Beroepen in de gezondheidszorg, tot en met 1998

Wat behelst het onderzoek

Doel

Het samenstellen van landelijke cijfers over het aantal geregistreerde of werkzame voor een beperkt aantal medische en paramedische beroepen, voor verslagjaren tot en met 1998. Voor cijfers vanaf 1999 staat de methode beschreven in Arbeidspositie van Medisch Geschoolden.

Domeinbeschrijving

De doelpopulatie bestaat voor de gegevens uit:

• Personen die actief zijn als huisarts
• Personen die geregistreerd zijn als medisch specialist
• Personen die geregistreerd zijn als sociaal geneeskundige
• Personen die actief zijn als tandarts
• Personen die actief zijn als verloskundige
• Personen die actief zijn als apotheker in een openbare apotheek of in een ziekenhuis

Aanvang onderzoek

De reeksen hebben verschillende startjaren:

• Huisartsen: 1900
• Medisch specialisten: 1956
• Sociaal geneeskundigen: 1962
• Tandartsen: 1900
• Verloskundigen: 1900
• Apothekers: 1900

Frequentie

Jaarlijks, tot en met 1998.

Publicatiestrategie

Het zijn definitieve cijfers.

Hoe wordt het uitgevoerd

Belangrijkste bronnen

De cijfers in deze reeks zijn uitsluitend ontleend aan externe bronnen. Het gaat in alle gevallen om cijfers die openbaar zijn en door de bronhouder openbaar gemaakt worden.
De bronnen verschillen per beroep en per beroep is in alle gevallen ook sprake van een wijziging van bron in de loop van de tijd. Per beroep worden hier de bronnen weergegeven.

Huisartsen:

• Tot en met verslagjaar 1968 zijn de cijfers afkomstig uit publicaties van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en haar voorgangers.
• Met ingang van verslagjaar 1969 zijn de cijfers afkomstig van het Nivel.

Tandartsen:

• Tot en met verslagjaar 1990 zijn de cijfers afkomstig uit publicaties van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en haar voorgangers.
• Met ingang van verslagjaar 1991 zijn de cijfers afkomstig van de Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Tandheelkunde (NMT).

Sociaal geneeskundigen:

• De cijfers zijn afkomstig van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG).

Verloskundigen:

• Tot en met verslagjaar 1978 zijn de cijfers afkomstig uit publicaties van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en haar voorgangers.
• Met ingang van verslagjaar 1979 zijn de cijfers afkomstig van het NIVEL.

Medisch specialisten:

• Tot en met verslagjaar 1983 zijn de cijfers afkomstig uit publicaties van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en haar voorgangers.
•  Met ingang van verslagjaar 1984 zijn de cijfers afkomstig van de Stichting Capaciteitsorgaan voor medische en tandheelkundige vervolgopleidingen (verder te noemen: het Capaciteitsorgaan).

Apothekers:

• Tot en met verslagjaar 1994 zijn de cijfers afkomstig uit publicaties van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en haar voorgangers.
• Met ingang van verslagjaar 1995 zijn de cijfers voor de apothekers werkzaam in openbare apotheken afkomstig uit de publicatie Data en feiten van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) en de cijfers voor ziekenhuisapothekers van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).

Wat is de kwaliteit van de uitkomsten

Zoals blijkt uit de opsomming van de bronnen per beroep is voor een groot deel van de meeste reeksen de IGZ de belangrijkste bron. De voorgangers van de IGZ publiceerden jaarlijks een jaarverslag. Het verslag verscheen onder diverse titels gedurende lange tijd in de ‘Verslagen en medede(e)lingen betreffende de volksgezondheid’.  Over de jaren 1968 t/m 1993 heet het jaarverslag: “Jaarverslag van de Geneeskundig Hoofdinspecteur van de Volksgezondheid”. De inhoud van deze jaarverslagen varieert, ook als het gaat om cijfers over aantallen beroepsbeoefenaren. Over de jaren 1971 t/m 1988 heeft de Geneeskundige Hoofdinspectie (GHI) van de Volksgezondheid jaarlijks de “Statistiek Geneeskundigen” gepubliceerd. In de eerste publicatie, in januari 1972, is een tijdreeksje opgenomen voor de jaren 1961-1971. In de laatste publicatie is tevens een reeks opgenomen van het totaal aantal geneeskundigen (zonder uitsplitsing) voor de periode 1921-1988. Daarin wordt voor de jaren 1921-1943 het CBS als bron genoemd. Hier lijkt dus sprake van een cirkelverwijzing. Uit deze publicaties blijkt dat de cijfers betrekking hebben op aantallen artsen exclusief artsen die in Nederland bevoegd zijn maar in het buitenland verblijven en exclusief ‘rustenden’. Rustenden worden omschreven als: artsen van wie bekend is dat zij hun praktijk of medische functie hebben neergelegd. Daarmee lijken de cijfers het aantal in Nederland ‘werkzame’ beroepsbeoefenaren (i.t.t. het aantal ‘geregistreerde’) weer te geven. Het is echter niet te achterhalen of de cijfers volledig zijn (d.w.z. dat er geen artsen ontbreken), of personen (m.n. gepensioneerden) te lang blijven meetellen en of er mogelijk dubbeltellingen in de cijfers zitten. Met name is het de vraag of een arts na verhuizing naar een andere gemeente mogelijk op twee plaatsen geregistreerd is en daarmee dubbel wordt geteld.

Bij vergelijking van de cijfers op StatLine (Gezondheid en zorg, vanaf 1900) en de cijfers in de papieren publicaties van de voorgangers van de Inspectie, blijkt dat StatLine niet altijd de Inspectie volgt. Met name als er in de Inspectie-cijfers sprongetjes zitten van jaar op jaar, volgt StatLine die niet. Kennelijk is er destijds door het CBS toch enige bewerking op de cijfers van de Inspectie uitgevoerd. In deze gevallen is vastgehouden aan de cijfers zoals ze op StatLine stonden.

Bij alle beroepen in de tabel, met uitzondering van de sociaal geneeskundigen, geldt dat er in de loop van de tijd wordt overgestapt van de IGZ naar een andere bron. Voor de bronnen waarop is overgestapt (NIVEL, Capaciteitsorgaan, NMT, KNMP, KNMG) geldt i.h.a. dat de cijfers reproduceerbaar, qua afbakening nauwkeurig omschreven, in de tijd vergelijkbaar zijn, en bovendien jaarlijks aangevuld worden.

Volgtijdelijke vergelijkbaarheid

Doordat voor bijna alle beroepen de bronnen in de loop van de tijd zijn gewijzigd, hebben sommige tijdreeksen enkele kleine reeksbreuken of ontbreekt er een deel van de tijdreeks. Vanaf 1999 is overgestapt op een andere benadering, waardoor de beschikbare cijfers voor beroepen onderling beter vergelijkbaar zijn maar voor een aantal beroepen aanmerkelijke reeksbreuken zijn opgetreden.

Zie voor meer details hierover: Breuken in de tijdreeksen van beroepen in de gezondheidszorg.

Revisies

In 2012 is voor alle cijfers vanaf 1999 overgegaan op een nieuwe methode,zoals beschreven in: Arbeidspositie van Medisch Geschoolden.

Beschrijving kwaliteitsstrategie

Om een zo hoog mogelijke kwaliteit van de cijfers te bereiken is een overzicht gemaakt van alle beschikbare bronnen met cijfers over beroepen in de gezondheidszorg tot en met 1998. Door toepassing van de criteria:

1. dat de bron die gebruikt wordt voor recente jaren goed beschreven is en naar verwachting de komende jaren ook beschikbaar zal zijn;
2. en dat de breuk in de reeks door overgang op een nieuwe bron zo klein mogelijk is,

wordt een zo hoog mogelijke kwaliteit nagestreefd.

Zie voor meer details ook: Breuken in de tijdreeksen van beroepen in de gezondheidszorg.