Spanning op de arbeidsmarkt blijft even hoog

Over dit onderwerp zijn nieuwere cijfers beschikbaar. Bekijk de laatste cijfers.
© ANP / Remko de Waal
Met een daling van zowel het aantal werklozen (-6 duizend) als het aantal vacatures (-5 duizend) bleef de arbeidsmarkt in het vierde kwartaal van 2023 net zo gespannen als in het derde kwartaal. Tegenover elke 100 werklozen stonden opnieuw 114 vacatures. Het aantal banen blijft groeien. In het vierde kwartaal kwamen er 45 duizend bij. Het aandeel werkenden binnen de bevolking van 15 tot 75 jaar is verder toegenomen tot 73,2 procent. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.

Spanning op de arbeidsmarkt
   Vacatures per 100 werklozen (vacatures per 100 werklozen)
20081e kwartaal58
20082e kwartaal57
20083e kwartaal58
20084e kwartaal47
20091e kwartaal35
20092e kwartaal27
20093e kwartaal26
20094e kwartaal24
20101e kwartaal21
20102e kwartaal21
20103e kwartaal23
20104e kwartaal24
20111e kwartaal26
20112e kwartaal26
20113e kwartaal25
20114e kwartaal21
20121e kwartaal20
20122e kwartaal18
20123e kwartaal17
20124e kwartaal15
20131e kwartaal14
20132e kwartaal12
20133e kwartaal12
20134e kwartaal12
20141e kwartaal13
20142e kwartaal14
20143e kwartaal15
20144e kwartaal16
20151e kwartaal17
20152e kwartaal18
20153e kwartaal19
20154e kwartaal20
20161e kwartaal22
20162e kwartaal23
20163e kwartaal26
20164e kwartaal28
20171e kwartaal32
20172e kwartaal36
20173e kwartaal40
20174e kwartaal45
20181e kwartaal50
20182e kwartaal54
20183e kwartaal57
20184e kwartaal60
20191e kwartaal66
20192e kwartaal68
20193e kwartaal66
20194e kwartaal67
20201e kwartaal56
20202e kwartaal43
20203e kwartaal41
20204e kwartaal45
20211e kwartaal56
20212e kwartaal78
20213e kwartaal93
20214e kwartaal106
20221e kwartaal134
20222e kwartaal142
20223e kwartaal120
20224e kwartaal122
20231e kwartaal122
20232e kwartaal122
20233e kwartaal114
20234e kwartaal114

Ontwikkeling arbeidsmarkt, seizoengecorrigeerd
   Werklozen (ILO-definitie) (verandering t.o.v. een kwartaal eerder, x 1 000)Vacatures (verandering t.o.v. een kwartaal eerder, x 1 000)Banen (verandering t.o.v. een kwartaal eerder, x 1 000)
20141e kwartaal158-12
20142e kwartaal-20318
20143e kwartaal-34623
20144e kwartaal5530
20151e kwartaal7635
20152e kwartaal-18533
20153e kwartaal-24337
20154e kwartaal-21042
20161e kwartaal-24712
20162e kwartaal-15554
20163e kwartaal-37745
20164e kwartaal-29956
20171e kwartaal-221562
20172e kwartaal-191968
20173e kwartaal-25977
20174e kwartaal-301377
20181e kwartaal-311075
20182e kwartaal-131565
20183e kwartaal-51066
20184e kwartaal-19358
20191e kwartaal-141762
20192e kwartaal-10138
20193e kwartaal15235
20194e kwartaal-4152
20201e kwartaal-38-685
20202e kwartaal73-19-303
20203e kwartaal6819173
20204e kwartaal-3823
20211e kwartaal-45305
20212e kwartaal-2976141
20213e kwartaal-1746170
20214e kwartaal-292270
20221e kwartaal-3261125
20222e kwartaal-1111107
20223e kwartaal45-1873
20224e kwartaal-13-869
20231e kwartaal-2030
20232e kwartaal-7-108
20233e kwartaal16-1229
20234e kwartaal-6-545

Met een groei van 45 duizend (0,4 procent) komt het totaal aantal banen op 11,6 miljoen (11 598 duizend). Over heel 2023 zijn er gemiddeld 173 duizend banen bij gekomen. In deze cijfers zijn alle banen meegeteld, voltijd en deeltijd. In de afgelopen negen jaar is het aantal banen met bijna 1,8 miljoen toegenomen.

Toename bij zowel werknemers- als zelfstandigenbanen

In het vierde kwartaal steeg het aantal werknemersbanen met 20 duizend, een toename van 0,2 procent. Het totaal kwam daarmee uit op ruim 9 miljoen (9 030 duizend). Het aantal banen van zelfstandigen nam toe met 26 duizend (+1,1 procent) naar ruim 2,5 miljoen (2 567 duizend). Ruim 1 op de 5 banen is een zelfstandigenbaan.

Minder banen bij uitzendbureaus

Bij de uitzendbureaus waren in het vierde kwartaal 4 duizend banen minder dan in het voorgaande kwartaal, een daling van 0,5 procent. In het derde kwartaal van 2023 daalde het aantal banen in de uitzendbranche ook, met 11 duizend.

In de handel, vervoer en horeca kwamen er 11 duizend banen bij, een stijging van 0,4 procent. Andere bedrijfstakken met een grote banengroei waren de bouw (10 duizend), de zorg (8 duizend) en het openbaar bestuur (7 duizend). Naast de uitzendbureaus daalde het aantal banen alleen in de informatie en communicatie (-3 duizend).

Ontwikkeling banen, seizoengecorrigeerd, 4e kwartaal 2023
Bedrijfstak (verandering t.o.v. een kwartaal eerder, x 1 000)
Handel, vervoer
en horeca
11
Bouwnijverheid10
Zorg8
Openbaar bestuur7
Onderwijs6
Industrie3
Landbouw en
visserij
3
Cultuur, recreatie,
overige diensten
2
Financiële
dienstverlening
1
Zakelijke dienstverlening
(excl. uitzendbureaus)
1
Verhuur en handel
onroerend goed
0
Informatie en
communicatie
-3
Uitzendbureaus-4

Minder gewerkte uren

Werknemers en zelfstandigen werkten in het vierde kwartaal van 2023 in totaal ruim 3,6 miljard uur. Dat is, gecorrigeerd voor seizoensinvloeden, 0,3 procent minder dan een kwartaal eerder.

Opnieuw minder vacatures

Het aantal vacatures blijft dalen, nu al zes kwartalen achtereen. Eind december stonden er 410 duizend vacatures open, 5 duizend minder dan aan het einde van het derde kwartaal.

De meeste vacatures waren ook dit kwartaal te vinden in de handel (76 duizend), de zakelijke dienstverlening (68 duizend) en de zorg (64 duizend). Gezamenlijk zijn deze drie bedrijfstakken goed voor de helft van alle openstaande vacatures.

Aantal vacatures meest teruggelopen in de handel

In de horeca kwamen er 3 duizend vacatures bij en stonden eind december 34 duizend vacatures open.

Net als in het derde kwartaal nam het aantal vacatures het sterkst af in de handel. Met een afname van 3 duizend stonden er aan het einde van het vierde kwartaal nog 76 duizend vacatures open. Ook in de zakelijke dienstverlening waren er minder vacatures. Het waren er 68 duizend, een verschil van ruim 2 duizend met een kwartaal eerder. In het onderwijs (13 duizend) nam het aantal vacatures af met 1 duizend. In de overige bedrijfstakken was de af- of toename kleiner dan duizend vacatures ten opzichte van het voorgaande kwartaal.

Openstaande vacatures, seizoengecorrigeerd
Bedrijfstak4e kwartaal 2023 (x 1 000)3e kwartaal 2023 (x 1 000)
Handel76,079,2
Zakelijke
dienstverlening
67,570,0
Zorg64,364,1
Horeca34,030,7
Industrie32,233,0
Bouwnijverheid26,426,0
Openbaar bestuur25,825,7
Informatie en
communicatie
20,321,1
Vervoer en opslag17,518,0
Cultuur, recreatie
en overige diensten
12,812,8
Onderwijs12,613,9
Financiële
dienstverlening
9,69,9
Landbouw
en visserij
3,43,6
Verhuur en handel
onroerend goed
3,12,6

Meer nieuwe vacatures

In het vierde kwartaal ontstonden voor het eerst in 2023 meer nieuwe vacatures. Het waren er 359 duizend, 12 duizend meer dan in het derde kwartaal. Er werden 364 duizend vacatures vervuld (inclusief vervallen vacatures), in het derde kwartaal waren dat er nog 359 duizend.

Vacaturegraad neemt verder af

De vacaturegraad, het aantal openstaande vacatures per duizend banen van werknemers, nam in het vierde kwartaal af van 46 naar 43. De bedrijfstak met de hoogste vacaturegraad blijft, net als in het derde kwartaal, de bouw (71). Al langere tijd is de vacaturegraad in het onderwijs het laagst. In het vierde kwartaal ging het om 21 vacatures per duizend banen.

Arbeidsparticipatie verder toegenomen

In het vierde kwartaal van 2023 bestond de werkzame beroepsbevolking uit 9,8 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar. Dit aantal is de afgelopen jaren gestaag toegenomen, terwijl het aantal mensen zonder werk is gedaald. Hierdoor is de nettoarbeidsparticipatie, het aandeel werkenden binnen de bevolking van 15 tot 75 jaar, verder toegenomen tot 73,2 procent. In het tweede kwartaal van 2014 was dit nog 66,0 procent. Daarna is dit aandeel vrijwel voortdurend toegenomen, met uitzondering van een flinke daling in 2020, tijdens het begin van de coronacrisis.

Van de 9,8 miljoen mensen met betaald werk in het vierde kwartaal van 2023 waren er 2,7 miljoen werknemers met een flexibele arbeidsrelatie. Dat zijn er 12 duizend minder dan een kwartaal eerder en 43 duizend minder dan in het eerste kwartaal van 2023.

Kort na het uitbreken van de coronapandemie, in het derde kwartaal van 2020, lag het aantal werknemers met een flexcontract op een relatief laag niveau (2,5 miljoen). Sindsdien is dit toegenomen tot 2,8 miljoen in het eerste kwartaal van 2023, waarna dit aantal wat is gaan dalen.

Het aantal werknemers met een vaste arbeidsrelatie nam in het afgelopen kwartaal met 40 duizend toe tot 5,5 miljoen. Dit aantal steeg vrijwel voortdurend sinds het vierde kwartaal van 2015. Het aantal zelfstandigen groeide met 23 duizend, en kwam uit op 1,6 miljoen. Dit aantal is de afgelopen jaren vrijwel continu gegroeid en heeft voornamelijk betrekking op zzp’ers.

Werkenden naar positie in de werkkring, seizoengecorrigeerd
Jaar KwartaalZelfstandige (x 1 000)Werknemer met vaste arbeidsrelatie (x 1 000)Werknemer met flexibele arbeidsrelatie (x 1 000)
20131e kwartaal121447852465
20132e kwartaal122947502454
20133e kwartaal124447042466
20134e kwartaal125146582513
20141e kwartaal124246152503
20142e kwartaal124645992509
20143e kwartaal125046112526
20144e kwartaal126346242538
20151e kwartaal125646282550
20152e kwartaal126246062585
20153e kwartaal127045962604
20154e kwartaal128046022590
20161e kwartaal128746052603
20162e kwartaal129246182637
20163e kwartaal130146382659
20164e kwartaal132246302686
20171e kwartaal132746322722
20172e kwartaal131946322764
20173e kwartaal132146922760
20174e kwartaal132547242761
20181e kwartaal133347382788
20182e kwartaal133747932780
20183e kwartaal133448392795
20184e kwartaal133548852802
20191e kwartaal134149392789
20192e kwartaal135249682783
20193e kwartaal135450062766
20194e kwartaal137750682726
20201e kwartaal139351362685
20202e kwartaal141151302507
20203e kwartaal141951832469
20204e kwartaal142851842519
20211e kwartaal143251862554
20212e kwartaal143852412523
20213e kwartaal145052312602
20214e kwartaal146052652640
20221e kwartaal148153022665
20222e kwartaal151152792750
20223e kwartaal157353252653
20224e kwartaal159053682696
20231e kwartaal157353702760
20232e kwartaal157653922758
20233e kwartaal158154242729
20234e kwartaal160454642717

Werkloosheid licht afgenomen

De werkloosheid nam in het vierde kwartaal van 2023 af. 360 duizend mensen waren werkloos, 6 duizend minder dan een kwartaal eerder. Dat is 3,5 procent van de beroepsbevolking; in het derde kwartaal van 2023 was dit 3,6 procent. Hiermee is de werkloosheid iets lager dan een jaar eerder. Het gaat bij werklozen om mensen die geen betaald werk hebben, maar daar wel recent naar hebben gezocht en op korte termijn beschikbaar zijn.

Alleen bij jongeren daalde de werkloosheid in het vierde kwartaal, van 8,7 naar 8,2 procent. In de andere leeftijdsgroepen ligt de werkloosheid een stuk lager. Bij 25- tot 45-jarigen bleef het percentage 2,9 en bij 45- tot 75-jarigen nam de werkloosheid iets toe tot 2,2 procent.

Meer baanvinders en minder baanverliezers in het vierde kwartaal

De lichte afname van de werkloosheid in het vierde kwartaal van 2023 is het resultaat van onderliggende stromen tussen de werkzame, de werkloze en de niet-beroepsbevolking. Het onderstaande schema laat die stromen zien.

Aan de ene kant daalde de werkloosheid doordat meer werklozen werk vonden dan er werkenden werkloos raakten. Hierdoor liep de werkloosheid in het vierde kwartaal terug met (afgerond) 33 duizend. Dit is meer dan een kwartaal eerder. Er waren meer werklozen die een baan vonden en minder werkenden die werkloos werden.

Aan de andere kant kwamen er werklozen bij doordat mensen zonder direct resultaat op zoek gingen naar werk (van niet-beroepsbevolking naar werkloos). Dat waren er meer dan degenen die stopten met zoeken en/of niet beschikbaar waren (van werkloos naar niet-beroepsbevolking). Per saldo was er daardoor in het vierde kwartaal een toestroom van (afgerond) 28 duizend werklozen vanuit de niet-beroepsbevolking; dit is minder dan een kwartaal eerder. Bij elkaar resulteerden de vier stromen in een afname van het aantal werklozen met (afgerond) 6 duizend.

Aandeel langdurig werklozen vrijwel onveranderd

Het aantal langdurig werklozen, degenen die al een jaar of langer op zoek zijn naar werk, bedroeg 61 duizend in het vierde kwartaal van 2023. Dat zijn er duizend meer dan een kwartaal eerder. Het aantal werklozen die korter dan een jaar zonder werk zitten, nam af met 7 duizend en bedroeg 299 duizend. Het percentage van alle werklozen die een jaar of langer op zoek zijn naar werk, ligt met 17 procent iets hoger dan het voorgaande kwartaal. Daarmee eindigt een daling die duurde van het eerste kwartaal van 2022 tot en met het derde kwartaal van 2023. Het percentage langdurig werklozen liep in die tijd terug van 25 naar 16.

Onbenut arbeidspotentieel

Mensen zonder werk die óf niet recent naar werk hebben gezocht óf die niet direct zouden kunnen beginnen, zijn niet opgenomen in de werkloosheidscijfers. Bovendien blijven deeltijdwerkers die meer uren willen werken buiten beschouwing. Het CBS brengt de omvang en samenstelling van deze deelgroepen van het zogenoemde onbenut arbeidspotentieel in kaart.

Bevolking van 15 tot 75 jaar Niet-beroepsbevolking Niet gezocht en niet beschikbaar Gezocht en niet beschikbaar Beschikbaar en niet gezocht Beroepsbevolking Werkloos (ILO-definitie) Werkzaam Deeltijd Wil meer uren werken, beschikbaar Voltijd

Het onbenut arbeidspotentieel bestaat uit vier deelgroepen. Het ging in het vierde kwartaal naast 360 duizend werklozen om 185 duizend mensen die direct beschikbaar waren voor werk, maar niet recent hebben gezocht, en om 106 duizend mensen die niet beschikbaar waren, maar wel hebben gezocht. Deze twee laatste groepen worden ook wel semiwerklozen genoemd. De vierde groep bestaat uit 525 duizend onderbenutte deeltijdwerkers. In tegenstelling tot de andere groepen hebben zij wél betaald werk. Zij geven aan in deeltijd te werken, meer uren te willen werken en hier ook direct beschikbaar voor te zijn.

Ten opzichte van het derde kwartaal van 2023 nam het aantal onbenutte deeltijdwerkers toe (+8 duizend). Het aantal personen dat gezocht heeft naar werk, maar daarvoor niet direct beschikbaar was nam af (-1 duizend), evenals het aantal personen dat direct beschikbaar is voor werk maar niet heeft gezocht (-4 duizend) en het aantal werklozen (-6 duizend). In de vier kwartalen van 2023 veranderden de vier groepen vrij weinig in grootte. Dit neemt niet weg dat er voortdurend aanzienlijke aantallen mensen in en uit deze groepen stromen.

Donderdag 15 februari publiceert het CBS de werkloosheidscijfers over januari 2024.