Overheidsbalans, macro-economisch
Wat behelst het onderzoek
Doel
De statistiek van de overheidsbalans geeft een momentopname aan het eind van een bepaald jaar van de vermogenspositie van de sector overheid. De overheidsbalans biedt inzicht in de niet-financiële activa, financiële activa, financiële passiva en het vermogen van de sector overheid.
Domeinbeschrijving
De overheidsbalans wordt opgesteld aan de hand van de activerings- en waarderingsgrondslagen van het Europees Systeem van Rekeningen (ESR2010).
De statistiek van de overheidsbalans geeft de omvang en samenstelling van de niet-financiële en financiële activa (bezittingen), financiële passiva (schulden) en het vermogen van de gehele overheidssector weer.
Niet-financiële activa bestaan uit geproduceerde niet-financiële activa zoals gebouwen en wegen, en niet-geproduceerde niet-financiële activa zoals grond en olie- en gasreserves. De waarde van de niet-financiële activa op de overheidsbalans wordt modelmatig bepaald. De niet-financiële activa in de overheidsbalans zijn niet helemaal volledig. Belangrijke ontbrekende niet-financiële activa zijn onder andere recreatiegrond, bouwgrond, etherfrequenties en emissierechten. Ook aangekochte goodwill en kostbaarheden zijn niet opgenomen in de gepresenteerde niet-financiële activa. Dit komt voornamelijk doordat de waarde moeilijk te bepalen is. Om deze reden is de waarde van de totale niet-financiële activa enigszins onderschat en dus ook het balanstotaal en het vermogen.
De financiële activa in de overheidsbalans bestaan uit vorderingen, aandelen en deelnemingen. De financiële passiva geven inzicht in hoe de activakant en exploitatietekorten van de overheidsbalans zijn gefinancierd. Voorwaardelijke verplichtingen worden niet in de overheidsbalans opgenomen. Het vermogen bestaat uit het saldo van activa en financiële passiva.
De balansposten worden in het algemeen tegen marktwaarde gewaardeerd. Dit is de waarde als zijnde verworven per balansdatum. Indien een balanspost niet gewaardeerd kan worden tegen marktwaarde, zoals bilaterale leningen, dan worden deze posten gewaardeerd tegen nominale waarde. Dit is de som van de oorspronkelijk en eventueel later verstrekte bedragen minus terugbetalingen plus opgebouwde nog niet betaalde rente.
Het Europees Systeem van Rekeningen schrijft voor hoe de sector overheid wordt afgebakend. De overheid bestaat ten eerste uit organen die uitvoerende, wetgevende en rechterlijke bevoegdheden op nationaal of regionaal niveau hebben. Deze organen hebben daarmee de bevoegdheid om belastingen en andere verplichte heffingen op te leggen en wetten vast te stellen die het gedrag van economische eenheden beïnvloeden. In Nederland gaat het hierbij om het Rijk, gemeenten, provincies, waterschappen, gemeenschappelijke regelingen, het onderwijs en socialezekerheidsfondsen.
Daarnaast worden instellingen tot de overheid gerekend die onder zeggenschap van de eerder genoemde organen vallen én daarbij niet voor de markt produceren. Van niet-marktproductie is sprake als de verkoopopbrengsten structureel minder zijn dan 50 procent van de productiekosten. Zulke instellingen zijn vaak opgericht met specifieke doeleinden, zoals de aanleg van wegen of de niet-marktproductie van diensten op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs of onderzoek. Nederlandse overheidsinstellingen die werkzaam zijn in het buitenland, zoals ambassades, behoren ook tot de Nederlandse overheid. Omgekeerd worden buitenlandse ambassades en internationale instellingen, zoals Europol en het Internationaal gerechtshof, niet tot de sector overheid gerekend.
Aanvang onderzoek
Uitkomsten worden gepubliceerd vanaf 2001.
Frequentie
De statistiek van de overheidsbalans wordt jaarlijks samengesteld.
Publicatiestrategie
De overheidsbalans wordt elk jaar in de zomer (juli/augustus) geactualiseerd. Bij de actualisatie van de cijfers worden de cijfers over het voorafgaande jaar toegevoegd en krijgen deze cijfers de status “voorlopig”. De cijfers over eerdere verslagperioden worden herzien en krijgen de status “definitief”.
Hoe wordt het uitgevoerd
Belangrijkste bronnen
De overheidsbalans wordt samengesteld op basis van de verschillende statistieken over de financiën van het Rijk, gemeenten, provincies, waterschappen, gemeenschappelijke regelingen, het onderwijs, socialezekerheidsfondsen en instellingen die onder de zeggenschap van de overheid vallen en die niet voor de markt produceren, zoals ProRail en de Nationale Politie.
Globale structuur integratiekader
Het systeem van de nationale rekeningen is het integratiekader waarbinnen de gebruikte bronnen met elkaar worden geconfronteerd.
Wat is de kwaliteit van de uitkomsten
Volgtijdelijke vergelijkbaarheid
De statistiek van de overheidsbalans is volgtijdelijk vergelijkbaar.
Revisies
De revisiestrategie van de nationale rekeningen wordt gevolgd. Bij een revisie worden nieuwe databronnen, methoden en internationale richtlijnen in de gehele tijdreeks verwerkt. Nieuwe internationale richtlijnen kunnen bijvoorbeeld het gevolg zijn van nieuwe edities van het Europees Systeem van Rekeningen (ESR) of van het Handboek Overheidstekort en Overheidsschuld (Manual on Government Deficit and Debt).
Beschrijving kwaliteitsstrategie
De kwaliteitsstrategie van de nationale rekeningen wordt gevolgd. De nationale rekeningen vormen een samenhangend en geïntegreerd geheel, waarin alle variabelen op een consistente wijze met elkaar samenhangen. Dit draagt in belangrijke mate bij aan de kwaliteit en gebruiksmogelijkheden. De kwaliteit wordt bevorderd doordat de definitievergelijkingen die aan het systeem ten grondslag liggen, het mogelijk maken om gegevens uit verschillende statistieken aan elkaar te relateren en met elkaar te confronteren. Als de uitkomsten van deze statistieken niet aansluiten, kan via integratie tot de meest plausibele schattingen worden gekomen.