SDG 12 Verantwoorde consumptie en productie
- De mogelijkheden om duurzaam te produceren nemen toe. De bijdrage van de milieusector aan het bbp en aan de werkgelegenheid groeit trendmatig.
- Het binnenlands materiaalverbruik per inwoner is lager dan in vrijwel alle andere EU-landen (3e in 2022) en de hoeveelheid bedrijfsafval per hoofd van de bevolking daalt trendmatig. Nederland produceert wel een relatief grote hoeveelheid gevaarlijk afval (288 kilo per inwoner in 2020).
- Grondstoffen worden efficiënter gebruikt. De grondstoffenproductiviteit van de Nederlandse economie is de hoogste in de EU27. De voorheen stijgende trend is stabiel geworden.
- De hoeveelheid bedrijfsafval per inwoner neemt af. In 2021 werd bijna driekwart van het bedrijfsafval opnieuw gebruikt. Dit percentage neemt niet langer trendmatig af, maar is stabiel geworden. Het hergebruik- en composteerpercentage van gemeentelijk afval heeft een stijgende trend en is hoog vergeleken met andere EU-landen.
- In 2023 had 14,5 procent van de bevolking hinder van afval, verontreiniging of andere milieuproblemen.
Het dashboard en de indicatoren
Middelen en mogelijkheden
in EU
in 2020
in EU
in 2022
Gebruik
in EU
in 2022
in EU
in 2022
in EU
in 2020
Uitkomsten
in EU
in 2022
in EU
in 2022
in EU
in 2020
Beleving
in EU
in 2020
| Categorie | Indicator | Waarde | Trend | Positie in EU | Positie op EU-ranglijst |
|---|---|---|---|---|---|
| Middelen en mogelijkheden | Toegevoegde waarde milieusector A) | 4,4% van het bbp in lopende prijzen in 2023 | stijgend (stijging brede welvaart) | 5e van 27 in 2020 | bovenste kwart van de ranglijst |
| Middelen en mogelijkheden | Werkgelegenheid milieusector A) | 2,9% van de totale werkgelegenheid in 2023 | stijgend (stijging brede welvaart) | ||
| Middelen en mogelijkheden | Mvo-jaarverslagen bedrijven | 90% van de top-100 bedrijven publiceert een mvo-jaarverslag in 2022 | 8e van 20 in 2022 | midden van de ranglijst | |
| Gebruik | Binnenlands materialenverbruik | 10 ton per inwoner in 2022 | 3e van 27 in 2022 | bovenste kwart van de ranglijst | |
| Gebruik | Bedrijfsafval | 1 417 kilogram per inwoner in 2021 | dalend (stijging brede welvaart) | ||
| Gebruik | Gemeentelijk afval | 516 kilogram per inwoner in 2022 | 8e van 18 in 2022 | midden van de ranglijst | |
| Gebruik | Gevaarlijk afval | 288 kilogram per inwoner in 2020 | 21e van 27 in 2020 | onderste kwart van de ranglijst | |
| Uitkomsten | Grondstoffenproductiviteit | € 4,58 bbp per kilogram materialenverbruik (prijzen 2015) in 2022 | 1e van 27 in 2022 | bovenste kwart van de ranglijst | |
| Uitkomsten | Grondstofvoetafdruk A) | 8,6 ton per inwoner in 2021 | |||
| Uitkomsten | Recycling van bedrijfsafval | 74,2% van het totaal aan bedrijfsafval dat verwerkt wordt in 2021 | |||
| Uitkomsten | Recycling van gemeentelijk afval | 57,5% van het totaal aan gemeentelijk afval dat verwerkt wordt in 2022 | stijgend (stijging brede welvaart) | 3e van 18 in 2022 | bovenste kwart van de ranglijst |
| Uitkomsten | Recycling van gevaarlijk afval | 62,4% van het totaal aan gevaarlijk afval dat verwerkt wordt in 2020 | 9e van 26 in 2020 | midden van de ranglijst | |
| Uitkomsten | Landvoetafdruk | 0,7 hectare per inwoner in 2021 | |||
| Beleving | Milieuproblemen | 14,5% van de bevolking van 16+ ervaart problemen in 2023 | 18e van 26 in 2020 | midden van de ranglijst |
Uitleg dashboard, kleuren en noten
Bij SDG 12 gaat het om het verminderen van afval, voedselverspilling en vervuiling, en het zuiniger omgaan met materialen. Dit concentreert zich op de transitie naar een circulaire economie: hoe gaan we efficiënter gebruikmaken van grondstoffen, meer materialen hergebruiken en afval verminderen? Bedrijven, overheid en consumenten worden aangespoord om bewuste keuzes te maken om de druk op het milieu te verlagen en minder afhankelijk te zijn van grondstoffen. Dit beperkt de negatieve gevolgen van onze consumptie voor volgende generaties en vergroot de leefbaarheid in het hier en nu. De trends van de indicatoren in dit dashboard laten een stabiele tot stijgende brede welvaart zien.
Middelen en mogelijkheden betreffen de mogelijkheden om duurzaam te produceren en consumeren. Volgens KPMG publiceerden 90 van de qua omzet honderd grootste bedrijven in 2022 een duurzaamheidsverslag. De grootste groei is er uit, de trend slaat om van stijgend naar stabiel. Vanaf het boekjaar 2024 zijn grote ondernemingen verplicht dergelijke verslagen uit te brengen, conform de EU Corporate Sustainability Reporting Directive. Deze indicator zal in de toekomst vervangen worden. De CSRD hoort bij het (Green Deal) actieplan 'Financing Sustainable Growth'. Doel is dat de EU in 2050, als eerste economische blok ter wereld, netto geen broeikasgassen meer uitstoot.
Bedrijven in de milieusector zijn actief op het gebied van milieubescherming en het beheer van natuurlijke hulpbronnen. Hun toegevoegde waarde (4,4 procent in 2023) draagt relatief steeds meer bij aan het bbp. Binnen de EU heeft Nederland (in 2020) een positie in de middengroep. De milieusector was in 2023 goed voor 2,9 procent van de totale werkgelegenheid, ook daar is de trend stijgend.
Gebruik gaat over de hoeveelheid verbruikte grondstoffen en andere materialen, en gegenereerd afval. Met de relatief lage hoeveelheid binnenlands materiaalverbruik per hoofd van de bevolking, behoort Nederland in 2022 tot de voorhoede van de EU. De trend is stabiel. De overheid wil het gebruik van abiotische grondstoffen (mineralen, metalen en fossiele grondstoffen) tussen 2014 en 2030 halveren, en streeft naar een volledig circulaire economie in 2050. Het Planbureau voor de Leefomgeving constateerde in de Integrale Circulaire Economie Rapportage 2023 echter ‘dat de afgelopen jaren nauwelijks vooruitgang geboekt is’, en dat ‘om de kabinetsdoelen alsnog in zicht te brengen meer verplichtend beleid nodig is en het cruciaal is dat producten al in de ontwerpfase zo worden vormgegeven dat hoogwaardige recycling, langduriger gebruik en minder inzet van nieuwe grondstoffen mogelijk zijn.’
Het beleid zet in op ontkoppeling van economische activiteiten en afvalproductie: economische groei die gepaard gaat met relatieve – of zelfs absolute – vermindering van afval. De monitor volgt zowel de ontwikkeling van de hoeveelheid afval als het hergebruik van verschillende soorten afval. De hoeveelheid bedrijfsafval, berekend per hoofd van de bevolking, daalt trendmatig. Bij gevaarlijk afval en gemeentelijk afval (allebei berekend per hoofd van de bevolking) is de trend neutraal. Nederland staat met de relatief grote hoeveelheid gevaarlijk afval (288 kilo per inwoner in 2020) in de achterhoede van de EU. In 2022 is 516 kilo per persoon aan huishoudelijk afval opgehaald of ingezameld via de milieustraat.
Uitkomsten gaan over efficiëntie van grondstoffengebruik en hergebruik van afval. De winning van grondstoffen is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de milieu-impact van de Nederlandse economie. De transitie naar een circulaire economie helpt het grondstoffengebruik omlaag te brengen. Hergebruik van afval is eveneens een speerpunt bij de overgang naar een circulaire economie. Van het bedrijfsafval werd in 2021 bijna driekwart opnieuw gebruikt. Hierbij worden doorgaans recyclingbedrijven of handelaren in afval en schroot ingeschakeld. De trend is omgeslagen, van dalend (rood) naar stabiel. Deze verandering is positief, net als de dalende middellangetermijntrend van de hoeveelheid bedrijfsaval berekend per inwoner. Het hergebruik- en composteerpercentage van gemeentelijk afval heeft een stijgende trend. In 2022 werd 57,5 procent hiervan benut voor recycling. Nederland zamelt veel gemeentelijk afval gescheiden in, en heeft daarmee een plek in de kopgroep van de EU.
In 2021 werd, om te voorzien in de Nederlandse consumptiebehoefte, wereldwijd gemiddeld 8,6 ton per Nederlander aan grondstoffen gewonnen (de grondstofvoetafdruk). Dit cijfer is indicatief. Voor het in kaart brengen van deze voetafdruk wordt gebruik gemaakt van buiten het CBS ontwikkelde methoden. Het CBS werkt momenteel samen met het PBL aan het verbeteren van de methoden om deze en andere voetafdrukken te berekenen.
Naast de grondstofvoetafdruk geeft ook de landvoetafdruk een beeld van de impact van de Nederlandse consumptie elders in de wereld. Hoeveel land is in de wereld nodig om te voorzien in de consumptie door burgers en de overheid? Bij een groeiende bevolking, en bij toenemende welvaart, zal de vraag naar grondstoffen toenemen en komt er meer druk op natuurlijke gebieden. Dit zorgt voor achteruitgang van ecosystemen en biodiversiteit. Het meest recente jaar waarvoor het PBL de Nederlandse landvoetafdruk berekend heeft is 2021. Deze voetafdruk beslaat ongeveer driemaal het landoppervlak van Nederland (0,7 hectare per inwoner). Door definitieverschillen is de landvoetafdruk lastig te vergelijken met die van andere landen. Het PBL heeft wel berekend dat de gemiddelde Nederlander een circa 15 procent kleinere landvoetafdruk heeft dan de gemiddelde Europeaan. De gemiddelde Noord-Amerikaan daarentegen heeft een ruim tweemaal zo grote landvoetafdruk als de gemiddelde Europeaan. Op grond hiervan lijkt het landgebruik per inwoner in Nederland nog relatief bescheiden, gelet op het relatief hoge welvaart- en consumptieniveau.
Beleving betreft de zorgen van mensen over vervuiling, verspilling, grondstoffenverbruik en andere aspecten van duurzaamheid. In 2023 had 14,5 procent van de bevolking hinder van afval, verontreiniging of andere milieuproblemen. De middellangetermijntrend is neutraal. De ondervonden overlast was net iets groter dan in 2022 (0,7 procentpunt).