Afname vogelpopulaties in stedelijk gebied

24-6-2022 00:00

Van de vogels die in steden en dorpen voorkomen, gaan er meer soorten in aantal achteruit dan vooruit. Met name de soorten uit de stedelijke groene leefomgevingen, zoals park en bos, nemen af. Dit blijkt uit de nieuwe indicator ‘vogels van stedelijk gebied’, die het CBS samen met Sovon Vogelonderzoek heeft gepubliceerd op het Compendium voor de Leefomgeving. Deze neemt met iets meer dan 6 procent af in de periode 2007-2020.

Sinds 2007 worden vogels in steden en dorpen geteld in het Meetnet Urbane Soorten (MUS) van Sovon Vogelonderzoek Nederland, georganiseerd vanuit het Netwerk Ecologische Monitoring [1]. Van 83 vogelsoorten zijn voldoende gegevens beschikbaar om een trend in het stedelijk gebied te berekenen. De indicator ‘vogels van stedelijk gebied’ geeft de gemiddelde trend weer van deze populaties in steden en dorpen.

Populatietrend vogels in stedelijk gebied ¹⁾
	Waarneming (2007=100)	Trend (2007=100)	Onzekerheid trend (2007=100)
2007	99,41	100	97,17 - 102,84
2008	103,87	101,21	99,51 - 102,96
2009	98,76	101,91	100,56 - 103,39
2010	101,7	102,05	100,57 - 103,58
2011	104,08	101,44	99,92 - 102,9
2012	100,92	100,49	98,93 - 101,98
2013	97,69	99,17	97,67 - 100,67
2014	96,7	98,63	97,22 - 100,08
2015	98,67	97,9	96,31 - 99,45
2016	98,74	96,01	94,6 - 97,5
2017	95,2	94,26	92,82 - 95,69
2018	89,03	93,32	92,05 - 94,63
2019	89,5	92,92	91,58 - 94,29
2020	96,9	93,42	91,28 - 95,39
Bron: CBS, NEM (Sovon)
¹⁾ Exclusief exoten

Populatietrend vogels in stedelijk gebied ¹⁾
	Waarneming (2007=100)	Trend (2007=100)	Onzekerheid trend (2007=100)
2007	99,41	100	97,17 - 102,84
2008	103,87	101,21	99,51 - 102,96
2009	98,76	101,91	100,56 - 103,39
2010	101,7	102,05	100,57 - 103,58
2011	104,08	101,44	99,92 - 102,9
2012	100,92	100,49	98,93 - 101,98
2013	97,69	99,17	97,67 - 100,67
2014	96,7	98,63	97,22 - 100,08
2015	98,67	97,9	96,31 - 99,45
2016	98,74	96,01	94,6 - 97,5
2017	95,2	94,26	92,82 - 95,69
2018	89,03	93,32	92,05 - 94,63
2019	89,5	92,92	91,58 - 94,29
2020	96,9	93,42	91,28 - 95,39
Bron: CBS, NEM (Sovon)
¹⁾ Exclusief exoten

Afname vogels van stedelijk groen

Met name vogelsoorten kenmerkend voor de drie groene typen leefomgeving in de stad gaan in aantal achteruit: bos en park (-20 procent), struweel en struiken (-30 procent) en open groen (-10 procent). Dit komt onder meer door het verder volbouwen van de stad, en voor vogels ongunstig groenbeheer in het stedelijk gebied [2].
Ook van een vierde groep stadsvogels - soorten die een sterke relatie hebben met bebouwing - gaan de populaties achteruit (met 10 procent): dit geldt voor negen soorten waaronder de huismus, spreeuw, zwarte roodstaart en gierzwaluw, maar alleen als de slechtvalk buiten beschouwing wordt gelaten. De slechtvalk doet het juist bijzonder goed in de stad. Als deze meegenomen wordt, neemt de populatie van deze groep toe met 22 procent.

Trend van vogels in stedelijk gebied naar voorkeur leefomgeving
	Open groen (2007 = 100)	Open groen onzekerheid trend (2007 = 100)	Water en moeras (2007 = 100)	Water en moeras onzekerheid trend (2007 = 100)	Bebouwing (2007 = 100)	Bebouwing onzekerheid trend (2007 = 100)	Bos en park (2007 = 100)	Bos en park onzekerheid trend (2007 = 100)	Struweel en struiken (2007 = 100)	Struweel en struiken onzekerheid trend (2007 = 100)
2007	100	92,06 - 108,13	100	93,87 - 106,01	100	89,98 - 109,6	100	95,82 - 104,11	100	94,53 - 105,52
2008	106,04	101,24 - 111,09	102,71	98,98 - 106,64	103,79	97,34 - 109,57	98,84	96,22 - 101,49	98,66	95,45 - 101,98
2009	109,41	105,06 - 113,97	105,91	102,59 - 109,35	106,5	101,51 - 111,69	97,66	95,36 - 100,14	96,67	94,1 - 99,39
2010	110,51	106,03 - 115,37	109,19	105,64 - 112,6	108,31	103,11 - 114,04	96,3	93,88 - 98,95	94,19	91,5 - 97,05
2011	108,19	103,96 - 112,57	113,2	109,88 - 116,56	108,85	103,84 - 114,24	94,57	92,28 - 97,02	90,73	87,92 - 93,6
2012	104,93	100,63 - 109,51	116,7	113,3 - 119,98	108,78	103,87 - 113,76	92,86	90,32 - 95,5	87,36	84,52 - 90,15
2013	103,71	99,59 - 108,38	116,43	113,01 - 119,76	108,64	104,39 - 113,1	90,94	88,48 - 93,34	85,61	82,75 - 88,41
2014	103,57	99,19 - 107,75	117,46	114,02 - 121,08	109,2	105,02 - 113,49	89,9	87,68 - 92,21	83,39	80,89 - 85,92
2015	102,66	98,28 - 107,04	118,66	114,81 - 122,62	110	105,24 - 115,18	88,91	86,64 - 91,25	80,32	77,72 - 83,02
2016	97,3	93,13 - 101,27	120,83	117,4 - 124,29	110,26	105,99 - 115,03	87,73	85,53 - 89,91	74,28	71,92 - 76,88
2017	92,24	88,19 - 96,23	123,2	120,13 - 126,38	111,13	107,1 - 115,66	86,28	84,11 - 88,48	69,26	66,7 - 72,08
2018	89,7	86,17 - 93,21	125,7	122,86 - 128,58	113,54	110,03 - 117,26	84,26	82,36 - 86,24	67,06	64,72 - 69,59
2019	88,69	84,82 - 92,43	128,22	125,2 - 131,42	117,21	113,49 - 120,89	81,96	79,85 - 84,11	66,59	64,25 - 69,03
2020	90,14	84,4 - 95,91	130,36	125,85 - 135,35	122,55	116,47 - 128,74	79,54	76,14 - 82,89	68,74	65 - 72,49
Bron: CBS, NEM (Sovon)

Trend van vogels in stedelijk gebied naar voorkeur leefomgeving
	Open groen (2007 = 100)	Open groen onzekerheid trend (2007 = 100)	Water en moeras (2007 = 100)	Water en moeras onzekerheid trend (2007 = 100)	Bebouwing (2007 = 100)	Bebouwing onzekerheid trend (2007 = 100)	Bos en park (2007 = 100)	Bos en park onzekerheid trend (2007 = 100)	Struweel en struiken (2007 = 100)	Struweel en struiken onzekerheid trend (2007 = 100)
2007	100	92,06 - 108,13	100	93,87 - 106,01	100	89,98 - 109,6	100	95,82 - 104,11	100	94,53 - 105,52
2008	106,04	101,24 - 111,09	102,71	98,98 - 106,64	103,79	97,34 - 109,57	98,84	96,22 - 101,49	98,66	95,45 - 101,98
2009	109,41	105,06 - 113,97	105,91	102,59 - 109,35	106,5	101,51 - 111,69	97,66	95,36 - 100,14	96,67	94,1 - 99,39
2010	110,51	106,03 - 115,37	109,19	105,64 - 112,6	108,31	103,11 - 114,04	96,3	93,88 - 98,95	94,19	91,5 - 97,05
2011	108,19	103,96 - 112,57	113,2	109,88 - 116,56	108,85	103,84 - 114,24	94,57	92,28 - 97,02	90,73	87,92 - 93,6
2012	104,93	100,63 - 109,51	116,7	113,3 - 119,98	108,78	103,87 - 113,76	92,86	90,32 - 95,5	87,36	84,52 - 90,15
2013	103,71	99,59 - 108,38	116,43	113,01 - 119,76	108,64	104,39 - 113,1	90,94	88,48 - 93,34	85,61	82,75 - 88,41
2014	103,57	99,19 - 107,75	117,46	114,02 - 121,08	109,2	105,02 - 113,49	89,9	87,68 - 92,21	83,39	80,89 - 85,92
2015	102,66	98,28 - 107,04	118,66	114,81 - 122,62	110	105,24 - 115,18	88,91	86,64 - 91,25	80,32	77,72 - 83,02
2016	97,3	93,13 - 101,27	120,83	117,4 - 124,29	110,26	105,99 - 115,03	87,73	85,53 - 89,91	74,28	71,92 - 76,88
2017	92,24	88,19 - 96,23	123,2	120,13 - 126,38	111,13	107,1 - 115,66	86,28	84,11 - 88,48	69,26	66,7 - 72,08
2018	89,7	86,17 - 93,21	125,7	122,86 - 128,58	113,54	110,03 - 117,26	84,26	82,36 - 86,24	67,06	64,72 - 69,59
2019	88,69	84,82 - 92,43	128,22	125,2 - 131,42	117,21	113,49 - 120,89	81,96	79,85 - 84,11	66,59	64,25 - 69,03
2020	90,14	84,4 - 95,91	130,36	125,85 - 135,35	122,55	116,47 - 128,74	79,54	76,14 - 82,89	68,74	65 - 72,49
Bron: CBS, NEM (Sovon)

Meer water- en moerasvogels in bebouwd gebied

Alleen de groep water- en moerasvogels neemt duidelijk toe binnen het stedelijk gebied: gemiddeld met 30 procent sinds 2007. Dit zijn soorten die door de groei van de populaties in het buitengebied steeds meer het stedelijk gebied zijn ingetrokken, zoals krakeend en grauwe gans. Dit komt onder meer door een verbeterde waterkwaliteit en de aanleg van meer waterpartijen binnen (nieuwe) stadskernen.
Een bijzonder fenomeen is de toename in de stad van kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen, die aan de kust als broedvogel achteruitgaan door vossen en menselijke verstoring. Als alternatief hebben deze vogels veilige broedlocaties op daken gevonden, en trekken daarbij steeds verder het binnenland in.

Trend vogels stedelijk gebied in landelijke context

Om de trend van vogels in het stedelijk gebied te kunnen vergelijken met de rest van Nederland is een indicator gemaakt van de ontwikkelingen van dezelfde 83 soorten buiten het stedelijk gebied. Hieruit blijkt dat de vogels die in bebouwd gebied afnemen, het in de rest van Nederland wel goed doen. Waar in het stedelijk gebied maar een van de vijf vogelgroepen een duidelijk positieve trend vertoont (water- en moerasvogels), gaan in het buitengebied - inclusief de beschermde natuur- en natuurontwikkelingsgebieden - vier van deze vijf groepen erop vooruit. De enige groep die in het buitengebied achteruit gaat zijn de vogels van open groen, waaronder een aantal boerenlandvogels (zoals grutto en kievit). Hiervan is bekend dat de populaties al decennia lang zeer sterk afnemen [3] [4].

Trend van vogels buiten stedelijk gebied
	Open groen (2007 = 100)	Open groen onzekerheid trend (2007 = 100)	Water en moeras (2007 = 100)	Water en moeras onzekerheid trend (2007 = 100)	Bebouwing (2007 = 100)	Bebouwing onzekerheid trend (2007 = 100)	Bos en park (2007 = 100)	Bos en park onzekerheid trend (2007 = 100)	Struweel en struiken (2007 = 100)	Struweel en struiken onzekerheid trend (2007 = 100)
2007	100	97 - 103	100	98 - 102	100	85 - 115	100	98 - 101	100	98 - 102
2008	99	97 - 100	102	100 - 104	104	94 - 114	99	98 - 100	101	99 - 102
2009	97	96 - 99	103	101 - 105	109	100 - 119	98	97 - 99	102	101 - 103
2010	95	94 - 97	103	101 - 105	114	104 - 126	98	97 - 99	103	102 - 105
2011	93	91 - 94	103	101 - 105	119	109 - 132	98	97 - 99	105	104 - 107
2012	90	89 - 91	102	99 - 105	125	113 - 137	98	97 - 99	107	106 - 109
2013	88	87 - 90	101	98 - 104	130	118 - 143	100	99 - 101	110	109 - 112
2014	88	86 - 89	101	98 - 103	134	121 - 148	102	102 - 103	114	112 - 115
2015	87	86 - 88	100	97 - 104	136	123 - 153	105	104 - 106	117	116 - 119
2016	85	84 - 86	101	98 - 104	138	126 - 153	106	105 - 107	119	117 - 120
2017	83	82 - 84	102	99 - 105	140	127 - 156	106	105 - 107	120	119 - 122
2018	83	82 - 84	104	101 - 107	146	132 - 162	107	107 - 108	124	122 - 125
2019	85	83 - 86	107	103 - 111	153	135 - 174	109	108 - 110	129	127 - 130
2020	88	86 - 90	111	105 - 118	164	134 - 201	111	109 - 113	135	133 - 138
Bron: CBS, NEM (Sovon)

Trend van vogels buiten stedelijk gebied
	Open groen (2007 = 100)	Open groen onzekerheid trend (2007 = 100)	Water en moeras (2007 = 100)	Water en moeras onzekerheid trend (2007 = 100)	Bebouwing (2007 = 100)	Bebouwing onzekerheid trend (2007 = 100)	Bos en park (2007 = 100)	Bos en park onzekerheid trend (2007 = 100)	Struweel en struiken (2007 = 100)	Struweel en struiken onzekerheid trend (2007 = 100)
2007	100	97 - 103	100	98 - 102	100	85 - 115	100	98 - 101	100	98 - 102
2008	99	97 - 100	102	100 - 104	104	94 - 114	99	98 - 100	101	99 - 102
2009	97	96 - 99	103	101 - 105	109	100 - 119	98	97 - 99	102	101 - 103
2010	95	94 - 97	103	101 - 105	114	104 - 126	98	97 - 99	103	102 - 105
2011	93	91 - 94	103	101 - 105	119	109 - 132	98	97 - 99	105	104 - 107
2012	90	89 - 91	102	99 - 105	125	113 - 137	98	97 - 99	107	106 - 109
2013	88	87 - 90	101	98 - 104	130	118 - 143	100	99 - 101	110	109 - 112
2014	88	86 - 89	101	98 - 103	134	121 - 148	102	102 - 103	114	112 - 115
2015	87	86 - 88	100	97 - 104	136	123 - 153	105	104 - 106	117	116 - 119
2016	85	84 - 86	101	98 - 104	138	126 - 153	106	105 - 107	119	117 - 120
2017	83	82 - 84	102	99 - 105	140	127 - 156	106	105 - 107	120	119 - 122
2018	83	82 - 84	104	101 - 107	146	132 - 162	107	107 - 108	124	122 - 125
2019	85	83 - 86	107	103 - 111	153	135 - 174	109	108 - 110	129	127 - 130
2020	88	86 - 90	111	105 - 118	164	134 - 201	111	109 - 113	135	133 - 138
Bron: CBS, NEM (Sovon)

Bronnen

Externe link Compendium voor de Leefomgeving – Fauna van stedelijk gebied
Externe link Compendium voor de Leefomgeving – Trend van broedvogels
Externe link Compendium voor de Leefomgeving – Trend van boerenlandvogels

Relevante links

Externe link [1] Netwerk Ecologische Monitoring - Monitoring van de natuur in Nederland
Externe link [2] Vogelbalans - Stadsvogels Sovon Vogelonderzoek Nederland
Externe link [3] Nieuwsbericht – Grutto gaat, grauwe gans komt
Externe link [4] Nieuwsbericht - Nestsucces broedvogels van open boerenland gedaald