het voor een kwart van de gebruikte derivaten moeilijker is.  
Voor zover bekend bij de NCV worden er geen derivaten van andere keurmerken gebruikt (NCV, 2022).

3.2.1 Invoer, uitvoer, productie en consumptie

Het CBS publiceert gedetailleerde cijfers over de internationale handel in goederen (CBS, 2022e). Met behulp van deze gegevens is de in- en uitvoer van zepen en shampoos in 2020 vastgesteld. De totale invoer van zeep en shampoo tezamen bedroeg 204,9 duizend ton. In datzelfde jaar werd 181,7 duizend ton aan zeep en shampoo uitgevoerd.

In het navolgende wordt de in- en uitvoer van zepen en shampoo onder de loep genomen. Daarbij wordt vooral gekeken naar het land van herkomst en het land van bestemming. Het overgrote deel van de import is afkomstig uit Europa. De naar Nederland geïmporteerde zeep is voor 88 procent afkomstig uit Europese landen. Voor shampoo is dat 89 procent. Ook het grootste deel van de export gaat naar Europese landen. Nederland exporteert 80 procent van de zeep naar Europese landen. Voor shampoo is dat 78 procent. 

De in- en uitvoer van zeep
In 2020 is de meeste zeep ingevoerd vanuit Duitsland (61,1 duizend ton), gevolgd door het Verenigd Koninkrijk (15,3 duizend ton) en Italië (14,9 duizend ton). De overige 44 procent is afkomstig uit andere landen. De onderstaande grafiek geeft de herkomst van de import weer. 

Bijna een kwart werd uitgevoerd naar Duitsland (28,1 duizend ton), gevolgd door België (23,1 duizend ton) en het Verenigd Koninkrijk (16,6 duizend ton). Van de uitgevoerde zeep had 51 procent een andere bestemming. De onderstaande grafiek geeft de bestemming van de export weer. 

De in- en uitvoer van shampoo
In 2020 is de meeste shampoo ingevoerd vanuit Polen (11,3 duizend ton), gevolgd door Duitsland (8,4 duizend ton) en het Verenigd Koninkrijk (3,7 duizend ton). Bijna 43 procent van de import was afkomstig uit andere landen. De onderstaande grafiek geeft de herkomst van import weer.

Het grootste deel werd uitgevoerd naar België (6,8 duizend ton), gevolgd door Duitsland (4,8 duizend ton) en Frankrijk (3,5 duizend ton). 57 procent van de uitgevoerde shampoo had een andere bestemming. Onderstaande grafiek geeft de bestemming van de export weer. 

Productie en consumptie in 2020
Met behulp van de volumegegevens over invoer, uitvoer en verkochte productie kan het Nederlandse consumptievolume worden berekend. Het CBS verzameld en publiceert cijfers over de productie door bedrijven met 20 of meer medewerkers. Voor zepen en shampoos die in Nederland zijn geproduceerd door de cosmetische industrie, heeft het CBS alleen verkoopbedragen beschikbaar. In 2020 is er voor 69 miljoen euro aan zeep verkocht en voor 15 miljoen euro aan shampoo. Omdat het hier om waardebedragen gaat kan het geconsumeerde volume zeep en shampoo niet worden vastgesteld.

3.2.2 Aandeel embedded palmolie

Palm(pitten)oliederivaten in zepen en shampoo
In het rapport van het Wereld Natuur Fonds afdeling Polen (WWF Poland, 2019) is niet alleen gekeken naar het gebruik van ruwe palmolie maar ook naar palmolie aanwezig in ingevoerde producten, de embedded palmolie. Er is een inschatting gemaakt van het aandeel palmolie(derivaten) voor een aantal categorieën van producten die hier worden gehanteerd. De percentages voor het aandeel embedded palmoliederivaat in zeep is vastgesteld op 55 procent en voor shampoo op 5 procent. Deze percentages zijn gebruikt om het aandeel embedded palmoliederivaat in de ingevoerde en geëxporteerde hoeveelheid zeep en shampoo vast te stellen.

De gebruikte percentages geven een benadering van de omvang van het embedded palmoliederivaat in zeep en shampoo. De percentages zijn afkomstig uit het onderzoek van WNF Polen (WWF Poland, 2019) en richten zich op de Poolse invoer en consumptie van (embedded) palmolie en de duurzaamheid daarvan en kan verschillen van de Nederlandse situatie. Deze percentages kunnen voor Nederland anders zijn. Zo kan het aanbod van zepen en shampoos in Nederland afwijken van het aanbod in Polen. Ook kunnen er tussen beide landen verschillen zijn in marktaandelen van bepaalde soort zeep en shampoo. Beide elementen kunnen van invloed zijn op het aandeel palmoliederivaat per land. Voor deze rapportage is daar geen onderzoek naar gedaan.

Het aandeel embedded palmoliederivaat in de productie en de consumptie is niet vast te stellen omdat er geen geproduceerde en geconsumeerde volumes van zeep en shampoo beschikbaar zijn. Deze cijfers zijn daarom ook niet in de bovenstaande figuur opgenomen.

Het is ook niet mogelijk om in deze figuur de in- en uitvoercijfers van palm(pitten)oliederivaten op te nemen. Het CBS heeft wel cijfers over derivaten beschikbaar maar er zijn veel verschillende soorten derivaten waarbij het moeilijk is om vast te stellen of het van palm(pitten)olie is gemaakt. 

3.2.3 Aandeel duurzaam gecertificeerde embedded palmolie 

Vastgesteld is uit welke landen de meeste zeep en shampoos zijn geïmporteerd. Een optie is om informatie te verzamelen over het gebruik van duurzame palmoliederivaten in individuele landen. In landen als Duitsland en ook het Verenigd Koninkrijk staat dit hoog op de agenda. Zoals MVO/DASPO in Nederland het gebruik van duurzaam gecertificeerde palmolie door de voedingsmiddelenindustrie waarneemt, kunnen ook vergelijkbare instellingen in het buitenland benaderd worden met de vraag of zij over gegevens van de cosmetische industrie beschikken.

Een andere invalshoek is het uitzoeken van wat de industrie hier zelf over meldt. Zo gebruikt een groot deel van de internationale cosmeticabedrijven RSPO gecertificeerde palmoliederivaten en vermeld dat ook op de website. Daarnaast heeft RSPO een database waarin bedrijven hun aankopen vermelden. Deze database is openbaar toegankelijk en hiermee kunnen de claims van bedrijven gecontroleerd worden.

Het is gelukt om het aandeel embedded soja en palmolie in de vooraf geselecteerde goederen(groepen) te kwantificeren met uitzondering van het aandeel embedded palmolie in snoep. Voor het aandeel embedded soja in pluimveevlees en rundvlees is gebruik gemaakt van conversiefactoren uit verschillende rapportages (i.e. Hoste, 2016; RTRS, 2020). De kwaliteit van deze conversiefactoren verschillen per land. Voor landen waarvan een conversiefactor bekend is, is de landspecifieke factor gebruikt. Voor landen waarvan geen conversiefactor bekend is, is het door RTRS vastgestelde gemiddelde gebruikt. 

Voor de berekening van het aandeel embedded palmolie in bakkerij- en zoetwaren en zeep en shampoos is gebruik gemaakt van de geschatte aandelen palmolie in producten uit een rapport van WNF Polen ((WWF Poland, 2019)). De geschatte aandelen zijn de resultaten van aandelen in onderliggende producten, bijvoorbeeld verschillende soorten koek, waarbij deze soorten gewogen bijdragen in het geschatte aandeel. Deze weging wijkt zeer waarschijnlijk af van de wegingen in de Nederlandse situatie. Het gebruik van deze geschatte aandelen bij de berekening van de Nederlandse cijfers zal waarschijnlijk tot minder nauwkeurige resultaten hebben geleid. Het WNF-onderzoek is gebaseerd op data uit 2017 en deels op data uit 2011 (DEFRA, 2011) en is wellicht inmiddels verouderd.

Het is, in het tijdbestek van dit onderzoek, niet mogelijk gebleken om het aandeel duurzaam gecertificeerde palmolie en soja van de embedded palmolie en soja bij de geselecteerde goederen(groepen) kwantitatief vast te stellen. Er is wel kwalitatieve informatie voorhanden. Zo stellen supermarktketens duurzaamheidseisen aan de leveranciers (inclusief leveranciers van ingevoerde producten) met betrekking tot het gebruik van palmolie en soja. Bij zepen en shampoos wordt een groot deel van de productie zowel nationaal als internationaal uitgevoerd door multinationals die zich hebben gecommitteerd om gebruik te maken van RSPO gecertificeerde derivaten en zelf ook RSPO gecertificeerd zijn. Daarnaast werken multinationals samen om het traject van plantage naar de fabriek transparanter te maken.  Hierdoor kan zekerheid geboden worden over de certificering van gebruikte palmoliederivaten. Bij soja zijn er binnen Europa gegevens bekend over de door diervoederbedrijven hoeveelheid aangekochte ‘FEFAC-compliant’ duurzame soja. Voor landen buiten Europa kan informatie verzameld worden over door bedrijven uit de diervoeder- en voedingsmiddelenindustrie aangekochte RTRS-certificaten.

Om nauwkeuriger cijfers voor de hoeveelheid embedded palmolie in goederen(groepen) te krijgen moet onderzoek gedaan worden naar het gemiddelde aandeel palmolie per goederensoort. Niet op het niveau van geaggregeerde groep zoals koek, maar op het elementere niveau van de goederen genoemd in bijlage 3. Daarmee kan door weging recht gedaan worden aan het aandeel op het geaggregeerde niveau en zal het de nauwkeurigheid van de uitkomsten verbeteren. 

Voor het vaststellen van het aandeel duurzaam gecertificeerd van de embedded palmolie is de meest voor de hand liggende werkwijze dat contact wordt gezocht met samenwerkingsverbanden zoals MVO en DASPO van de landen die de grootste aandelen hebben in de Nederlandse invoer van de goederen(groepen). Wanneer zij over vergelijkbare informatie beschikken als MVO en DASPO moet een kwantitatieve vaststelling van de duurzaam gecertificeerde embedded palmolie grotendeels mogelijk zijn. Voor soja geldt dit ook maar dan voor de buitenlandse evenknieën van Nevedi. 

ASD (2020), Action for Sustainable Derivatives. Annual update on progress. September 2020.

ASD (2021), Action for Sustainable Derivatives. Annual update on progress. November 2021.

CBL (2022), Duurzame grondstoffen.

CBS (2022a). Goederensoorten naar land; natuur, voeding en tabak.

CBS (2022b). Vleesproductie; aantal slachtingen en geslacht gewicht per diersoort.

CBS (2022c). Goederensoorten naar land; natuur, voeding en tabak.

CBS (2022d). Verkopen; industriële producten naar productgroep (ProdCom).

CBS (2022e). Import en export van shampoo en zeep.

CEPT (2015). Sustainable Palm Derivaties in Cleaning and Personal Care Products.

DEFRA (2011). Mapping and understanding the UK palm oil supply chain. London: DEFRA

Hoste, R. (2016). Soy footprint of animal products in Europe: an estimation. Wageningen: Wageningen Economic Research.

IDH (2021) European Soy Monitor; Insights on the uptake of responsible and deforestation-free soy in 2019. June 2021. Prepared for IDH by Schuttelaar & Partners.

NCV (2022) Palmolie en cosmetic.

Our world in data (2022). Who uses palm oil and what is it used for?

Ritchie, H. & Roser, M. (2021) Forests and Deforestation.

RSPO (z.d.), Factsheet on home and personal care sector. Verkregen via MVO.

RTRS (2020). Soy Footprint Calculator: Technical supporting document. Zurich: RTRS.

WWF Poland (2019). The Impact of the Consumption of Palm Oil in Poland on the Global Natural Environment and Analysis of the Possibility of Replacing it by Other Vegetable Oils. Verkregen via MVO.

Voor informatie over werkwijze bij het uitvoeren van de monitoring en achtergronden zijn gesprekken gevoerd dan wel via E-mail contact geweest met CBL, MVO, NCV, Nevedi, Schuttelaar & Partners.