Laagste schuldquote van de overheid in 15 jaar

22-9-2023 06:30

De overheidsschuld is de eerste helft van 2023 met bijna 11 miljard euro afgenomen en kwam uit op 470 miljard euro. Dat is 46,9 procent van het bruto binnenlands product, een daling van ruim 3 procentpunt vergeleken met eind 2022 en de laagste stand in 15 jaar. De overheid kon de eerste helft van het jaar schuld aflossen onder andere door een overschot over het eerste halfjaar. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers over de overheidsfinanciën.

De schuldquote van de overheid heeft de laagste stand in bijna 15 jaar bereikt. Aan de vooravond van de kredietcrisis, eind september 2008, bedroeg de schuldquote 44,1 procent. Een top van 68,9 procent werd bereikt in 2015. Daarna zette een daling in. Tijdens de coronaperiode nam de schuld kortstondig toe met meer dan 6 procentpunt van het bbp, tot ruim 55 procent van het bbp. Halverwege 2023 lag de schuldquote met 46,9 procent ruim 8 procentpunt daaronder. In de miljoenennota 2024 schat het ministerie van Financiën in dat de schuldquote eind dit jaar uitkomt op 47,6 procent, wat 0,7 procentpunt hoger is dan de gerealiseerde stand halverwege het jaar.

Vanaf de kredietcrisis, 15 jaar geleden, is de schuld met 186 miljard euro toegenomen tot 470 miljard euro halverwege 2023. Aangezien het bbp met bijna hetzelfde percentage is toegenomen, is de schuldquote vergeleken met het begin van de kredietcrisis maar licht hoger. Het dempende effect van het bbp op de schuldquote is de afgelopen twee jaar versterkt door de hoge inflatie, waardoor ook het bbp sterk steeg.

Schuldquote
Jaar	Kwartaal	EMU-norm (% bbp)	Schuldquote (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22*	1e kwartaal	60	50,0
'22*	2e kwartaal	60	50,0
'22*	3e kwartaal	60	48,2
'22*	4e kwartaal	60	50,1
'23*	1e kwartaal	60	48,3
'23*	2e kwartaal	60	46,9
* voorlopige cijfers

Schuldquote
Jaar	Kwartaal	EMU-norm (% bbp)	Schuldquote (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22*	1e kwartaal	60	50,0
'22*	2e kwartaal	60	50,0
'22*	3e kwartaal	60	48,2
'22*	4e kwartaal	60	50,1
'23*	1e kwartaal	60	48,3
'23*	2e kwartaal	60	46,9
* voorlopige cijfers

Overschot eerste halfjaar met 1 miljard euro licht afgenomen

Over de eerste helft van 2023 realiseerde de overheid een overschot overheidssaldo en overheidsschuld van 7 miljard euro. Dit is iets lager dan het overschot van 8 miljard euro over de eerste helft van vorig jaar. Over heel vorig jaar had de overheid uiteindelijk een tekort van bijna 1 miljard euro, oftewel 0,1 procent van het bbp.

De miljoenennota 2024 gaat uit van een tekort van 16,4 miljard euro voor heel 2023, oftewel -1,6 procent van het bbp. Om voor heel 2023 uit te komen op een tekort van 16,4 miljard euro zal de overheid in de tweede helft van dit jaar ruim 23 miljard euro meer moeten uitgeven dan zij aan inkomsten ontvangt. Dat is meer dan twee keer zoveel als in de tweede helft van vorig jaar toen de overheid per saldo een tekort had van 9 miljard euro.

Overheidssaldo
Jaar	Eerste halfjaar (mld euro)	Tweede halfjaar (mld euro)
'06	-2,589	2,398
'07	-2,380	0,944
'08	-0,269	1,076
'09	-13,358	-19,238
'10	-16,739	-17,391
'11	-13,102	-15,788
'12	-10,348	-15,325
'13	-6,276	-13,252
'14	-6,428	-8,708
'15	-5,202	-8,209
'16	1,402	-0,503
'17	7,618	2,503
'18	11,828	-0,200
'19	13,511	1,117
'20	-10,203	-19,385
'21	-9,469	-9,997
'22*	8,071	-8,969
'23*	7,293

* voorlopige cijfers

Overheidssaldo
Jaar	Eerste halfjaar (mld euro)	Tweede halfjaar (mld euro)
'06	-2,589	2,398
'07	-2,380	0,944
'08	-0,269	1,076
'09	-13,358	-19,238
'10	-16,739	-17,391
'11	-13,102	-15,788
'12	-10,348	-15,325
'13	-6,276	-13,252
'14	-6,428	-8,708
'15	-5,202	-8,209
'16	1,402	-0,503
'17	7,618	2,503
'18	11,828	-0,200
'19	13,511	1,117
'20	-10,203	-19,385
'21	-9,469	-9,997
'22*	8,071	-8,969
'23*	7,293

* voorlopige cijfers

Inkomsten en uitgaven met bijna 20 miljard euro gestegen

De inkomsten en uitgaven namen het eerste halfjaar beide rond de 9 procent toe ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De inkomsten stegen met 18 miljard euro. Dit werd bijna geheel opgebracht uit belastingen en premies. De niet-belastingmiddelen namen met minder dan 1 miljard toe. De geringe toename kwam door lagere aardgasopbrengsten. De uitgaven stegen met 19 miljard euro. Voor de helft droegen hogere uitkeringen in geld en zorguitgaven hieraan bij.

Overheidsinkomsten en -uitgaven, per halfjaar
Jaar	Halfjaar	Inkomsten (mld euro)	Uitgaven (mld euro)
'06	1e halfjaar	123,7	126,3
'06	2e halfjaar	129,8	127,4
'07	1e halfjaar	129,7	132,1
'07	2e halfjaar	133,2	132,3
'08	1e halfjaar	140,8	141,0
'08	2e halfjaar	141,3	140,2
'09	1e halfjaar	134,5	147,8
'09	2e halfjaar	132,2	151,4
'10	1e halfjaar	138,0	154,8
'10	2e halfjaar	135,7	153,1
'11	1e halfjaar	141,2	154,3
'11	2e halfjaar	136,6	152,4
'12	1e halfjaar	143,8	154,2
'12	2e halfjaar	137,5	152,9
'13	1e halfjaar	149,5	155,8
'13	2e halfjaar	140,3	153,6
'14	1e halfjaar	150,3	156,7
'14	2e halfjaar	144,0	152,7
'15	1e halfjaar	151,9	157,1
'15	2e halfjaar	144,1	152,4
'16	1e halfjaar	158,8	157,4
'16	2e halfjaar	151,3	151,8
'17	1e halfjaar	165,4	157,8
'17	2e halfjaar	158,1	155,6
'18	1e halfjaar	175,2	163,3
'18	2e halfjaar	163,7	163,9
'19	1e halfjaar	185,2	171,6
'19	2e halfjaar	172,0	170,8
'20	1e halfjaar	178,2	188,4
'20	2e halfjaar	173,2	192,6
'21	1e halfjaar	190,5	200,0
'21	2e halfjaar	190,2	200,2
'22*	1e halfjaar	208,5	200,4
'22*	2e halfjaar	207,5	216,5
'23*	1e halfjaar	226,7	219,4
* voorlopige cijfers

Overheidsinkomsten en -uitgaven, per halfjaar
Jaar	Halfjaar	Inkomsten (mld euro)	Uitgaven (mld euro)
'06	1e halfjaar	123,7	126,3
'06	2e halfjaar	129,8	127,4
'07	1e halfjaar	129,7	132,1
'07	2e halfjaar	133,2	132,3
'08	1e halfjaar	140,8	141,0
'08	2e halfjaar	141,3	140,2
'09	1e halfjaar	134,5	147,8
'09	2e halfjaar	132,2	151,4
'10	1e halfjaar	138,0	154,8
'10	2e halfjaar	135,7	153,1
'11	1e halfjaar	141,2	154,3
'11	2e halfjaar	136,6	152,4
'12	1e halfjaar	143,8	154,2
'12	2e halfjaar	137,5	152,9
'13	1e halfjaar	149,5	155,8
'13	2e halfjaar	140,3	153,6
'14	1e halfjaar	150,3	156,7
'14	2e halfjaar	144,0	152,7
'15	1e halfjaar	151,9	157,1
'15	2e halfjaar	144,1	152,4
'16	1e halfjaar	158,8	157,4
'16	2e halfjaar	151,3	151,8
'17	1e halfjaar	165,4	157,8
'17	2e halfjaar	158,1	155,6
'18	1e halfjaar	175,2	163,3
'18	2e halfjaar	163,7	163,9
'19	1e halfjaar	185,2	171,6
'19	2e halfjaar	172,0	170,8
'20	1e halfjaar	178,2	188,4
'20	2e halfjaar	173,2	192,6
'21	1e halfjaar	190,5	200,0
'21	2e halfjaar	190,2	200,2
'22*	1e halfjaar	208,5	200,4
'22*	2e halfjaar	207,5	216,5
'23*	1e halfjaar	226,7	219,4
* voorlopige cijfers

Bijstelling overheidssaldo 2021 en 2022

Door het beschikbaar komen van nieuwe informatie heeft het CBS het overheidssaldo over 2021 en 2022 bijgesteld. Het overheidstekort over 2021 valt 0,9 miljard euro lager uit op basis van nieuwe gegevens over de uitgaven aan de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW). Het tekort over 2022 is 0,5 miljard euro lager dan eerder berekend op basis van nieuwe informatie over de solidariteitsbijdrage en inkomsten uit de Mijnbouwwet. Het overheidstekort over 2021 komt nu uit op 19,5 miljard euro en dat van 2022 op 0,9 miljard euro.

Het overheidssaldo en de schuldquote zijn belangrijke graadmeters voor de stand van de overheidsfinanciën in een land. De Europese normen hiervoor zijn een maximaal tekort van 3 procent in een jaar en een maximale schuld van 60 procent van het bbp aan het eind van het jaar. Vanwege de uitzonderlijke omstandigheden als gevolg van de coronapandemie heeft de Europese Commissie de Europese begrotingsregels echter tijdelijk opgeschort.

Bronnen

StatLine - Overheidsfinanciën; kerncijfers

Relevante links

Kwartaalmonitor - Overheidsfinanciën, tweede kwartaal 2023
Visualisatie - Dashboard overheidsfinanciën