Geharmoniseerde consumentenprijsindex (HICP) 2015 = 100

Wat houdt het onderzoek in?

Doel

Het maandelijks publiceren van de prijsontwikkeling van goederen en diensten die consumenten aanschaffen. Daarbij wordt de prijsontwikkeling weergegeven als prijsindex en worden de indices in alle lidstaten van de Europese Unie zo veel mogelijk op een vergelijkbare manier samengesteld. Deze Europese prijsindices geven daardoor een goede vergelijking van de prijsontwikkeling tussen de lidstaten. De jaarmutatie van de HICP is een belangrijke indicator voor de inflatie. De jaarmutatie wordt berekend als de procentuele verandering van de HICP in de verslagmaand ten opzichte van een jaar eerder. Op basis van deze gegevens wordt ook de HICP constante belastingen (CT) berekend. In deze reeks is het effect van veranderingen in de tarieven van productgebonden belastingen (bijvoorbeeld BTW en accijns op alcohol en tabak) uit de prijsontwikkeling verwijderd. De HICP CT geeft antwoord op de vraag wat de prijsontwikkeling is als de belastingtarieven niet veranderen.

Doelpopulatie

Consumptiegoederen en -diensten die worden aangeschaft door Nederlanders en buitenlanders op Nederlands grondgebied.

Statistische eenheid

Consumptiegoederen en -diensten

Aanvang onderzoek

1996

Frequentie

Maandelijks.

Publicatiestrategie

Op verzoek van Eurostat worden uitkomsten van de HICP uitsluitend als voorlopig gekenmerkt als bij de publicatie al bekend is dat data nog onvolledig zijn en/of een herziening in een latere maand wordt verwacht. In de meeste gevallen is alle opgevraagde prijsinformatie bij CBS bekend als de eerste uitkomsten worden gepubliceerd en vindt later geen bijstelling meer plaats. Soms is bepaalde prijsinformatie echter niet tijdig beschikbaar en kan de uitkomst later worden bijgesteld. HICP-uitkomsten kunnen dan altijd worden herzien, ook als ze in de voorgaande maand niet als voorlopig waren gepubliceerd.

Hoe wordt het uitgevoerd?

Soort onderzoek

Het onderzoek is gebaseerd op maandelijkse prijswaarneming bij bedrijven en instellingen die goederen en diensten leveren aan consumenten.

Waarnemingsmethode

CBS maakt voor de prijswaarneming van de HICP steeds meer gebruik van transactiedata (zoals scannerdata van supermarkten en andere winkelketens) en registerdata. Ook wordt gebruik gemaakt van webscrapers en van internetrobots waarmee automatisch prijzen worden verzameld op websites. Daarnaast maakt CBS gebruik van digitale enquêtes, en worden prijzen handmatig via internet waargenomen. 

Bronnen en berichtgevers

Voor het verzamelen van prijsinformatie ten behoeve van de HICP raadpleegt het CBS bedrijven, instellingen, verenigingen en overheden. Het CBS ontvangt hiervoor voornamelijk geaggregeerde brondata zonder persoonsgegevens. Bij een aantal prijsmetingen worden bronnen met gekoppelde persoonsgegevens geraadpleegd:

• Digitale enquêtes kunnen worden gestuurd naar eenmansbedrijven, bijvoorbeeld naar een advocaat of schilder;
• Voor de huurprijzen worden het Basisregistratie Kadaster (BRK) en de Eigendomsverhouding vastgoed (koop-huur) van het Kadaster als brondata gebruikt. Ook wordt gebruik gemaakt van de Inkomensafhankelijke huurverhoging van de Belastingdienst. Voor de Energielabels en energie-indices van woningen wordt gebruik gemaakt van data van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO);
• Voor het meten van de prijsontwikkeling van kinderopvang wordt de Kinderopvangtoeslag (WKO) van de Belastingdienst gebruikt;
• Voor het meten van de prijsontwikkeling van verzorgingstehuizen en thuiszorg wordt informatie betreffende eigenbijdrageplichtige zorg van het Centraal Administratie Kantoor ingezet. 

Steekproefomvang

Via bestanden met transactiedata, registerdata en webscrapers worden maandelijks zeer veel prijzen waargenomen. Daarnaast worden via internetrobots, digitale enquêtes en handmatige waarnemingen via internet ongeveer 8.500 prijzen van zo’n 750 verschillende goederen en diensten waargenomen, bij bijna drieduizend berichtgevers.

Controle- en correctiemethoden

Het CBS voert controles uit op volledigheid en plausibiliteit van de aangeleverde gegevens. Naar mogelijk onjuiste of onvolledige gegevens wordt navraag gedaan. Bij het ontbreken van prijswaarnemingen (non-respons) wordt er geïmputeerd (de ontbrekende prijs wordt op basis van de overige waarnemingen geschat). Wanneer een vast omschreven product/dienst een wijziging ondergaat, wordt een correctie van de prijs toegepast voor eventuele verschillen in kwaliteit tussen de oude en de nieuwe versie van het product.

Weging

Om de prijsontwikkeling te bepalen wordt een pakket van goederen en diensten samengesteld. Elk goed of dienst in dit pakket heeft een gewicht dat aangeeft hoe belangrijk dit is in het consumptiepatroon van consumenten in Nederland. Voor het bepalen van de wegingsfactoren van de verschillende goederen en diensten in de HICP wordt net als bij de CPI gebruik gemaakt van de consumptieve bestedingen uit de Nationale Rekeningen. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van budgetonderzoeken en andere externe bronnen. De HICP is een monetaire index waarbij vooral de nadruk ligt op vergelijkbaarheid tussen landen. Dit vertaalt zich in een andere samenstelling van het pakket goederen en diensten dan bij de CPI. Zo weegt in de HICP de particuliere consumptie van buitenlanders in Nederland mee en blijft de prijsontwikkeling van de particuliere consumptie van Nederlanders in het buitenland buiten beschouwing. Andere verschillen zitten onder meer bij: wonen in een eigen huis, consumptiegebonden belasting, contributies aan sportverenigingen en gezondheidszorg. De gewichten van de productgroepen in de HICP worden jaarlijks in januari aangepast en gepubliceerd. 

Wat is de kwaliteit van de uitkomsten?

Nauwkeurigheid

De nauwkeurigheid en representativiteit van de HICP worden gewaarborgd door van een zeer groot en divers aantal producten maandelijks de prijs waar te nemen bij verschillende verkoopkanalen in het hele land. De mate van nauwkeurigheid is echter niet te berekenen. De nauwkeurigheid van de prijsontwikkeling per productgroep is in het algemeen minder groot dan de nauwkeurigheid van de prijsontwikkeling van het totale consumptiepakket. De enquêterespons ligt boven de 95 procent. Onnauwkeurigheid kan op meerdere plaatsen in het productieproces ontstaan:

• bij de steekproef van de berichtgevers;
• bij de keuze van de representatieve artikelen en de raming van kwaliteitsverschillen
• door fouten tijdens de prijswaarneming;
• bij de vaststelling van de wegingsfactoren;
• door non-respons

Vergelijkbaarheid in de tijd

De prijsontwikkeling wordt gemeten door zo veel mogelijk de prijzen van artikelen in de berekening mee te nemen die in twee opeenvolgende maanden bij dezelfde berichtgever zijn waargenomen. In januari van ieder jaar vindt er een jaarlijkse basisverlegging plaats. Dan wordt een nieuw pakket goederen en diensten vastgesteld waarvoor de prijzen worden gemeten. Ook worden de gewichten van het pakket geactualiseerd. De gegevens zijn dus niet jaar op jaar gelijk maar wel vergelijkbaar.

Beschrijving kwaliteitsstrategie

De data worden gecontroleerd op interne consistentie en volledigheid. Waar nodig wordt actie genomen om data te verifiëren. Als de data akkoord zijn bevonden, vindt de berekening van de prijsindices plaats en worden de uitkomsten gecontroleerd en gevalideerd. De uitkomsten worden gevalideerd door andere medewerkers dan diegenen die de cijfers samenstellen. Als achteraf blijkt dat er foutieve informatie is gebruikt voor de samenstelling van de prijsindexcijfers, wordt aan de hand van een protocol besloten of de uitkomsten moeten worden herzien. Als de uitkomsten niet worden herzien, wordt de prijsindex in de eerst volgende maand op het juiste niveau gebracht.