Gezondheidsenquête vanaf 2014

Wat behelst het onderzoek

Doel

Een zo volledig mogelijk overzicht geven van (ontwikkelingen in) de gezondheid, de medische contacten, de leefstijl en het preventieve gedrag van de bevolking in Nederland.

Doelpopulatie

Personen van 0 jaar en ouder woonachtig in particuliere huishoudens. Voor een aantal onderwerpen geldt een aparte leeftijdsgrens.

Statistische eenheid

Personen.

Aanvang onderzoek

Sinds 1981 is door het CBS een doorlopende Gezondheidsenquête gehouden. Van 1997 tot en met 2009 maakte de enquête deel uit van het Permanent Onderzoek LeefSituatie (POLS) als de module Gezondheid. Met ingang van 2010 is de Gezondheidsenquête weer als op zichzelf staand onderzoek uitgevoerd. Informatie over deze eerder versies van het onderzoek vindt u hier:

Met ingang van 2014 is er voor de leefstijlaspecten binnen de Gezondheidsenquête sprake van een samenwerkingsverband, de Leefstijlmonitor. Daarin werken verschillende partijen samen die zich richten op leefstijl. Naast CBS zijn dit RIVM, Trimbos-instituut, Rutgers, Soa Aids Nederland, VeiligheidNL en Voedingscentrum.
In jaren dat de Europese Gezondheidsenquête, EHIS, wordt uitgevoerd, worden de EHIS-vragen opgenomen in de Gezondheidsenquête en levert CBS de betreffende data op aan Eurostat. Dit was het geval in 2014 en 2019. De eerstvolgende editie van EHIS vindt plaats in 2025.

Frequentie

Jaarlijks.

Publicatiestrategie

Definitieve cijfers.

Hoe wordt het uitgevoerd

Soort onderzoek

Steekproef van personen, getrokken uit de Basisregistratie Personen (BRP). De steekproef is verspreid over alle maanden van het jaar.

Waarnemingsmethode

De Gezondheidsenquête is per 2014 in het volgende "mixed-mode" design uitgevoerd. Eerst zijn steekproefpersonen benaderd om via internet deel te nemen (CAWI – Computer Assisted Web Interviewing). Non-respondenten zijn herbenaderd voor een ‘face-to-face’ interview (CAPI – Computer Assisted Personal Interviewing). Vanaf 2018 is hierbij een doelgroepenstrategie gehanteerd. Dat wil zeggen dat niet alle herbenaderbare CAWI-non-respons daadwerkelijk is herbenaderd voor een CAPI-interview. Als een doelgroep relatief goed heeft gerespondeerd in CAWI, is uit die doelgroep een kleiner deel herbenaderd voor CAPI. Op die manier is CAPI dus selectiever ingezet, juist in de groepen waar de CAWI-respons achterbleef. De uiteindelijke totale respons is dan een betere afspiegeling van de gehele bevolking. De doelgroepen zijn bepaald op basis van achtergrondkenmerken waarover informatie beschikbaar was bij de steekproeftrekking: leeftijd, inkomen en herkomst.

Met ingang van 2021 is de doelgroepenstrategie verder geoptimaliseerd, waardoor CAPI nog selectiever werd ingezet en werd geprobeerd de responskansen per doelgroep zo gelijk mogelijk te krijgen.

Sinds 2018 wordt gewerkt met zogeheten ‘incentives’. Dat wil zeggen dat respondenten kans maken op een prijs. Dat staat in de uitnodigingsbrief beschreven. Het doel hiervan is het verhogen van de respons.

Omdat enkele vragenblokken nogal persoonlijk van aard zijn, krijgen CAPI-respondenten de kans om die vragen zelf in te vullen (CASI – Computer Assisted Self Interviewing).

Zie ook: Vragenlijsten Gezondheidsenquête vanaf 2014

In 2020 en 2021 kon de beoogde waarneemmethode niet geheel worden uitgevoerd. Als gevolg van de coronaepidemie en de bijbehorende maatregelen werd de face-to-face-waarneming verstoord. Deze vorm van waarneming was in een aantal maanden niet mogelijk en was dit in enkele andere maanden slechts beperkt mogelijk. Meer hierover in de paragraaf ‘weging’.

Berichtgevers

Personen in particuliere huishoudens. Bij respondenten jonger dan 12 jaar zijn de enquêtevragen beantwoord door een ouder of verzorger.

Steekproefomvang

Elk jaar wordt gestreefd naar een netto steekproef (dus het uiteindelijke aantal respondenten) van minimaal 9500 personen.

Het responspercentage lag daarbij in de jaren 2014 tot en met 2017 op 60 a 65 procent. De bruto steekproef (het aantal benaderde personen) was in die jaren dus ongeveer 15 duizend. Door het invoeren van de doelgroepenbenadering in 2018 en daarmee het selectief minder herbenaderen van sommige steekproefpersonen, is het responspercentage verlaagd. Het doel was immers niet het behalen van een zo hoog mogelijk responspercentage, maar om de responspercentages per doelgroep zoveel mogelijk gelijk te krijgen. In 2023 werden 19.373 personen benaderd en was de netto respons 9.531 (responspercentage 49,2).

In de jaren 2020 en 2021 was de netto respons met ruim 8700 en ruim 8400 lager dan het streefdoel. Dit was een gevolg van coronamaatregelen, die het waarneemproces verstoorden.

Controle- en correctiemethoden

Jaarlijks wordt de voor dit steekproefonderzoek de gebruikelijke plausibiliteitscontrole uitgevoerd, waarbij op interne consistentie en volledigheid wordt gecontroleerd.

Weging

Voor verschillen tussen de samenstelling van de netto steekproef en de totale bevolking wordt een correctie toegepast door middel van een wegingsfactor gebaseerd op de kenmerken geslacht, leeftijd, migratieachtergrond, burgerlijke staat, stedelijkheid, provincie, landsdeel, huishoudgrootte, inkomen, vermogen, enquêteseizoen en, met ingang van 2018, doelgroep. Voor meer details zie de nota weging Gezondheidsenquête 2014.

In 2020 en 2021 werd de waarneming van de Gezondheidsenquête verstoord door corona(maatregelen). Door middel van tijdreeksmodellen is geprobeerd hiervoor te corrigeren. De uitkomsten van deze modellen zijn opgenomen in de weging van die jaren, waarmee getracht is te corrigeren voor het deels wegvallen van face-to-face-waarneming. Meer hierover is te vinden in de Toelichting berekening kwartaal- en jaarcijfers Gezondheidsenquête 2020.

Wat is de kwaliteit van de uitkomsten

Nauwkeurigheid

Omdat de enquête een steekproef betreft, zijn de cijfers onderhevig aan toevalsfluctuaties. Met behulp van standaardfouten kunnen betrouwbaarheidsmarges rond de cijfers worden bepaald. In de StatLine-tabellen zijn de onder- en bovengrens van het 95%-betrouwbaarheidsinterval weergeven.

Indien het aantal respondenten voor een bepaalde indelingscategorie kleiner is dan 100, dan zijn geen resultaten gepresenteerd vanwege te grote marges.

Vergelijkbaarheid over de jaren heen

Enige voorzichtigheid dient in acht te worden genomen wanneer de uitkomsten vanaf 2014 vergeleken worden met die van de periode tot en met 2013 . Tussen 2013 en 2014 zijn namelijk enkele forse veranderingen doorgevoerd inde Gezondheidsenquête.

Tot en met 2013 bestond de enquête uit twee onderzoeksdelen: het eerste deel van de vragenlijst konden respondenten via internet of via telefonisch of persoonlijk interview invullen. Het tweede deel van de vragenlijst ging altijd via de modi internet of op papier.

Echter, vanaf 2014 bestaat het onderzoek uit maar één deel. Respondenten kunnen de gehele vragenlijst alleen maar via internet of een persoonlijk interview invullen. Daarnaast zijn er vanaf 2014 wijzigingen in de opbouw en samenstelling van de vragenlijst doorgevoerd en in enkele gevallen zijn er wijzigingen geweest in de vraagformulering. Ook is de weging van de Gezondheidsenquête gewijzigd.

De wijzigingen tussen 2013 en 2014 hebben tot enkele methodebreuken geleid, zoals is gebleken uit een methodebreukanalyse. Meer informatie over deze analyse en de vastgestelde methodebreuken staan in de nota Methodebreuk Gezondheidsenquête 2014.

Als gevolg van coronamaatregelen was de omvang en samenstelling van het responsbestand in 2020 en 2021 anders dan in andere jaren. Hiervoor is gecorrigeerd met behulp van tijdreeksmodellen, zie paragraaf ‘weging’. Impact op de resultaten kan desondanks niet helemaal worden uitgesloten.

Het invoeren en optimaliseren van de doelgroepenbenadering in 2021 (zie: Waarneemmethode) heeft bij enkele uitkomstvariabelen invloed gehad op de cijfers. Er is door CBS, RIVM en Trimbos-instituut aanvullend onderzoek gedaan, waarbij de waarneemstrategie van 2021 is gesimuleerd op de data van 2014 tot en met 2019. Op die manier kon geschat worden hoe voor die jaren de uitkomsten op enkele kernvariabelen zouden zijn geweest als toen al de waarneemstrategie van 2021 was toegepast. Bij de kernvariabelen over het gebruik van niet-voorgeschreven medicijnen, roken, dagelijks roken, overmatig alcoholgebruik en het voldoen aan de beweegrichtlijnen werden in sommige jaren verschillen gevonden tussen de gepubliceerde en gesimuleerde uitkomsten. Deze verschillen werden met name in de jaren 2014 t/m 2017 gevonden. Over de aanvullende analyses is een nota geschreven, waarin wordt geadviseerd om uit te blijven gaan van de gepubliceerde cijfers van voorgaande jaren. Meer over deze analyse en de uitkomsten is te vinden in de nota: Dataverzamelingsproces Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor 2014-2021

Downloads

Relevante links