1900-2023: Leerlingaantallen

Het aantal leerlingen in het primair onderwijs is door de jaren heen meerdere keren gestegen en gedaald, vaak als gevolg van veranderingen in bevolkingsaantallen en/of wetswijzigingen.

Kinderen en ouders bij de toegangspoort van de Openbare Jenaplan basisschool Wittevrouwen (Oude Kerkstraat 2A) te UtrechtKinderen en ouders bij de toegangspoort van de openbare Jenaplanbasisschool Wittevrouwen, Utrecht, 1988.

Leerling- en bevolkingsaantallen

Het aantal leerlingen in het regulier basisonderwijs volgt over het algemeen de bevolkingsontwikkeling in Nederland. Met name het effect van de babyboom, die na de Tweede Wereldoorlog volgde, is duidelijk te zien in de leerlingaantallen. In de periode 1950 tot en met 1957 steeg het aantal leerlingen in het basisonderwijs, toen nog gewoon lager onderwijs (glo), van 1,3 miljoen naar 1,5 miljoen.

De piek van het aantal 0- tot 20-jarigen in de bevolking was in 1972. Na die tijd daalde het aantal in deze bevolkingsgroep. Dit is ook terug te zien in het aantal leerlingen. In de periode 1977 tot 1984 daalde het aantal leerlingen per schooljaar gemiddeld met zo’n 44 duizend. In 1985 ging het kleuteronderwijs samen met de lagere school tot het basisonderwijs en werd de leerplicht vervroegd. Deze wetswijziging is duidelijk terug te zien in de cijfers: in dat jaar was er een toename van ruim 370 duizend leerlingen.

Er volgde nog een korte opleving in het aantal jongeren in de periode 1994 tot 2005. Deze stijging is minder duidelijk terug te zien in het aantal leerlingen in het basisonderwijs. Het hoogste aantal leerlingen werd net iets later bereikt; in schooljaar 2008/’09 stonden 1,55 miljoen leerlingen ingeschreven in het basisonderwijs. Daarna volgde er weer een daling, zoals ook te zien is in de betreffende leeftijdsgroep van de bevolking. Terwijl de totale bevolking van Nederland wel toeneemt, grotendeels door vergrijzing, verandert de verdeling. Zo was in piekjaar 1972 ruim een derde (35 procent) van de Nederlanders tussen de 0 en 20 jaar. In 2023 was dat aandeel gedaald naar 21 procent van de bevolking.

Aandeel leerlingen in het speciaal (basis)onderwijs blijft ongeveer gelijk

Over de jaren heen gaat ongeveer 95 procent van de leerlingen in het primair onderwijs naar het reguliere basisonderwijs, de rest gaat naar het speciaal (basis)onderwijs. Het aandeel leerlingen in het speciaal (basis)onderwijs bleef ondanks de wetswijzigingen die in 2014 zijn ingegaan redelijk stabiel. Het aandeel leerlingen op het reguliere basisonderwijs steeg weliswaar iets in zowel schooljaar 2015/’16 als 2016/’17, maar het schooljaar erna daalde het aandeel weer.

Het aandeel leerlingen in het speciaal onderwijs nam geleidelijk wat toe, van 1,4 tot 1,8 procent in de jaren ’90, tot 2,4 procent in 2023/’24. Ondanks de daling in de jongere bevolkingsgroep, die ongeveer in 2005 was ingezet, bleef het aantal leerlingen op het speciaal onderwijs in de meeste schooljaren ruim boven de 30 duizend leerlingen.

Vooral jongens in het speciaal (basis)onderwijs

In het reguliere basisonderwijs is de verdeling tussen jongens en meisjes redelijk gelijk, met 50 tot 51 procent jongens. Het basisonderwijs volgt hiermee dezelfde tendens als de bevolking: van de 4- tot 12-jarigen is 51 procent een jongen. In het speciaal basisonderwijs en het speciaal onderwijs is deze verhouding anders. Met name op het speciaal onderwijs zaten de afgelopen twee decennia naar verhouding veel jongens: tussen de 70 en 75 procent. Op het speciaal basisonderwijs lag het aandeel net iets lager; het schommelde rond de 67 procent.

Bronnen