Schokbestendigheid: Samenvatting

Grote schokken zoals de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne raken alle aspecten van de brede welvaart. Hoe goed is Nederland in staat om een grote schok op te vangen? Schokbestendigheid gaat over de vragen of mensen nog in hun levensonderhoud kunnen voorzien (‘hier en nu’), of natuur, samenleving, economie en belangrijke systemen sterk genoeg zijn (‘later’ en ‘kritieke systemen’), en hoe afhankelijk Nederland is van de rest van de wereld (‘elders’).
  • Samenleving en economie zijn robuust.
  • De robuustheid van de biosfeer staat enigszins onder druk.
  • Kritieke systemen zijn kwetsbaar. Banken, watervoorziening en zorg hebben een essentiële maatschappelijke functie en staan onder druk. De slagkracht van de overheid neemt af.

In het geval van een schok hebben huishoudens relatief veel middelen om in hun levensonderhoud te voorzien. De omvang van alle kwetsbare groepen (laagopgeleiden, werklozen, zzp-ers, mensen met een laag inkomen en weinig vermogen, en mensen met gezondheidsproblemen), die de gevolgen van een schok als eerste voelen, neemt evenals in eerdere jaren trendmatig af.

Samenleving en economie zijn robuust. Vertrouwen in andere mensen is relatief hoog en neemt toe. Vertrouwen in instituties is relatief hoog. De bruto arbeidsparticipatie en het aandeel hoogopgeleide bevolking zijn hoog in vergelijking met andere landen en nemen toe. De mediane solvabiliteit van niet-financiële bedrijven neemt eveneens toe.

De robuustheid van de biosfeer staat enigszins onder druk. De hoeveelheid groen-blauwe ruimte (groen- en zoetwatergebied) per inwoner daalt trendmatig en in 2021 kampte 64,4 procent van de landnatuur met stikstofoverschrijding.

Kritieke systemen zijn kwetsbaar. Banken, watervoorziening en zorg hebben een essentiële maatschappelijke functie en staan onder druk. De slagkracht van de overheid neemt af: de overheidsschuld daalde naar 46,5 procent van het bbp in 2023. De schuldquote ligt op het laagste niveau sinds de kredietcrisis. Maar de effectiviteit van overheidsbestuur en de rechtsorde dalen trendmatig. De schokbestendigheid van de brede welvaart ‘later’ is dan ook afgenomen.