SDG 11.2 Leefomgeving
- De totale ruimte per inwoner wordt steeds kleiner omdat de bevolking van Nederland blijft toenemen. Nederland is het op een na dichtstbevolkte land van de EU.
- Nederland geeft verhoudingsgewijs meer uit aan milieubescherming dan andere EU-landen (1,4 procent van het bbp in 2022).
- De luchtkwaliteit van de leefomgeving verbetert, door een trendmatige daling van de emissies van verzurende stoffen (zwaveloxide, stikstofoxide en ammonia) en van de stedelijke achtergrondconcentratie van fijnstof (PM2,5 ). De aanwezigheid van vogels in de stad (83 soorten die worden gemonitord) neemt trendmatig af.
- Veiligheid van de leefomgeving verbetert niet meer maar is stabiel geworden. Slachtofferschap van traditionele criminaliteit neemt niet langer trendmatig af. Sociale cohesie in de woonbuurt neemt niet langer trendmatig toe.
- In 2023 was 85,4 procent van de bevolking tevreden met de woonomgeving. Vergeleken met andere EU-landen heeft een groot en groeiend deel van de huishoudens hinder van geluidsoverlast door buren en verkeer.
Het dashboard en de indicatoren
Middelen en mogelijkheden
in EU
in 2021
in EU
in 2022
Gebruik
in EU
in 2022
Uitkomsten
in EU
in 2021
in EU
in 2019
in EU
in 2020
Beleving
in EU
in 2020
| Categorie | Indicator | Waarde | Trend | Positie in EU | Positie op EU-ranglijst |
|---|---|---|---|---|---|
| Middelen en mogelijkheden | Oppervlakte per persoon | 2 332 m2 per inwoner in 2023 | dalend (daling brede welvaart) | 26e van 27 in 2021 | onderste kwart van de ranglijst |
| Middelen en mogelijkheden | Groen in de bebouwde kom | 13,7% van het oppervlak van de bebouwde kom in 2022 | |||
| Middelen en mogelijkheden | Overheidsuitgaven aan milieubescherming | 1,4% van het bruto binnenlands product in 2022 | 1e van 27 in 2022 | bovenste kwart van de ranglijst | |
| Gebruik | Cultuurbeoefening F) | 79% beoefende tenminste 1 keer een culturele activiteit in 2022 | |||
| Gebruik | Cultuurparticipatie C), F) | 88% heeft tenminste één culturele activiteit bijgewoond in 2022 | |||
| Gebruik | Gemeentelijk afval | 516 kilogram per inwoner in 2022 | 8e van 18 in 2022 | midden van de ranglijst | |
| Uitkomsten | Emissies van verzurende stoffen A) | 0,90 ton zuurequivalenten per inwoner in 2023 | dalend (stijging brede welvaart) | 13e van 27 in 2021 | midden van de ranglijst |
| Uitkomsten | Stedelijke blootstelling aan fijnstof (PM2,5) | 9,4 microgram PM2,5 per m3 in 2022 | dalend (stijging brede welvaart) | 8e van 26 in 2019 | midden van de ranglijst |
| Uitkomsten | Slachtofferschap van traditionele criminaliteit | 19,9% van de bevolking van 15+ was slachtoffer in 2023 | 15e van 19 in 2020 | onderste kwart van de ranglijst | |
| Uitkomsten | Sociale cohesie in de woonbuurt | 6,5 is het rapportcijfer (op een schaal van 0-10) in 2023 | |||
| Uitkomsten | Vogels in de stad | 85,7 index (trend 2007=100) in 2023 | dalend (daling brede welvaart) | ||
| Beleving | Geluidshinder verkeer en buren | 27,8% van de huishoudens ervaart geluidshinder in 2023 | stijgend (daling brede welvaart) | 25e van 26 in 2020 | onderste kwart van de ranglijst |
| Beleving | Tevredenheid cultureel aanbod in woonomgeving | 53% is (zeer) tevreden in 2022 | |||
| Beleving | Vaak onveilig voelen in de buurt | 2,2% van de bevolking van 15+ voelt zich vaak onveilig in 2023 | |||
| Beleving | Tevredenheid met woonomgeving | 85,4% van de bevolking van 18+ is tevreden in 2023 |
Uitleg dashboard, kleuren en noten
SDG 11 heeft niet alleen betrekking op wonen (dashboard 11.1), maar ook op de omgeving waarin gewoond en geleefd wordt. Gezien de grote druk op de schaarse beschikbare ruimte, is het een uitdaging om de lokale leefomgeving leefbaar te houden.
In dit tweede dashboard van SDG 11 ligt de focus op de omgevingsfactoren: de hoeveelheid ruimte per persoon, afvalverwerking, en overheidsuitgaven voor het milieu. Andere indicatoren betreffen stedelijke fijnstofconcentraties, slachtofferschap van misdaad, en deelname aan en tevredenheid over culturele voorzieningen in de woonbuurt. Nederland hoort binnen de EU doorgaans tot de middengroep of soms zelfs de achterhoede. Een uitzondering daarop zijn de overheidsuitgaven aan milieubescherming.
Middelen en mogelijkheden betreffen de beschikbare ruimte en de uitgaven aan de bescherming van de kwaliteit van de leefomgeving. Omdat de bevolking van Nederland blijft toenemen, wordt de totale ruimte per inwoner steeds kleiner. In 2023 ging het om 2 332 vierkante meter ruimte per inwoner, 115 meter minder dan aan het begin van de trendperiode in 2016. In andere woorden, 5 procent meer bevolking op hetzelfde oppervlak. Nederland is hiermee na Malta het dichtstbevolkte land van de EU. Nederland geeft verhoudingsgewijs wel veel uit aan milieubescherming, waarmee het binnen de EU de nummer één is. De overheidsuitgaven aan milieubescherming zijn daarbij redelijk constant: 1,4 procent van het bbp in 2022.
De aanwezigheid van groen in de leefomgeving heeft invloed op de fysieke en mentale gezondheid. Het RIVM bracht in 2022 de beschikbare kennis hierover bijeen in het rapport ‘Groen en Gezondheid’. Groen kan de gezondheidsschade van luchtverontreiniging, hitte en geluid verminderen, beweging en sociale interactie stimuleren en stress reduceren. Maar mensen kunnen ook last krijgen van bepaalde plant- en diersoorten, zoals huidirritatie door de eikenprocessierups en hooikoorts door pollen. De indicator groen in de bebouwde kom is voor deze editie van de monitor nieuw ontwikkeld in het kader van de Natuurlijk kapitaalrekeningen. In 2022 bestond 13,7 procent van de totale oppervlakte van de bebouwde kom uit groen. De trend is neutraal. De groene ruimtes die worden meegenomen zijn alle natuur- en bosgebieden, stedelijk groen, en groen rondom infrastructuur. Tuinen bij woningen zijn echter niet inbegrepen.
Gebruik gaat over hoe mensen hun leefomgeving gebruiken. In 2022 is door gemeenten ongeveer 516 kilogram per inwoner aan afval ingezameld. In 2021 was dit nog 561 kilogram per inwoner. Bij huishoudens werd vooral minder groente-, fruit- en tuinafval (gft), puin, schone grond en houtafval ingezameld. Doordat er in 2022 minder neerslag viel, groeiden planten minder en gaven ze minder blad. De daling in de hoeveelheid puin, schone grond en houtafval komt doordat er in 2022 minder werd geklust dan in coronajaren 2020 en 2021. De middellangetermijntrend (2016-2023) is neutraal.
Bij de cijfers over cultuurbeoefening en -participatie (het percentage van de bevolking dat ten minste één keer per jaar een culturele activiteit heeft beoefend dan wel bijgewoond) van het CBS en de Boekmanstichting is de leeftijdsgrens verlegd van 12 naar 6 jaar of ouder. De cijfers van eerdere jaren zijn herberekend. In 2022 ging het om 79 procent (beoefening) en 88 procent (participatie). Bij cultuurparticipatie is daarnaast sprake van een wijziging in de vraagstelling waardoor er nog geen trend berekend kan worden. De trend bij cultuurbeoefening is neutraal.
Uitkomsten hebben betrekking op de kwaliteit en veiligheid van de leefomgeving. Er zijn per inwoner steeds minder emissies van verzurende stoffen (zwaveloxide, stikstofoxide en ammonia), de trend is dalend. De luchtkwaliteit verbetert verder doordat de stedelijke achtergrondconcentratie van fijnstof trendmatig afneemt. Hier gaat het om de fijnere fractie van fijnstof, namelijk PM2,5 (deeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 micrometer).
Een gewaardeerd aspect van de leefomgeving is de aanwezigheid van natuur. De indicator voor vogels in de stad is een maatstaf voor natuur in de stad. De aantallen van de 83 vogelsoorten die worden gemonitord, laten een dalende trend zien. Dit geldt met name voor de soorten die kenmerkend zijn voor de drie ‘groene’ leefomgevingen bos en park, struik en struweel, en open groen en weiden. Met water- en moerasvogels en de slechtvalk gaat het juist beter.
Waar de veiligheid in de leefomgeving trendmatig toenam, lijkt deze nu stabiel. In 2023 gaven meer Nederlanders aan slachtoffer te zijn geweest van traditionele criminaliteit: 20 procent ten opzichte van 17,1 procent in 2021. Het percentage is wel een stuk lager dan aan het begin van de trendperiode (2016), toen dit op 26,5 procent lag. Het gaat om veelvoorkomende traditionele delicten zoals geweld, vandalisme en vermogensdelicten (onder andere diefstal).
De binding met de eigen woonomgeving wordt afgeleid uit het aantal en de aard van de contacten met andere buurtbewoners, de tevredenheid met de bevolkingssamenstelling en de mate waarin men zich thuis voelt in de buurt. In 2023 waardeerden mensen de sociale cohesie in hun woonbuurt met het rapportcijfer 6,5. De trend in de tevredenheid is omgeslagen van stijgend (groen) naar stabiel.
Beleving gaat over hoe mensen hun leefomgeving ervaren. In vergelijking met andere EU-landen heeft een groot deel van de huishoudens in Nederland hinder van geluidsoverlast door buren en verkeer: alleen in het nog dichter bevolkte Malta werd (in 2020) meer hinder ervaren. In 2023 ging het in Nederland om ruim een kwart van de huishoudens. De trend op de middellange termijn is bovendien stijgend. In 2023 was 85,4 procent van de bevolking overigens tevreden met de woonomgeving. Deze trend is stabiel, maar ten opzichte van 2022 was wel sprake van een relatief grote daling (1,7 procentpunt).