Ethiek en integriteit en Ethische commissie

Ethiek en integriteit

Om de integriteit te bewaken maakt het CBS gebruik van verschillende codes.
Het CBS onderschrijft de Praktijkcode voor Europese statistieken (European Statistics Code of Practice) en brengt deze in praktijk.

In de CBS-gedragscode is uitgewerkt hoe de beginselen onpartijdigheid, betrouwbaarheid, relevantie, efficiency, statistische geheimhouding en transparantie van belang zijn voor de maatschappij als geheel, voor de gebruikers van statistieken, voor de partijen die informatie aan het CBS verstrekken die de basis van de statistieken vormt en voor de CBS-medewerkers zelf.

Ethische commissie

Doel

Bij de start van een onderzoek behoort de afweging of aan het desbetreffende onderzoek mogelijk ethische bezwaren kleven. In deze fase van het onderzoeksproces komen de ‘mogen’, ‘kunnen’ en ‘willen’ vragen aan bod. Mag het CBS aan een bepaald verzoek voor onderzoek voldoen met het oog op de toepasselijke wet- en regelgeving? Kan het CBS een verzoek ook uitvoeren qua statistische uitvoerbaarheid, competenties en expertise? En als laatste vraag: wil het CBS ook aan het verzoek voldoen? Bij deze laatste vraag wordt gekeken of er al dan geen ethische bezwaren zijn tegen het uitvoeren van een onderzoek, oftewel wegen de maatschappelijke baten van dit onderzoek op tegen de (emotionele) belasting van de betrokkenen?

De ethische commissie beoordeelt aanvragen voor zowel aanvullend statisch onderzoek als aanvragen voor onderzoek via de CBS-microdataomgeving. Het gaat vaak om kwesties waarbij de vraagstelling in combinatie met de datasets onthullend of stigmatiserend kan zijn of op andere wijze ethische vragen kan oproepen.

Samenstelling

De commissie bestaat uit de directeur Strategie en Bestuursadvisering, een senior beleidsadviseur, een juridisch beleidsadviseur, het hoofd Corporate Communicatie, de directeur Research en Development, de plaatsvervangend hoofddirecteur Economie, Bedrijven en Nationale Rekeningen en een senior onderzoeker tevens professor Sociologie en Demografie. De commissie telt daarnaast standaard één extern lid dat onder andere kan worden ingeschakeld bij complexe casuïstiek.

Procedure

De ethische commissie werkt vraaggestuurd en geeft advies aan het management. Dit wil zeggen dat de betrokken projectleider of behandelaar van aanvragen voor de microdataomgeving (na overleg met diens manager) ieder verzoek waarbij mogelijk sprake is van een ethisch dilemma indient bij de ethische commissie. De commissie komt eens per twee weken bij elkaar. De ethische commissie geeft een advies aan het management, dat vervolgens een besluit neemt over het wel of niet uitvoeren van het onderzoek op de gegevens van het CBS. Afwijking van het advies van de ethische commissie is slechts mogelijk bij besluit van de directeur-generaal van de statistiek. Een dergelijke afwijking wordt schriftelijk gemotiveerd en openbaar gemaakt op de website van het CBS.

Wijze van afweging

De huidige werkwijze is gebaseerd op het zogenaamde BOB-beslismodel (beeldvorming, oordeelsvorming, besluitvorming). De ethische commissie maakt de afweging of de maatschappelijke baten van een onderzoek opwegen tegen de lasten, waaronder de (emotionele) belasting voor betrokkenen en de kernwaarden van het CBS (betrouwbaar, objectief en maatschappijgericht).