Consumentenprijsindex (CPI) 2015 = 100

Wat behelst het onderzoek?

Doel

Het maandelijks publiceren van de prijsontwikkeling van goederen en diensten die consumenten aanschaffen. De prijsontwikkeling wordt weergegeven als een prijsindex. De jaarmutatie van de CPI is een belangrijke indicator voor de inflatie. De jaarmutatie wordt berekend als de procentuele verandering van de CPI in de verslagmaand ten opzichte van een jaar eerder. Op basis van deze gegevens wordt ook de afgeleide consumentenprijsindex berekend. In de afgeleide CPI is het effect van veranderingen in de tarieven van productgebonden belastingen (bijvoorbeeld BTW en accijns op alcohol en tabak) en subsidies en van de consumptiegebonden belastingen uit de prijsontwikkeling verwijderd. De afgeleide CPI geeft antwoord op de vraag wat de prijsontwikkeling is als de belastingtarieven niet veranderen.

Doelpopulatie

Consumptiegoederen en -diensten die worden aangeschaft door Nederlandse huishoudens.

Statistische eenheid

Consumptiegoederen en -diensten

Aanvang onderzoek

1938

Frequentie

Maandelijks.

Publicatiestrategie

Hoe wordt het uitgevoerd?

Soort onderzoek

Het onderzoek is gebaseerd op maandelijkse prijswaarneming bij bedrijven en instellingen die goederen en diensten leveren aan consumenten.

Waarnemingsmethode

CBS maakt voor de prijswaarneming van de CPI steeds meer gebruik van transactiedata (zoals scannerdata van supermarkten en andere winkelketens) en registerdata. Ook wordt gebruik gemaakt van webscrapers en van internetrobots waarmee automatisch prijzen worden verzameld op websites. Daarnaast maakt CBS gebruik van digitale enquêtes en worden prijzen handmatig via internet waargenomen.

Bronnen en berichtgevers

Voor het verzamelen van prijsinformatie ten behoeve van de CPI raadpleegt het CBS bedrijven, instellingen, verenigingen en overheden. Het CBS ontvangt hiervoor voornamelijk geaggregeerde brondata zonder persoonsgegevens. Bij een aantal prijsmetingen worden bronnen met gekoppelde persoonsgegevens geraadpleegd:

• Digitale enquêtes kunnen worden gestuurd naar eenmansbedrijven, bijvoorbeeld naar een advocaat of schilder;
• Voor de huurprijzen worden het Basisregistratie Kadaster (BRK) en de Eigendomsverhouding vastgoed (koop-huur) van het Kadaster als brondata gebruikt. Ook wordt gebruik gemaakt van de Inkomensafhankelijke huurverhoging van de Belastingdienst. Voor de Energielabels en energie-indices van woningen wordt gebruik gemaakt van data van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO);
• Voor het meten van de prijsontwikkeling van kinderopvang wordt de Kinderopvangtoeslag (WKO) van de Belastingdienst gebruikt;
• Voor het meten van de prijsontwikkeling van verzorgingstehuizen en thuiszorg wordt informatie betreffende eigenbijdrageplichtige zorg van het Centraal Administratie Kantoor ingezet.

Steekproefomvang

Via bestanden met transactiedata, registerdata en webscrapers worden maandelijks zeer veel prijzen waargenomen. Daarnaast worden via internetrobots, digitale enquêtes en handmatige waarneming via internet ongeveer 8.500 prijzen van zo’n 750 verschillende goederen en diensten waargenomen, bij bijna drieduizend berichtgevers. 

Controle- en correctiemethoden

CBS voert controles uit op volledigheid en plausibiliteit van de aangeleverde gegevens. Naar mogelijk onjuiste of onvolledige gegevens wordt navraag gedaan. Bij het ontbreken van prijswaarnemingen (non-respons) wordt er geïmputeerd (de ontbrekende prijs wordt op basis van de overige waarnemingen geschat). Wanneer een vast omschreven product/dienst een wijziging ondergaat, wordt een correctie van de prijs toegepast voor eventuele verschillen in kwaliteit tussen de oude en de nieuwe versie van het product.

Weging

Om de prijsontwikkeling te bepalen wordt een pakket van goederen en diensten samengesteld. Elk goed of dienst in dit pakket heeft een gewicht dat aangeeft hoe belangrijk dit is in het consumptiepatroon van de Nederlanders. Voor het bepalen van de wegingsfactoren van de verschillende goederen en diensten in de CPI wordt gebruik gemaakt van de consumptieve bestedingen uit de Nationale Rekeningen. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van budgetonderzoeken en andere externe bronnen. De gewichten van de productgroepen in de CPI worden jaarlijks in januari aangepast en gepubliceerd.

Wat is de kwaliteit van de uitkomsten?

Nauwkeurigheid

De nauwkeurigheid en representativiteit van de CPI worden gewaarborgd door van een zeer groot en divers aantal producten maandelijks de prijs waar te nemen bij verschillende verkoopkanalen in het hele land. De mate van nauwkeurigheid is echter niet te berekenen. De nauwkeurigheid van de prijsontwikkeling per productgroep is in het algemeen minder groot dan de nauwkeurigheid van de prijsontwikkeling van het totale consumptiepakket. De enquêterespons ligt boven de 95 procent. Onnauwkeurigheid kan op meerdere plaatsen in het productieproces ontstaan:

• bij de steekproef van de berichtgevers;
• bij de keuze van de representatieve artikelen en de raming van kwaliteitsverschillen
• door fouten tijdens de prijswaarneming;
• bij de vaststelling van de wegingsfactoren;
• door non-respons

Vergelijkbaarheid in de tijd

De prijsontwikkeling wordt gemeten door zo veel mogelijk de prijzen van artikelen in de berekening mee te nemen die in twee opeenvolgende maanden bij dezelfde berichtgever zijn waargenomen. In januari van ieder jaar vindt er een jaarlijkse basisverlegging plaats. Dan wordt een nieuw pakket goederen en diensten vastgesteld waarvoor de prijzen worden gemeten. Ook worden de gewichten van het pakket geactualiseerd. De gegevens zijn dus niet jaar op jaar gelijk maar wel vergelijkbaar. Vanaf de publicatie van de reeks 2015=100 is de CPI meer naar de HICP toegegroeid. De cijfers vóór 2015 bevatten op sommige plaatsen andere definities waardoor de gewichten voor bijvoorbeeld verzekeringsdiensten een afwijkend niveau kennen.

Beschrijving kwaliteitsstrategie

De data worden gecontroleerd op interne consistentie en volledigheid. Waar nodig wordt actie genomen om data te verifiëren. Als de data akkoord zijn bevonden, vindt de berekening van de prijsindices plaats en worden de uitkomsten gecontroleerd en gevalideerd. De uitkomsten worden gevalideerd door andere medewerkers dan diegene die de cijfers samenstellen. Als achteraf blijkt dat er foutieve informatie is gebruikt voor de samenstelling van de prijsindexcijfers, wordt aan de hand van een protocol besloten of de uitkomsten moeten worden herzien. Als de uitkomsten niet worden herzien, wordt de prijsindex in de eerst volgende maand op het juiste niveau gebracht.