Maandindicatoren Rijksoverheid

Vanwege de aanzienlijke gevolgen van de coronacrisis op de overheidsfinanciën is in 2020 deze maandmonitor samengesteld om de meest recente ontwikkeling van de kasinkomsten, de kasuitgaven, het kassaldo en de schuld van de Rijksoverheid te geven. De publicatie over december 2021 zal de laatste maandmonitor in deze vorm zijn. Voor actuele inzichten in de overheidsfinanciën wordt verwezen naar de kwartaalmonitor en de reguliere maandcijfers over de centrale overheid.

In 2021 waren de kasinkomsten 25 miljard euro hoger en de kasuitgaven 17 miljard euro hoger dan in 2020. Het kassaldo was daarmee 8 miljard euro hoger dan in 2020. Het saldo van kasinkomsten en kasuitgaven leidde in 2021 tot een tekort van 36 miljard euro, waar dit in 2020 nog 44 miljard euro was. De schuld van de Rijksoverheid lag eind 2021 op 392 miljard euro. Dat is 13 miljard euro hoger dan eind 2020.

Inkomsten en uitgaven Rijksoverheid

In de eerste maanden sinds het begin van de coronacrisis daalden de belastinginkomsten, verreweg de belangrijkste inkomstenbron van het Rijk, maandelijks in vergelijking met dezelfde maanden in 2019. De lagere belastinginkomsten kwamen met name doordat bedrijven in verband met de coronacrisis sommige belastingen uitgesteld mogen betalen. Vooral de ontvangsten van omzet-, loon-, en vennootschapsbelasting namen flink af. Over heel 2020 waren de kasinkomsten 8 miljard euro lager dan in 2019. In 2021 kwam er 25 miljard euro meer binnen dan een jaar eerder. Met toenames van respectievelijk ruim 9 en bijna 7 miljard euro zorgden met name de vennootschapsbelasting en omzetbelasting voor hogere inkomsten. Dit komt deels doordat in 2021 minder gebruikt is gemaakt van de mogelijkheid tot belastinguitstel. Bij de vennootschapsbelasting speelde daarnaast mee dat veel bedrijven hun winst voor 2020 te laag hadden ingeschat. Hierdoor is er in 2021 relatief veel vennootschapsbelasting ontvangen die betrekking had op het voorgaande jaar. Ten slotte leidde ook de economische groei tot hogere belastingontvangsten. 

 

Door de coronacrisis liepen de rijksuitgaven vanaf april 2020 snel op, met als belangrijkste kostenpost bijna 22 miljard euro voor de NOW (Tijdelijke Noodmaatregel voor Overbrugging Werkgelegenheid). Ook de TOGS (Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19) en TVL (Tegemoetkoming Vaste Lasten) droegen gezamenlijk met ruim 7 miljard euro stevig bij aan de stijgende uitgaven. De TOGS en TVL zijn beide tegemoetkomingen voor ondernemers die direct schade ondervinden van de diverse kabinetsmaatregelen om het coronavirus in te dammen, zoals het sluiten van de horeca. De TOGS is eind juni 2020 opgevolgd door de TVL. Over heel 2020 lagen de kasuitgaven van de Rijksoverheid 42 miljard hoger dan in 2019. In 2021 werd 17 miljard euro meer uitgegeven dan een jaar eerder. Dit komt voornamelijk door reguliere uitgaven die gestaag stijgen. Met name de Rijksbijdragen aan de AOW (Algemene Ouderdomswet) en de Wlz (Wet langdurige zorg) droegen met toenames van respectievelijk 3 en ruim 2 miljard euro stevig bij. De coronagerelateerde uitgaven waren in 2021 nagenoeg gelijk aan het voorgaande jaar.

 

Schuld Rijksoverheid

De schuld van de Rijksoverheid lag eind december op 392 miljard euro, 6 miljard euro meer dan een maand eerder. Sinds eind februari 2020 is de schuld van de Rijksoverheid toegenomen met 68 miljard euro. Desondanks ligt deze nog altijd onder de piek van begin 2015, toen de Rijksschuld rond de 400 miljard euro bedroeg.

Vooral in de eerste maanden na het begin van de coronacrisis steeg de schuld flink. De laatste keer dat de schuld zo snel toenam was in 2008 ten tijde van de financiële crisis. Net als destijds heeft het Rijk de tekorten in eerste instantie grotendeels gefinancierd met kortlopende schulden. Deze namen in de periode maart tot en met juli 2020 met 43 miljard euro toe. Sindsdien financiert het Rijk zijn tekorten voornamelijk weer met langlopende schulden. Hierdoor daalden de kortlopende schulden in 2021 van 60 naar 32 miljard euro, gelijk aan het niveau van vóór de coronacrisis. 

Over deze maandindicatoren

De hier gepresenteerde maandcijfers van de Rijksoverheid zijn niet volledig vergelijkbaar met de kwartaalcijfers op basis van het Europees Systeem van Rekeningen (ESR 2010) maar geven een eerste inzicht in de recente ontwikkelingen. De verschillen met de kwartaalcijfers komen voort uit de beschreven overheden en de registratiewijze. De maandcijfers beperken zich tot de Rijksoverheid terwijl de kwartaalcijfers voor de gehele overheid beschikbaar zijn. In 2019 droeg de schuld van het Rijk voor 85 procent bij aan de schuld van de gehele overheid. Daarnaast worden de inkomsten en uitgaven van deze maandmonitor op kasbasis geregistreerd, terwijl dit bij de kwartaalcijfers op transactiebasis is. De kwartaalcijfers voor de overheid op transactiebasis zijn te raadplegen via het Dashboard Overheidsfinanciën.

Bronnen

Relevante links