Vermogensoverdrachten verkrijgingen
Over deze publicatie
Dit document geeft een beschrijving van de statistiek verkrijgingen, onderdeel van de vermogensoverdrachten. Aan bod komen onder andere de achtergrond, gebruikte bronnen en totstandkoming van de cijfers.
1. Inleiding
De statistiek over verkrijgingen is onderdeel van de vermogensoverdrachten. Hieronder vallen ook nalatenschappen en schenkingen. De gegevens worden grotendeels ontleend aan de administraties van de Belastingdienst op het gebied van de erf- en schenkbelasting.
In dit document worden de verkrijgingen beschreven. Allereerst wordt ingegaan op de achtergrond van de statistiek en de verschillende begrippen. Dan worden de gebruikte gegevens besproken en de totstandkoming van de cijfers. Tot slot komen de publicaties aan bod.
2. Achtergrond
2.1 Materiële welvaart
De statistiek over vermogensoverdrachten maakt deel uit van de statistieken over inkomen, vermogen en bestedingen.
Welvaart is de mate waarin materiële behoeften met beschikbare middelen kunnen worden bevredigd. In het algemeen zijn de behoeften groter dan de middelen. Hoe de ‘schaarse’ welvaart verdeeld is over groepen is daarom een belangrijk maatschappelijk thema.
De hoekstenen van welvaart worden gevormd door de samenhangende concepten van inkomen, bestedingen, en vermogen. Besparingen zijn gedefinieerd als het inkomen minus de bestedingen, en vormen de link tussen deze drie concepten. Als het netto-inkomen hoger is dan de bestedingen is er sprake van besparing, oftewel een positieve bijdrage aan het vermogen. En als de bestedingen groter zijn dan het inkomen is er sprake van ontsparing, en wordt er ingeteerd op de financiële reserves.
Het vermogen kan ook groeien of slinken door overdrachten (denk aan erfenissen, schenkingen, en loterij-winsten) en door waardeontwikkeling van de bezittingen (met name de fluctuatie van huizenprijzen en aandelenkoersen).
2.2 Begrippen
Een verkrijging is het in een jaar verkregen nagelaten vermogen van één of meer overledenen.
- Bruto verkrijging: verkrijging voor aftrek van verschuldigde belasting.
- Verschuldigde belasting: verschuldigde belasting over verkrijging.
- Netto verkrijging: verkrijging na aftrek van verschuldigde belasting.
3. Onderzoeksopzet
3.1 Gebruikte gegevens
Cijfers over verkrijgingen uit een nalatenschap zijn afkomstig uit de aangifte erfbelasting van de belastingdienst.
3.2 Tijd, populatie
De populatie betreft verkrijgers van een nalatenschap van overledenen in het betreffende jaar, waarvoor aangifte erfbelasting is gedaan.
Cijfers over verkrijgingen zijn beschikbaar vanaf 2007.
Standaard zijn alle geldbedragen in lopende prijzen, oftewel de statistiek wordt niet gecorrigeerd voor inflatie.
3.3 Voorlopige en definitieve cijfers
In het eerste kwartaal drie jaar na afloop van het onderzoeksjaar komen voorlopige cijfers beschikbaar. Een jaar later worden deze vervangen door definitieve cijfers. Het duurt een aantal jaren voordat de aangiftes erfbelasting verwerkt en vastgesteld zijn door de belastingdienst, hierdoor hebben de cijfers voor een langere periode een voorlopig karakter.
3.4 Totstandkoming van de cijfers
Verkrijgingen worden vastgesteld op het niveau van personen. Indien een persoon uit meerdere nalatenschappen een verkrijging ontvangt, wordt het verkregen bedrag gesommeerd over de persoon.
De statistiek verkrijgingen heeft enkel betrekking op erfenissen waarover aangifte is gedaan voor de erfbelasting. Een deel van de nalatenschappen heeft een omvang beneden de vrijstellingsgrens, hierover hoeft geen aangifte erfbelasting te worden gedaan. Dat betekent dat deze nalatenschappen niet in onze statistiek over verkrijgingen voorkomen. Erfgenamen ontvangen een uitnodiging om erfbelasting te doen, wanneer de belastingdienst verwacht dat belasting betaald moet worden. Het tarief van de erfbelasting hangt af van de hoogte van de erfenis, de relatie tussen de erflater en ontvanger, en van gebruikte vrijstellingen. Voor meer informatie zie Belastingdienst. Gegevens over de bruto verkrijging, verschuldigde belasting en relatie tussen erflater en ontvanger worden rechtstreeks overgenomen uit de erfbelasting.
Gegevens over erfenissen worden gecombineerd met gegevens over inkomen, vermogen en andere karakteristieken van de erfgenamen. Achtergrondinformatie over verkrijgers is bekend voor personen die op 1 januari van het betreffende jaar in Nederland wonen. Voor een deel van de verkrijgers zijn de achtergrondkenmerken onbekend. Dit komt doordat de verkrijger geen natuurlijk persoon is, of doordat de persoon in het buitenland woonachtig is of na 1 januari in Nederland is komen wonen.
3.5 Relatie nalatenschappen en verkrijgingen
De gegevens over het nagelaten vermogen van overledenen zijn samengesteld met behulp van verschillende bronnen. Voor ongeveer 35 procent van de overledenen zijn gegevens beschikbaar uit de aangifte erfbelasting van de belastingdienst. De gegevens voor het overige deel van de overledenen worden geraamd op basis van de vermogensgegevens uit het Integraal Inkomens- en Vermogensonderzoek (IIV). Cijfers over verkrijgingen uit een nalatenschap hebben enkel betrekking op de gegevens uit de erfbelasting, daardoor is voor ongeveer 65 procent van de overledenen (ca 5 miljard euro in 2018) onbekend wie de nalatenschap ontvangen heeft.
3.6 Kwaliteit van de data
Bij het gebruik van de cijfers moet met een aantal zaken rekening worden gehouden:
- Het duurt een aantal jaren voordat de aangiftes erfbelasting verwerkt en vastgesteld zijn bij de belastingdienst. Daarom worden gegevens pas drie jaar na afloop van het fiscaal jaar voor het eerst gepubliceerd.
- Statistieken over verkrijgingen worden alleen gemaakt over nalatenschappen boven de aangiftedrempel, daardoor ontbreekt voor ongeveer 65 procent van de nalatenschappen informatie over de verkrijgingen hieruit.
- Wegens verschillen in de aanleverwijze van de brongegevens van de belastingdienst, zijn de cijfers t/m 2016 niet geheel vergelijkbaar met de uitkomsten van latere jaren.
4. Publicaties
Een overzicht van recente CBS-publicaties met betrekking tot verkrijgingen (en vermogensoverdrachten) is beschikbaar via de themapagina Inkomen en bestedingen, en reguliere tabellen worden jaarlijks geactualiseerd op StatLine. Het tweejaarlijks rapport Materiële welvaart in Nederland gaat dieper in op de vraag hoeveel vermogen mensen nalaten.
De in dit document beschreven statistiek is voor onderzoekers beschikbaar als microdata; zie de catalogus voor de diverse bestanden.