Hittekaarten met inkomen van mannen en vrouwen

Het CBS onderzoekt nieuwe typen visualisaties om complexe gegevens in één oogopslag te kunnen weergeven. Een voorbeeld hiervan is de hittekaart of heat map, waarbij een waarde die veel voorkomt een donkerder kleur krijgt. De hittekaart van het inkomen per leeftijd laat voor mannen en vrouwen verschillen zien.

De heat map is een puntenwolk met alle inwoners van Nederland. Vlekken met een bepaalde kleurintensiteit wijzen in dit geval op een concentratie van personen van gelijke leeftijd en een even hoog inkomen.

De hittekaarten laten voor mannen en vrouwen apart de verdeling van persoonlijk inkomen naar leeftijd zien. Alle personen tot honderd jaar oud met een inkomen tot 100 duizend euro zijn hierin vertegenwoordigd. Ter referentie wordt het doorsnee inkomen voor mannen én vrouwen getoond als een zwarte curve. Klik op beide grafieken voor meer achtergrondinformatie en dwarsdoorsnedes van specifieke leeftijden en inkomens.

Inkomen van vrouwen naar leeftijd, 2015

Inkomen van mannen naar leeftijd, 2015

Verschillen in inkomen tussen mannen en vrouwen

In 2015 hadden 13 miljoen mensen in Nederland inkomen. In doorsnee ontvingen zij 23,5 duizend euro. Het doorsnee persoonlijk inkomen van vrouwen was flink lager dan dat van mannen: 17,7 duizend tegen 31,6 duizend euro.

Het doorsnee inkomen van jonge mannen en vrouwen, tot midden in de twintig, verschilt in verhouding nog weinig. Bij twintigers gaat het meestal om jonge alleenstaanden of (gehuwd) samenwonenden zonder kinderen. Daarna loopt het inkomensverschil tussen mannen en vrouwen op; met het klimmen van de jaren wordt het steeds groter. Dit komt mede doordat vrouwen dan wegens de zorg voor kinderen vaker een kortere werkweek - en dus minder inkomen - hebben dan mannen. Volgens de Emancipatiemonitor is het inkomensverschil tussen mannen en vrouwen die een partner en kinderen hebben relatief groot, zeker naarmate de kinderen ouder of al het huis uit zijn. Waar voorheen nog de meerderheid van de werkende vrouwen met de komst van een kind hun werkweek inkortte of stopte, is dat tegenwoordig de minderheid, zo blijkt uit de monitor.

Het sekseverschil in inkomen hangt ook samen met het gemiddeld lagere uurloon van vrouwen. Dat vrouwen per uur minder verdienen komt volgens eerder CBS-onderzoek onder meer doordat zij doorgaans werken in minder goed betaalde sectoren en beroepen. Ook bouwen vrouwen, doordat ze overwegend parttime werken, minder werkervaring op wat op langere termijn tot een lager uurloon leidt. Verder speelt hier mee dat vrouwen boven de 45 lager opgeleid zijn dan mannen in die leeftijd.

Niet alleen hebben vrouwen gemiddeld minder inkomen uit werk dan mannen. Als gevolg hiervan komt ook bij het verlies van een baan de werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkering van een vrouw lager uit. Na het vijftigste levensjaar neemt het inkomensverschil tussen mannen en vrouwen iets af en vanaf 65 jaar is het verschil duidelijk kleiner. Vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd gaan zowel mannen als vrouwen AOW ontvangen, ook degenen die voorheen weinig of geen inkomen hadden. Doordat mannen vaker dan vrouwen een aanvullend pensioen ontvangen, en doorgaans ook een hoger bedrag incasseren dan vrouwen, is hun persoonlijk inkomen ook in deze leeftijdsgroep gemiddeld nog altijd hoger.

Gedetailleerde informatie over verschillen tussen mannen en vrouwen in inkomen, arbeidsdeelname – en duur en uurloon is te vinden in de Emancipatiemonitor.

Veelvoorkomende inkomens(bedragen)

Opvallend in beide figuren zijn enkele horizontale lijnen. Het gaat hier om mensen tussen 23 tot 65 jaar die een gelijk bedrag aan bijstand ontvangen. De hoogte hiervan is immers alleen afhankelijk van hun positie in het huishouden; alleenstaand, alleenstaande ouder, of lid van een paar. Bij de 65-plussers betreffen de horizontale lijnen personen met alleen AOW, met een verschillend bedrag voor een alleenstaande en voor een lid van een paar.

Er zijn nog meer horizontale strepen te zien, die allemaal stukken minder markant boven het maaiveld uitsteken. Het minimumloon manifesteert zich rond de 21 duizend euro, maar is onder andere wegens deeltijdwerk diffuser dan de bijstand. Andere hoge concentraties van inkomen tussen de 18 en 65 jaar zullen overeenkomen met loonschalen voor ambtenaren en met collectieve lonen voor veelvoorkomende beroepen, vastgelegd in cao’s. Met name bij de hogere inkomens lichten ronde bedragen (bijvoorbeeld precies 30, 40, 50, of 60 duizend euro) enigszins op; dit betreft vooral zelfstandig ondernemers en directeur-grootaandeelhouders.

Er zijn ook twee scherpe verticale lijnen te onderscheiden die zich over het hele inkomensspectrum uitstrekken, bij respectievelijk 65 en 68 jaar. Bij 65 jaar begint voor velen het pensioen, en 68 jaar was in 2015 de leeftijd van de golf babyboomers geboren in 1946; zie ook de bevolkingspiramide.

Privacy waarborgen

Voor ieder leeftijdsjaar worden de staarten van het inkomensspectrum afgekapt. Hierdoor bevat elke cel in de figuur minimaal 10 personen. De vorm van de verdeling is nog steeds goed te zien, zonder dat individuele leeftijden en inkomens zichtbaar worden. Daarnaast wordt de inkomensverdeling gladgestreken door te middelen.

Methode

De histogrammen zijn als volgt tot stand gekomen:

• Inkomen en leeftijd komen voor alle personen respectievelijk van de belastingdienst en de Basisregistratie Personen (BRP). Peildatum voor leeftijd is 1 januari 2015, en inkomen heeft betrekking op het hele jaar 2015.
• Leeftijden tot en met 100 jaar worden weergegeven, met een resolutie van hele jaren.
• Inkomens tot maximaal 100 duizend euro worden weergegeven, met een resolutie van 200 euro.
• Bovengenoemde privacy beschermende maatregelen worden op de verzamelde gegevens toegepast.
• De kleurschaal loopt tot maximaal 800 personen of meer per cel. Dit is om nog details te kunnen onderscheiden in de clusters met minder personen.

Toepassingen

Het voordeel van dit type visualisatie is dat alle waarnemingen in één oogopslag te zien zijn, waarbij de nadruk ligt op de verdeling. Behalve inkomens kunnen andere soorten gegevens met absolute aantallen gemakkelijk worden weergegeven in hittekaarten. Naast gegevens over personen kan bijvoorbeeld voor elke dag in een jaar getoond worden hoe de temperatuur verliep, hoeveel ziekenhuisopnamen er waren, of hoeveel voertuigen er op de Nederlandse wegen reden.

Geef uw mening

Het maken van heat maps voor het visualiseren van registergegevens en andere grote datasets is een betrekkelijk nieuwe ontwikkeling binnen het CBS. Graag vernemen we uw mening. Dit kan een algemene indruk zijn, maar ook specifieke punten die u wel of juist helemaal niet goed vindt zijn welkom. Zijn deze kaarten een goede aanvulling op het huidige aanbod van diagrammen en grafieken? Is de visualisatie duidelijk en begrijpelijk?