Toename meeste zoogdieren sinds 1995, afname onder beschermde soorten na 2011

30-10-2023 00:00

De Nederlandse populaties van 35 soorten zoogdieren zijn tussen 1995 en 2022 gemiddeld met ongeveer 45 procent toegenomen. Zo zijn bever en otter sterk toegenomen, en hebben ze zich weer over een groot deel van het land verspreid. De afgelopen jaren is die gemiddelde toename van zoogdieren echter tot stilstand gekomen. Onder andere konijn, noordse woelmuis en hazelmuis namen het afgelopen decennium in aantal of verspreiding af. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS, in samenwerking met de Zoogdiervereniging.

Voor de meeste van 35 zoogdierensoorten wordt de ontwikkeling van de populatie gevolgd op basis van gegevens afkomstig uit meetnetten van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Dit is een samenwerkingsverband tussen de ministeries van LNV en I&W, de provincies en enkele overheidsorganisaties, waaronder het CBS. De monitoring van het NEM is in de eerste plaats gericht op soorten van de Habitatrichtlijn, omdat deze richtlijn zowel bescherming als monitoring vereist. Andere, makkelijk te volgen soorten zitten ook in de meetprogramma’s van het NEM, zodat ongeveer de helft van alle Nederlandse (land)zoogdieren kan worden gevolgd.

Zoogdieren
	Waarneming (Index (1995=100))	Trend (Index (1995=100))	Onzekerheid trend (Index (1995=100))
1995	100,85	100	96,1 − 103,65
1996	103,69	99,27	96,26 − 102,16
1997	101,04	99,07	96,73 − 101,25
1998	99,37	99,47	97,66 − 101,32
1999	97,98	100,56	98,99 − 102,15
2000	96,77	102,27	100,82 − 103,8
2001	90,07	104,37	102,89 − 105,95
2002	101,36	107,37	105,81 − 109,06
2003	111,54	111,56	109,97 − 113,32
2004	120,99	116,34	114,66 − 118,34
2005	124,5	121,03	119,23 − 123,08
2006	127,81	126,02	124,31 − 127,9
2007	135,83	131,46	129,65 − 133,34
2008	139,55	136,08	134,28 − 138,04
2009	134,85	139,21	137,42 − 141,1
2010	136,56	141,38	139,59 − 143,21
2011	142,42	142,96	141,18 − 144,86
2012	145,91	144,36	142,44 − 146,35
2013	144,08	145,44	143,63 − 147,36
2014	149,79	146,05	144,32 − 147,76
2015	151,05	146,6	144,97 − 148,23
2016	144,47	147,12	145,57 − 148,74
2017	144,86	147,37	145,99 − 148,87
2018	141,7	147,38	146,02 − 148,77
2019	144,01	147,15	145,71 − 148,63
2020	150,36	146,72	144,95 − 148,48
2021	147,71	146,07	143,84 − 148,32
2022	145,75	145,2	142,3 − 148,15
Bron: NEM (Zoogdierenvereniging, CBS)

Zoogdieren
	Waarneming (Index (1995=100))	Trend (Index (1995=100))	Onzekerheid trend (Index (1995=100))
1995	100,85	100	96,1 − 103,65
1996	103,69	99,27	96,26 − 102,16
1997	101,04	99,07	96,73 − 101,25
1998	99,37	99,47	97,66 − 101,32
1999	97,98	100,56	98,99 − 102,15
2000	96,77	102,27	100,82 − 103,8
2001	90,07	104,37	102,89 − 105,95
2002	101,36	107,37	105,81 − 109,06
2003	111,54	111,56	109,97 − 113,32
2004	120,99	116,34	114,66 − 118,34
2005	124,5	121,03	119,23 − 123,08
2006	127,81	126,02	124,31 − 127,9
2007	135,83	131,46	129,65 − 133,34
2008	139,55	136,08	134,28 − 138,04
2009	134,85	139,21	137,42 − 141,1
2010	136,56	141,38	139,59 − 143,21
2011	142,42	142,96	141,18 − 144,86
2012	145,91	144,36	142,44 − 146,35
2013	144,08	145,44	143,63 − 147,36
2014	149,79	146,05	144,32 − 147,76
2015	151,05	146,6	144,97 − 148,23
2016	144,47	147,12	145,57 − 148,74
2017	144,86	147,37	145,99 − 148,87
2018	141,7	147,38	146,02 − 148,77
2019	144,01	147,15	145,71 − 148,63
2020	150,36	146,72	144,95 − 148,48
2021	147,71	146,07	143,84 − 148,32
2022	145,75	145,2	142,3 − 148,15
Bron: NEM (Zoogdierenvereniging, CBS)

Sterke toename otter en bever

Van 18 soorten zoogdieren nam de populatie tussen 1995 en 2022 toe. Voor vijf daarvan is dat een sterke toename: bever, otter, hamster, rosse woelmuis en franjestaart (een vleermuis). Bij bever en otter is dat mede het gevolg van herintroductie eind jaren tachtig, respectievelijk begin jaren nul, en bij hamster van een fokprogramma sinds 2002. Van twaalf soorten, waaronder vijf muizensoorten, nam de populatie af. Van de veldmuis is de trend vanwege sterke schommelingen onzeker, en de resterende vier soorten (vleer)muizen laten stabiele populaties zien.

Trend otter en bever
	Waarneming otters (Index (2003=100))	Trend otters (Index (2003=100))	Onzekerheid trend otters (Index (2003=100))	Waarneming bevers (Index (2003=100))	Trend bevers (Index (2003=100))	Onzekerheid trend bevers (Index (2003=100))
1993				60,49	32,41	31,19 − 33,58
1994				25,34	32,65	32,04 − 33,27
1995				25,34	33,62	32,72 − 34,47
1996				25,34	35,47	34 − 37,04
1997				25,34	38,53	36,4 − 40,79
1998				79,76	42,98	40,16 − 46,06
1999				30,71	48,87	45,22 − 52,86
2000				96,96	56,22	51,69 − 61,08
2001				39,76	66,5	61,1 − 72,22
2002				47,56	81,25	74,65 − 88,48
2003	109,53	100	85,22 − 119,22	107,5	100	92,09 − 108,97
2004	92,81	108,61	95,74 − 124,79	223,86	120,93	111,12 − 131,77
2005	128,45	121,43	106,82 − 137,93	132,51	141,61	130,59 − 152,73
2006	132,67	139,82	121,41 − 158,62	223,33	164,31	152,37 − 176,81
2007	156,87	165,92	143,62 − 189,2	215,96	195,01	181,01 − 209,82
2008	261,37	203,92	177,2 − 233,62	273,24	236,85	220,93 − 254,15
2009	286,73	258,14	223,3 − 296,71	133,55	288,67	269,74 − 308,99
2010	216,09	341,12	296,27 − 391,76	219,69	353,65	329,78 − 380,01
2011	451,34	461,49	405,25 − 522,47	505,15	436,2	406,36 − 470,26
2012	781,87	625,21	550,3 − 709,83	709,53	551,65	514,54 − 591,33
2013	873,35	849,92	749,39 − 960,08	899,23	707,46	661,9 − 755,01
2014	1152,16	1130,2	988,64 − 1281,6	1146,29	882,04	826,79 − 939,57
2015	1377,26	1399,92	1230,37 − 1583,56	1288,52	1069,04	1002,72 − 1138,18
2016	1542,07	1616,29	1425,07 − 1816,25	1449,45	1289,88	1214,28 − 1368,89
2017	1795,46	1794,76	1604,75 − 2020,65	1569,06	1539,38	1450,27 − 1628,07
2018	2004,17	1944,05	1741,1 − 2161,74	1750,68	1805,42	1691,55 − 1917,89
2019	1788,16	2031,96	1803,48 − 2266,46	2059,95	2075,57	1929,48 − 2228,21
2020	1925,37	2059,48	1784,44 − 2363,81	2164,79	2347,52	2136,79 − 2561,75
2021	2245,26	2018,6	1638,21 − 2465,94	2517,25	2619,56	2326,29 − 2937,83
Bron: NEM (Zoogdierenvereniging, CBS)

Trend otter en bever
	Waarneming otters (Index (2003=100))	Trend otters (Index (2003=100))	Onzekerheid trend otters (Index (2003=100))	Waarneming bevers (Index (2003=100))	Trend bevers (Index (2003=100))	Onzekerheid trend bevers (Index (2003=100))
1993				60,49	32,41	31,19 − 33,58
1994				25,34	32,65	32,04 − 33,27
1995				25,34	33,62	32,72 − 34,47
1996				25,34	35,47	34 − 37,04
1997				25,34	38,53	36,4 − 40,79
1998				79,76	42,98	40,16 − 46,06
1999				30,71	48,87	45,22 − 52,86
2000				96,96	56,22	51,69 − 61,08
2001				39,76	66,5	61,1 − 72,22
2002				47,56	81,25	74,65 − 88,48
2003	109,53	100	85,22 − 119,22	107,5	100	92,09 − 108,97
2004	92,81	108,61	95,74 − 124,79	223,86	120,93	111,12 − 131,77
2005	128,45	121,43	106,82 − 137,93	132,51	141,61	130,59 − 152,73
2006	132,67	139,82	121,41 − 158,62	223,33	164,31	152,37 − 176,81
2007	156,87	165,92	143,62 − 189,2	215,96	195,01	181,01 − 209,82
2008	261,37	203,92	177,2 − 233,62	273,24	236,85	220,93 − 254,15
2009	286,73	258,14	223,3 − 296,71	133,55	288,67	269,74 − 308,99
2010	216,09	341,12	296,27 − 391,76	219,69	353,65	329,78 − 380,01
2011	451,34	461,49	405,25 − 522,47	505,15	436,2	406,36 − 470,26
2012	781,87	625,21	550,3 − 709,83	709,53	551,65	514,54 − 591,33
2013	873,35	849,92	749,39 − 960,08	899,23	707,46	661,9 − 755,01
2014	1152,16	1130,2	988,64 − 1281,6	1146,29	882,04	826,79 − 939,57
2015	1377,26	1399,92	1230,37 − 1583,56	1288,52	1069,04	1002,72 − 1138,18
2016	1542,07	1616,29	1425,07 − 1816,25	1449,45	1289,88	1214,28 − 1368,89
2017	1795,46	1794,76	1604,75 − 2020,65	1569,06	1539,38	1450,27 − 1628,07
2018	2004,17	1944,05	1741,1 − 2161,74	1750,68	1805,42	1691,55 − 1917,89
2019	1788,16	2031,96	1803,48 − 2266,46	2059,95	2075,57	1929,48 − 2228,21
2020	1925,37	2059,48	1784,44 − 2363,81	2164,79	2347,52	2136,79 − 2561,75
2021	2245,26	2018,6	1638,21 − 2465,94	2517,25	2619,56	2326,29 − 2937,83
Bron: NEM (Zoogdierenvereniging, CBS)

Afname onder beschermde zoogdieren

De afgelopen 12 jaar is de gemiddelde trend van zoogdieren gestabiliseerd, nadat deze eerder nog toenam. Van 11 soorten is de omvang van de populatie of het verspreidingsgebied zelfs afgenomen de afgelopen jaren. Voor het konijn geldt dat in sterke mate. Vijf afnemende soorten vallen onder de Habitatrichtlijn: noordse woelmuis, laatvlieger, baardvleermuis, grootoorvleermuis en hazelmuis. De laatste drie soorten namen voor 2011 nog toe. Voor noordse woelmuis heeft Nederland een speciale verantwoordelijkheid, omdat het hier om een aparte ondersoort gaat die buiten Nederland niet voorkomt.

Trend hazelmuis en noordse woelmuis
	Waarneming Noordse woelmuis (Index (1995=100))	Trend Noordse woelmuis (Index (1995=100))	Onzekerheid trend Noordse woelmuis (Index (1995=100))	Waarneming Hazelmuis (Index (1995=100))	Trend Hazelmuis (Index (1995=100))	Onzekerheid trend Hazelmuis (Index (1995=100))
1992				255,11	142,85	110,19 − 187,01
1993				142,93	122,99	98,54 − 153,42
1994				75,47	109	90,01 − 130,98
1995	100,82	100	91,33 − 109,36	97,83	100	83,61 − 120,18
1996	91,08	98,06	91,2 − 104,99	97,95	95,34	79,71 − 112,95
1997	101,25	96,41	91,28 − 101,61	47,54	93,99	78,94 − 111
1998	94,94	95,06	91,18 − 99,22	28,86	95,07	80,05 − 112,01
1999	101,52	94,02	90,36 − 97,9	94,24	97,95	83,07 − 115,47
2000	94,23	93,26	89,5 − 96,95	140,23	106,37	91,13 − 123,71
2001	91,94	92,73	88,91 − 96,62	138,69	123	107,36 − 141,03
2002	89,1	92,43	88,43 − 96,45	216,76	144,93	128,74 − 164
2003	85,47	92,38	88,22 − 96,53	132,68	166,49	148,65 − 187,26
2004	91,11	92,56	88,35 − 96,73	244,78	185,02	167,04 − 206,63
2005	94,15	92,95	88,85 − 97,12	181,54	203,07	184,79 − 223,38
2006	89,81	94,16	90,49 − 98,21	194,01	219,94	201,32 − 240,2
2007	106,28	96,02	92,43 − 99,83	357,5	234,85	214,98 − 256,32
2008	98,24	97,3	93,8 − 101,14	184,74	246,85	226,98 − 268,3
2009	95,81	97,74	94,51 − 101,21	253,38	256,1	236,02 − 276,71
2010	101,1	97,92	95,1 − 101,05	228,65	263,63	243,05 − 283,83
2011	95	97,78	95,08 − 100,66	374,25	270,69	249,47 − 291,79
2012	97,97	97,26	94,53 − 100,17	183,2	278,13	257 − 299,49
2013	96,04	96,37	93,7 − 99,03	234,16	284,54	263,4 − 305,5
2014	95,5	95,2	92,47 − 97,83	398,36	287,85	267,49 − 308,54
2015	91,92	93,8	91,03 − 96,47	345,29	285,95	266,44 − 305,95
2016	91,23	92,17	89,55 − 94,73	341,91	279,43	261,01 − 299,05
2017	92,1	90,3	87,47 − 92,83	209,25	270,02	253,35 − 288,59
2018	91,02	88,21	85,03 − 91,17	278,06	257,61	242,27 − 274,73
2019	80	85,91	81,93 − 89,66	239,96	242,26	225,74 − 260,09
2020	88,2	83,43	78,32 − 88,62	262,76	224,35	205,66 − 243,73
2021	82,5	80,78	74,41 − 87,45	214,88	204,78	184,12 − 226,97
2022	75,61	77,98	70,28 − 86,52	153,67	184,44	162,38 − 210,49
Bron: NEM (Zoogdierenvereniging, CBS)

Trend hazelmuis en noordse woelmuis
	Waarneming Noordse woelmuis (Index (1995=100))	Trend Noordse woelmuis (Index (1995=100))	Onzekerheid trend Noordse woelmuis (Index (1995=100))	Waarneming Hazelmuis (Index (1995=100))	Trend Hazelmuis (Index (1995=100))	Onzekerheid trend Hazelmuis (Index (1995=100))
1992				255,11	142,85	110,19 − 187,01
1993				142,93	122,99	98,54 − 153,42
1994				75,47	109	90,01 − 130,98
1995	100,82	100	91,33 − 109,36	97,83	100	83,61 − 120,18
1996	91,08	98,06	91,2 − 104,99	97,95	95,34	79,71 − 112,95
1997	101,25	96,41	91,28 − 101,61	47,54	93,99	78,94 − 111
1998	94,94	95,06	91,18 − 99,22	28,86	95,07	80,05 − 112,01
1999	101,52	94,02	90,36 − 97,9	94,24	97,95	83,07 − 115,47
2000	94,23	93,26	89,5 − 96,95	140,23	106,37	91,13 − 123,71
2001	91,94	92,73	88,91 − 96,62	138,69	123	107,36 − 141,03
2002	89,1	92,43	88,43 − 96,45	216,76	144,93	128,74 − 164
2003	85,47	92,38	88,22 − 96,53	132,68	166,49	148,65 − 187,26
2004	91,11	92,56	88,35 − 96,73	244,78	185,02	167,04 − 206,63
2005	94,15	92,95	88,85 − 97,12	181,54	203,07	184,79 − 223,38
2006	89,81	94,16	90,49 − 98,21	194,01	219,94	201,32 − 240,2
2007	106,28	96,02	92,43 − 99,83	357,5	234,85	214,98 − 256,32
2008	98,24	97,3	93,8 − 101,14	184,74	246,85	226,98 − 268,3
2009	95,81	97,74	94,51 − 101,21	253,38	256,1	236,02 − 276,71
2010	101,1	97,92	95,1 − 101,05	228,65	263,63	243,05 − 283,83
2011	95	97,78	95,08 − 100,66	374,25	270,69	249,47 − 291,79
2012	97,97	97,26	94,53 − 100,17	183,2	278,13	257 − 299,49
2013	96,04	96,37	93,7 − 99,03	234,16	284,54	263,4 − 305,5
2014	95,5	95,2	92,47 − 97,83	398,36	287,85	267,49 − 308,54
2015	91,92	93,8	91,03 − 96,47	345,29	285,95	266,44 − 305,95
2016	91,23	92,17	89,55 − 94,73	341,91	279,43	261,01 − 299,05
2017	92,1	90,3	87,47 − 92,83	209,25	270,02	253,35 − 288,59
2018	91,02	88,21	85,03 − 91,17	278,06	257,61	242,27 − 274,73
2019	80	85,91	81,93 − 89,66	239,96	242,26	225,74 − 260,09
2020	88,2	83,43	78,32 − 88,62	262,76	224,35	205,66 − 243,73
2021	82,5	80,78	74,41 − 87,45	214,88	204,78	184,12 − 226,97
2022	75,61	77,98	70,28 − 86,52	153,67	184,44	162,38 − 210,49
Bron: NEM (Zoogdierenvereniging, CBS)

Bronnen

Compendium voor de Leefomgeving – Trend van zoogdieren

Relevante links

Website – Netwerk Ecologische Monitoring
Website - Vogel- en Habitatrichtlijn
Onderzoeksomschrijving - Netwerk Ecologische Monitoring
Website - Zoogdiervereniging