Verdeling: Samenvatting

Leeftijd:

• Het beeld voor brede welvaart is het minst gunstig voor 25- tot 35-jarigen, maar ook mensen jonger dan 25 hebben een lagere brede welvaart dan gemiddeld. De brede welvaart is veel gunstiger voor 45- tot 65-jarigen en voor 75-plussers.
• Sinds 2019 is de ontwikkeling van de brede welvaart ongunstiger voor de leeftijdsgroepen tot 45 jaar. De ontwikkeling is relatief gunstig bij 65- tot 75-jarigen.

Opleiding:

• Er zijn grote verschillen in brede welvaart tussen hoogopgeleiden en laagopgeleiden.
• Hoogopgeleiden hebben meer ongunstige dan gunstige ontwikkelingen sinds 2019.

Herkomst/geboorteland:

• Mensen die in Nederland zijn geboren waarvan beide ouders dat ook zijn hebben een relatief hoge brede welvaart en eveneens een relatief gunstige ontwikkeling sinds 2019.
• Mensen die buiten Europa zijn geboren hebben meer ongunstige dan gunstige ontwikkelingen sinds 2019.

Stapeling:

• Op individueel niveau stapelden gunstige uitkomsten en ongunstige brede welvaartsaspecten zich soms op. Bij hoogopgeleiden stapelen gunstige uitkomsten veel vaker dan bij laagopgeleiden, bij laagopgeleiden stapelen ongunstige uitkomsten juist vaak. Ook naar herkomst/geboorteland en naar leeftijd zijn er behoorlijke verschillen in stapeling.  

De brede welvaart is in Nederland niet gelijk verdeeld over verschillende bevolkingsgroepen. Vooral naar onderwijsniveau, naar herkomst/geboorteland en in iets mindere mate naar leeftijd zijn er verschillen. Laag en middelbaar opgeleiden hebben een lagere brede welvaart dan hoogopgeleiden. Mensen die zelf, of waarvan de ouder(s) geboren zijn buiten Nederland hebben een lagere brede welvaart dan mensen die zelf in Nederland zijn geboren én waarvan de ouders dat ook zijn. Verder is de brede welvaart van bij jongvolwassenen tot 25 jaar en bij mensen tussen de 25 en 35 jaar ondergemiddeld, terwijl het 45- tot 65-jarigen juist relatief goed gaat. Tussen mannen en vrouwen is er weinig verschil, maar vrouwen hebben een iets lagere welvaart dan mannen.

Op individueel niveau stapelden gunstige uitkomsten en ongunstige brede welvaartsaspecten zich soms op. Bij hoogopgeleiden stapelen gunstige uitkomsten veel vaker dan bij laagopgeleiden, bij laagopgeleiden stapelen ongunstige uitkomsten juist vaak. Ook naar herkomst/geboorteland en naar leeftijd zijn er behoorlijke verschillen in stapeling.

Ten opzichte van 2019 is de verdeling van de brede welvaart in grote lijnen niet veranderd. Op het niveau van de bevolkingsgroepen zijn er wel ontwikkelingen. Het meest in het oog springend was dat de jongere leeftijdsgroepen er relatief iets op zijn achteruitgegaan, evenals de hoogopgeleiden en mensen die buiten Europa zijn geboren. Aan de andere kant gingen 65- tot 75-jarigen en mensen die zelf in Nederland zijn geboren en hun ouders ook er juist vrij vaak op vooruit.

Op individueel niveau zijn er ten opzichte van 2019 minder mensen met stapeling van gunstige of ongunstige uitkomsten. De middengroep is gegroeid. Bij jongeren tot 35 jaar nam het aandeel met stapeling van gunstige uitkomsten fors af. Ook bij mensen die zelf in Nederland geboren zijn met tenminste één ouder die buiten Europa geboren werd was beduidend minder stapeling van gunstige uitkomsten, wat opvallend is omdat bij deze mensen op groepsniveau dus juist wat relatief gunstige ontwikkelingen te zien waren.

Samenvattend beeld

De analyses over verdeling van de brede welvaart leveren voor de geselecteerde indicatoren inzicht inde situatie in 2023 (voor inkomen, vermogen en de woonquote) en de ontwikkeling sinds 2019 voor bevolkingsgroepen naar geslacht, leeftijd, onderwijsniveau en herkomst/geboorteland. Daarnaast ontstaat een beeld van of en hoe gunstige en ongunstige uitkomsten zich stapelen bij individuen en wat de kenmerken van die individuen zijn.

Indicatoren in 2023

Op basis van de geselecteerde indicatoren zien we dat de brede welvaart sterk samenhangt met herkomst/migratieland, onderwijsniveau en in iets mindere mate met leeftijd.

• Geslacht: de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn klein, maar het beeld lijkt voor mannen iets gunstiger dan voor vrouwen. Op vier indicatoren is de uitkomst voor mannen gunstiger dan gemiddeld, op één aspect van brede welvaart zien we voor vrouwen een bovengemiddeld gunstige uitkomst. Als rekening gehouden wordt met de samenhang van geslacht met leeftijd, onderwijsniveau en herkomst/geboorteland (de multivariate analyse), verandert er niets aan bovenstaand patroon.
• Leeftijd: het beeld voor de jongste groepen (jonger dan 25 en 25 tot 35 jaar) is hier relatief vaak ongunstig. Voor de mensen in de leeftijdsgroep 45 en 65 jaar zijn er juist veel gunstige uitkomsten; acht stuks, tegen vier (45 tot 55 jaar) en drie (55 tot 65 jaar) ongunstige.
  - Als rekening gehouden wordt met de samenhang van leeftijd met geslacht, onderwijsniveau en herkomst/geboorteland verandert het beeld enigszins. Op basis van de gecorrigeerde cijfers verbetert vooral voor de 75-plussers het beeld. Bij leeftijdsgroepen van 25 tot 55 jaar treden enkele ongunstige verschuivingen op. Bij de 25- tot 35-jarigen wordt hierdoor het beeld na correctie duidelijk het minst gunstig.
• Onderwijsniveau: net als in eerdere edities van de MBW & SDG’s zien we grote verschillen naar onderwijsniveau. Laagopgeleiden en in mindere mate middelbaar opgeleiden hebben meer ongunstige dan gunstige uitkomsten. Bij hoogopgeleiden komen ongunstige uitkomsten nauwelijks voor. Op elf indicatoren is de uitkomst voor hoogopgeleiden gunstig.
  - Als rekening gehouden wordt met de samenhang van onderwijsniveau met geslacht, leeftijd en herkomst/geboorteland wordt bovenstaand beeld nog versterkt. Het beeld voor laagopgeleiden wordt nog iets ongunstiger, voor hoogopgeleiden nog wat gunstiger.
• Herkomst/geboorteland: op basis van de nieuwe indeling naar herkomst/geboorteland ontstaat een beeld dat bekend is uit eerdere edities van de Monitor Brede Welvaart en de Sustainable Development Goals. Bij mensen die in Nederland geboren zijn met ouders die ook in Nederland geboren zijn is het beeld zeer positief: tien keer een gunstige uitkomst, drie neutrale en geen ongunstige. Bij de groepen die geboren zijn in Nederland, maar met ouder(s) die elders, en met name buiten Europa, geboren zijn is het beeld veel ongunstiger en dit is nog iets sterker het geval bij de groepen die zelf in het buitenland, vooral buiten Europa, zijn geboren.
  - Als rekening gehouden wordt met de samenhang van herkomst/geboorteland met geslacht, leeftijd en onderwijsniveau blijft bovenstaand beeld grotendeels ongewijzigd.

Indicatoren: verschil tussen 2019 en 2023

Als we kijken naar de gehele bevolking is er bij de meeste van de 13 indicatoren een verandering opgetreden sinds 2019. Bij elke indicator is voor elke bevolkingsgroep gekeken of de ontwikkeling van die groep gunstiger of ongunstiger was dan de gemiddelde ontwikkeling voor de gehele bevolking. De volgende afwijkende ontwikkelingen vielen daarbij op:

• Geslacht: hier gebeurde weinig. Alleen bij de indicator vrijwilligerswerk was de ontwikkeling voor mannen gunstiger dan voor vrouwen.
• Leeftijd: bij de jongere leeftijdsgroepen (jonger dan 25, 25 tot 35 en 35 tot 45) was het aantal relatief ongunstige ontwikkelingen groter dan het aantal gunstige. Bij deze groepen nam de brede welvaart dus wat af. De groep 65- tot 75-jarigen zag juist veel relatief gunstige ontwikkelingen ten opzichte van 2019.
• Onderwijsniveau: hier waren de gunstige en ongunstige ontwikkelingen redelijk in evenwicht. Alleen bij de hoogopgeleiden was het beeld ongunstig, met twee relatief gunstige ontwikkelingen tegen vijf ongunstige.
• Herkomst/geboorteland: voor de meeste groepen waren de relatief gunstige en ongunstige ontwikkelingen ongeveer in evenwicht. De positie van mensen die zelf geboren zijn in Nederland en hun ouders ook ontwikkelde zich echter in positieve richting, met zes indicatoren waarop een relatief gunstige ontwikkeling te zien was, tegen één met een ongunstige ontwikkeling. Bij de mensen die buiten Europa geboren zijn was het beeld ook wat negatief; bij hen waren er vijf ongunstige ontwikkelingen tegenover twee gunstige.

Ook als er geen significante relatief gunstige/ongunstige ontwikkeling was, kan een cijfer sinds 2019 zijn veranderd. Dat geldt zowel voor de totaalcijfers als de cijfers per groep. De precieze cijfers, per onderzoeksjaar, per indicator en per bevolkingsgroep zijn te vinden in Maatwerk Monitor Brede Welvaart 2024.

Indicatoren: overzicht 

Uitleg figuren verdeling

Stapeling: situatie in 2023

De stapelingsanalyse kijkt op individueel niveau hoe gunstige en ongunstige uitkomsten, gezien vanuit brede welvaart, zich opstapelen bij dezelfde personen en wat de kenmerken van die personen zijn. Daarbij komen negen indicatoren aan bod.

De bovenkant van de verdeling – de groep die bij zeven of meer indicatoren een gunstige brede welvaart heeft – bestaat uit 23,3 procent van de volwassen bevolking. De onderkant – drie of meer ongunstige uitkomsten – omvat 18,7 procent van de bevolking. Bij de deelpopulaties zien we de volgende verschillen:

• Geslacht: tussen mannen en vrouwen is er een beperkt verschil in stapeling van gunstige uitkomsten. Mannen zitten daarbij iets vaker aan de bovenkant van de verdeling.
• Leeftijd: stapeling van gunstige uitkomsten komt relatief veel voor bij 45- tot 65-jarigen en juist veel minder bij 65-plussers. Stapeling van ongunstige uitkomsten treffen we het meest aan onder 65- tot 75-jarigen.
• Onderwijsniveau: hier zijn grote verschillen zichtbaar. Stapeling van gunstige uitkomsten komt veel voor bij hoogopgeleiden. Stapeling van ongunstige uitkomsten juist bij laagopgeleiden.
• Herkomst/geboorteland: ook hier zijn tamelijk grote verschillen. Mensen die buiten Europa zijn geboren zitten relatief vaak onderin en minder vaak bovenin de verdeling. Mensen die in Nederland zijn geboren, maar een of twee ouders hebben die buiten Europa geboren zijn, én mensen die zelf elders in Europa zijn geboren zitten iets vaker aan de bovenkant en iets minder vaak aan de onderkant van de verdeling in vergelijking mensen die buiten Europa zijn geboren. Bij mensen die geboren zijn in Nederland met ouders die dat ook zijn is er relatief veel stapeling van gunstige en weinig stapeling van ongunstige uitkomsten.

Als we rekening houden met de onderlinge samenhang tussen geslacht, leeftijd, onderwijsniveau en herkomst/geboorteland blijkt onderwijsniveau het meest relevant voor het aantal indicatoren waarop mensen een gunstige of ongunstige uitkomst hebben Daarna volgen herkomst/geboorteland en leeftijd. Geboorteland buiten Europa hangt daarbij iets sterker samen met het aantal ongunstige indicatoren en een leeftijd tussen 45 en 65 jaar met het aantal gunstige indicatoren. Geslacht is het minst van belang. 

Stapeling: verschillen ten opzichte van 2019

In vergelijking met 2019 is de groep aan de bovenkant van de verdeling wat kleiner geworden. Maar ook de groep aan de onderkant is in 2022 kleiner dan in 2019. Dat betekent dat er meer mensen in de middengroep (dus zonder stapeling van gunstige of ongunstige uitkomsten) vallen.

Kijken we naar de diverse bevolkingsgroepen dan valt een aantal dingen op:

• Het aandeel mannen dat aan de bovenkant van de verdeling zit is iets sterker gedaald dan het aandeel bij vrouwen. De onderkant van de verdeling is onder mannen nagenoeg gelijk gebleven, terwijl deze groep bij vrouwen is afgenomen. Zowel onder mannen als vrouwen is de middengroep groter geworden ten opzichte van 2019.
• Het aandeel jongvolwassenen (18 tot 25 en 25 tot 35 jaar) met stapeling van gunstige uitkomsten is meer dan gemiddeld afgenomen, waardoor een grotere groep dan in 2019 in het midden van de verdeling valt. Bij de 45- tot 75-jarigen is de boven- en onderkant van de verdeling even sterk veranderd, de bovenkant is wat toegenomen en de onderkant wat afgenomen. Hierdoor is de grootte van de groep in het midden van de verdeling nagenoeg niet veranderd.
• Bij de verschillende onderwijsniveaus zien we dat de ontwikkeling naar het midden trekt. De groepen aan de bovenkant en aan de onderkant van de verdeling zijn kleiner geworden. De groep in het midden van de verdeling is groter geworden. Maar nog altijd is er sprake van een flinke achterstand bij de laagopgeleiden.
• Bij herkomst valt op dat onder mensen die geboren zijn in Nederland en een of twee ouders hebben die buiten Europa zijn geboren in 2023 beduidend meer mensen in het midden van de verdeling vallen. Dit komt met name omdat het aandeel van deze groep in de bovenkant gedaald is. Voor mensen die zelf buiten Europa geboren zijn is een vergelijkbare verschuiving richting de middengroep te zien.