SDG 9.2 Duurzame bedrijvigheid

• De mogelijkheden voor bedrijven om productieprocessen, energieverbruik en waardeketens te verduurzamen zijn goed. Toegang tot financiering werd in 2023 door 15 procent van de ondernemers in het midden- en kleinbedrijf als (heel erg) belemmerend gezien, het laagste niveau in de EU. De bijdrage van de milieusector aan het bbp en aan de werkgelegenheid groeit trendmatig.
• Productieprocessen van Nederlandse bedrijven worden duurzamer. De energie-intensiteit van de economie daalt trendmatig. Bedrijven hebben steeds minder energie nodig om toegevoegde waarde te produceren. Het binnenlands materiaalverbruik is in Nederland lager dan in de meeste andere EU-landen en de trend is stabiel.
• De broeikasgasemissies en economische groei zijn momenteel ontkoppeld: de emissies dalen, terwijl de economie groeit. De broeikasgasintensiteit van de economie neemt dan ook trendmatig af.
• Het vertrouwen in banken is de laatste jaren flink toegenomen. Het vertrouwen in grote bedrijven is stabiel. Iets meer dan een derde van de bevolking heeft veel vertrouwen in grote bedrijven.

Het dashboard en de indicatoren 

Uitleg dashboard, kleuren en noten

Deze veelomvattende SDG bevat drie hoofdcomponenten: infrastructuur en mobiliteit, duurzame bedrijvigheid, en kennis en innovatie. Het tweede deel van SDG 9 richt zich op een sterker en duurzamer bedrijfsleven. Kleine bedrijven moeten betere toegang krijgen tot hoogwaardige markten en financiering. De SDG-agenda bevat relevante indicatoren voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) en bedrijvigheid in ontwikkelde landen als Nederland. In een ontwikkelde economie als die van Nederland zijn vooral de relaties tussen bedrijven en werknemers, de rol van het mkb en de grote bedrijven, en duurzame productieprocessen en producten van belang. Sommige onderwerpen uit de SDG-agenda zijn voor Nederland minder relevant, bijvoorbeeld het vergroten van het aandeel van de industrie in de economie.

Het beeld bij dit dashboard is tamelijk rooskleurig. Bij vijf van de twaalf indicatoren beweegt de trend in de richting van de doelen voor 2030 en een hogere brede welvaart. In de andere gevallen is de trend stabiel. Nederland heeft binnen de EU posities in de middengroep, of zelfs in de kopgroep.

Middelen en mogelijkheden betreffen de mogelijkheden voor bedrijven om hun productieprocessen, energieverbruik en waardeketens duurzaam te maken. Hier staan de indicatoren er goed voor vanuit het oogpunt van brede welvaart. De milieusector is het deel van de Nederlandse economie dat zich bezighoudt met milieuactiviteiten. Daaronder vallen alle bedrijven en organisaties die producten maken en diensten verlenen die uitdrukkelijk bedoeld zijn om het milieu te beschermen, of die gericht zijn op het beheer van natuurlijke hulpbronnen. Het belang van deze bedrijven neemt gestaag toe. In 2023 was hun toegevoegde waarde 4,4 procent van het bbp, en zorgden zij voor 2,9 procent van de totale werkgelegenheid. De groei van de milieusector is in gang gezet door de klimaatafspraken van het Kyoto-protocol (2005). In 2015 gaf het Klimaatakkoord van Parijs een verdere impuls aan de groei. In de afgelopen decennia is het zwaartepunt verschoven. Aanvankelijk ging het om verwerking van afval en afvalwater, en energiebesparing. Momenteel vooral om productie van hernieuwbare energie, en bestrijding van luchtvervuiling en de uitstoot van broeikasgassen.

Toegang tot financiering werd in 2023 door 15 procent van de ondernemers in het midden- en kleinbedrijf als belemmerend, of zelfs heel erg belemmerend, gezien voor de bedrijfsvoering. Bij de vergelijking van de positie van Nederland binnen de EU wordt gebruik gemaakt van een internationale enquête, met scores op een schaal van 1 tot en met 10. Met een score van 3,0 was toegang tot financiering in 2023 het minst zwaarwegende probleem voor ondernemers in het Nederlandse mkb. Nergens anders in de EU was de score zo laag.

Van de qua omzet honderd grootste bedrijven publiceerden er volgens KPMG in 2022 al 90 een duurzaamheidsverslag. De sterke groei is er uit, de trend is omgeslagen van stijgend naar stabiel. Vanaf het boekjaar 2024 zijn alle grote ondernemingen verplicht dit verslag uit te brengen, conform de EU Corporate Sustainability Reporting Directive.

Gebruik heeft betrekking op de inspanning van bedrijven om hun productieprocessen, energieverbruik en waardeketens duurzaam te maken. Hoeveel energie wordt er verbruikt in verhouding tot de omvang van de economie? De energie-intensiteit hangt onder meer samen met het weer. Verder loopt deze intensiteit terug onder invloed van een verandering van de productiestructuur (verschuiving van maakindustrie naar diensteneconomie). Het dalen van energie-intensiteit kan ook voortkomen uit verminderde activiteit van energie-intensieve bedrijven, of verplaatsing van activiteiten naar het buitenland, als de concurrentiepositie onder druk staat door hogere energieprijzen.

De winning van grondstoffen is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de milieu-impact van de Nederlandse economie. Het omlaag brengen van het grondstoffengebruik speelt een belangrijke rol in de transitie naar een circulaire economie. De trend van het binnenlands materiaalverbruik is stabiel. Met het relatief lage verbruik behoort Nederland binnen de EU tot de voorhoede. Hierin kan de aard van de bedrijvigheid in Nederland een rol spelen.

Uitkomsten hebben betrekking op de feitelijke duurzaamheid van productieprocessen en waardeketens. Deze SDG propageert dat kleine bedrijven betere toegang krijgen tot hoogwaardige markten en financiering. Dit is ook in de Nederlandse context relevant, het Nederlandse bedrijfsleven bestaat immers grotendeels uit middelgrote en kleine bedrijven (tot 250 medewerkers). Samen zijn zij in 2022 goed voor 60 procent van de toegevoegde waarde van de gehele niet-financiële sector. De trend is neutraal.

Als maatstaf voor de milieu-efficiëntie van de economie is hier de broeikasgasintensiteit van de economie genomen, ofwel de hoeveelheid uitstoot per euro bbp. Het volume van het bbp groeit, terwijl de emissies afnemen. Dat betekent dat economische groei en milieudruk door uitstoot van broeikasgassen momenteel ontkoppeld zijn. De broeikasgasintensiteit heeft een dalende trend.

De arbeidsinkomensquote (aiq) geeft het antwoord op de vraag bij wie de verdiensten van een economie terechtkomen. Een stijgende aiq betekent dat het aandeel van het arbeidsinkomen in het totale verdiende inkomen stijgt, terwijl het aandeel van de operationele winst van bedrijven daalt. In deze editie van de monitor is overgestapt op naar een andere variant van de quote: de aiq voor de marktsector. Bedrijfstakken waarbij ter discussie staat of het zinvol is inkomsten uit arbeid en winst op te delen, blijven nu buiten beschouwing. Naast de overheid en het onderwijs zijn dat de zorg, de delfstoffenwinning, de financiële dienstverlening en de verhuur van en handel in onroerend goed.

Beleving geeft een beeld van hoe tevreden werkenden zijn met de arbeidsomstandigheden en hoeveel vertrouwen mensen hebben in banken en grote bedrijven. De helft van de bevolking had in 2023 veel, of zelfs heel veel, vertrouwen in banken. Het vertrouwen is de laatste jaren flink toegenomen, de trend is stijgend. Het deel van de mensen dat tamelijk of heel veel vertrouwen heeft in grote bedrijven is daarentegen beduidend minder groot (35,8 procent).

Uit cijfers van het CBS en TNO blijkt dat in 2022 76,4 procent van de werkenden tevreden was over hun arbeidsomstandigheden. In 2023 was dit 77,9 procent. De uitkomsten over 2022 en 2023 zijn niet goed vergelijkbaar met die in eerdere jaren, waardoor nog geen trend berekend kan worden.

Relevante links

• Link Artikel - Groot deel van de bedrijven bezig met verduurzamen
• Link Artikel - Efficiënt gebruik van materialen niet genoeg voor verminderen CO2-uitstoot
• Link Tabel - Monitoring economische indicatoren circulaire economie
• Link Artikel - Circulariteit Nederlandse economie nauwelijks toegenomen
• Link Dossier - Duurzaamheid