SDG 14 Leven in het water

• De kwaliteit van het zeewater en het natuurlijke leven in en rondom de Nederlandse zeegebieden verbeteren.
• De ‘Clean water index’ stijgt trendmatig, al is de waterkwaliteit relatief gezien niet goed. Met een score van 58,8 op een schaal van nul tot honderd staat Nederland aan de onderkant van de EU-ranglijst.
• In 2023 hadden 4 van de 5 gemeten vissoorten een populatie boven de duurzaamheidsgrens. De populaties van haring, schol, koolvis en schelvis waren groot genoeg om van een duurzame visstand te spreken.
• Biodiversiteit in de Noordzee wordt trendmatig beter. De gemiddelde trend in de populatie-omvang van 156 aan zout water gebonden soorten is stijgend.

Het dashboard en de indicatoren 

Uitleg dashboard, kleuren en noten

Hoewel er veel meetgegevens zijn over de zoute mariene gebieden en overgangswateren van Nederland (een deel van de Noordzee, de Waddenzee en de zeearmen), zijn er nog weinig geschikte samenvattende indicatoren die frequent en tijdig genoeg worden gemeten om in het dashboard opgenomen te worden. Het vullen van deze lacune en verbeteren van de meting van SDG 14 blijft een grote wens bij het monitoren van brede welvaart en de SDG’s. Als aanzet om de duurzame ontwikkeling van de Noordzee beter te monitoren, bracht het CBS in opdracht van Rijkswaterstaat in de zomer van 2023 een rapport uit over de economie van de Nederlandse Noordzee en kust. Het rapport geeft inzicht in de economische waarde van de activiteiten op zee, in de zeehavens en de kustgebieden van de Noordzee in de jaren 2015 tot en met 2021. Uit het onderzoek blijkt dat de economische activiteiten op zee in deze periode zijn afgenomen, met name als gevolg van verminderde activiteiten in de olie- en gasextractiesector.

Verder publiceerde het CBS op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de Natuurlijk kapitaalrekeningen voor het Nederlandse mariene milieu, bestaande uit samenhangende tabellen (rekeningen) die de wisselwerking tussen natuur en maatschappij op het Nederlandse deel van de Noordzee beschrijven. Het rapport geeft een gedetailleerd overzicht van de (kwaliteit van de) verschillende ecosystemen in de Noordzee. Ook zijn er diverse biodiversiteitsindicatoren ontwikkeld die een integraal beeld geven van veranderingen in populatiegrootte van verschillende diersoorten, zoals vogels, vissen en schelpdieren. Daarnaast wordt specifiek gekeken naar de druk op de Noordzee als gevolg van menselijke activiteiten. Het gaat dan zowel om externe activiteiten (bijvoorbeeld op het land), als om activiteiten die direct verband houden met het gebruik van de natuur, zoals visserij, windenergie en recreatie. Tot slot is informatie verzameld over het gebruik dat de mens maakt van de ecosysteemdiensten die de Noordzee levert. Dit heeft niet geleid tot indicatoren die tijdig genoeg in het dashboard konden worden meegenomen.

Middelen en mogelijkheden betreffen de omvang van het zeegebied en de middelen die worden ingezet om het te onderhouden en beschermen. Hoewel een groot deel van de Nederlandse zeewateren beschermd gebied is, vinden er nog veel activiteiten plaats. Omdat verschillende vormen van bescherming en gebruik elkaar overlappen, is de bescherming niet overal volledig doorgevoerd en is het nog niet mogelijk een eenduidig beeld van de ontwikkelingen te geven.

Gebruik geeft aan hoe de zee gebruikt wordt voor economische activiteiten en recreatie en hoe we de natuur daar beschermen. De Nederlandse zeewateren worden intensief gebruikt voor scheepvaart, visserij en recreatie. Daarnaast worden in steeds meer delen van de Noordzee windmolenparken aangelegd en experimenten met andere vormen van duurzame energie gedaan. Voor deze verschillende vormen van gebruik zijn nog geen indicatoren bekend die een beeld geven voor het gehele Nederlandse zeegebied en die voldoen aan de kwaliteitseisen van deze publicatie.

Uitkomsten gaan over de kwaliteit van het zeewater en het natuurlijke leven in en rondom de Nederlandse zeegebieden. Visbestanden vormen een natuurlijke hulpbron die door meerdere landen geëxploiteerd wordt. Het Europese visserijbeleid is gericht op een duurzaam en evenwichtig gebruik van de visvoorraden, en het voorkomen van overbevissing door middel van vangstlimieten. Het dashboard toont de stand van vijf van de zes belangrijke commerciële vissoorten, waarbij de huidige visstand vergeleken wordt met de duurzame visstand (de visstand die nodig is voor het behouden van een gezonde populatie). Volgens ICES (International Council for the Exploration of the Sea) waren de populaties van haring, schol, koolvis en schelvis in 2023 groot genoeg om van een duurzame visstand te spreken; voor tong was dat niet het geval. Er is sprake van een stijgende (groene) trend. Kanttekening is dat de visstand van kabeljauw in 2023 nog niet bekend is en juist de voorraad van deze vis veelal onder de duurzaamheidsgrens zit.

De kwaliteit van het zwemwater in Europa wordt jaarlijks gemonitord door het Europees milieuagentschap EEA. In Nederland wordt de kwaliteit op 91 locaties langs de kust gemeten. In 2023 voldeed 80,2 procent daarvan aan de hoogste kwaliteitsnorm ‘uitstekend’. In het dashboard van SDG 6 is ook de kwaliteit van zwemwater in het binnenland als indicator opgenomen. Daar kreeg 70,5 procent van de meetpunten (661 in totaal) het oordeel uitstekend. Nederland staat met beide indicatoren in de middengroep van de Europese ranglijst. Een generieke indicator voor het meten van de gezondheid en vitaliteit van zeeën en oceanen, is de Ocean health index. Duurzame instandhouding van het gebruiksnut voor de mens is het uitgangspunt van deze beoordeling. Het onderdeel ‘Clean water index’ geldt als maatstaf voor waterkwaliteit, met scores die uiteenlopen van nul tot honderd (volledig schoon). De trend in de periode 2016-2023 is stijgend: de waterkwaliteit verbetert. Wel is er reden tot zorg, want Nederland behoort tot de hekkensluiters van de EU.

Een maatstaf voor biodiversiteit van mariene wateren, inclusief zeevogels, is de trend van de fauna van de Noordzee. De indicator betreft de gemiddelde trend in de populatie-omvang van 156 aan zout water gebonden soorten. Na een achteruitgang van iets meer dan 20 procent tussen 1990 en 2010, is er herstel zichtbaar. Met name bodemfaunasoorten gaan achteruit, maar zeevogels, kwallen en ook de bruinvis zijn juist toegenomen in aantal. De trend is stijgend.

Beleving heeft betrekking op de zorgen van mensen over de vervuiling van en het leven in zee. Voor deze categorie zijn geen indicatoren beschikbaar.

Relevante links

• Link Website - Natuurlijk kapitaal
• Externe link Website - Noordzeeloket
• Externe link Website - Fauna in de Noordzee, 1990-2021
• Link Artikel - De economie van de Nederlandse Noordzee en kust
• Link Tabel - Natuurlijk kapitaalrekeningen Noordzee, 2023