Minder zoetwatergebruik en rioolwaterzuivering op peil

22-3-2023 00:00

In 2021 is 4,3 procent minder zoet oppervlaktewater en grondwater onttrokken dan een jaar eerder. De laatste jaren wordt steeds meer zout in plaats van zoet water gebruikt als koelwater. Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderden in 2021 evenveel vervuiling uit het afvalwater als in 2020 en gebruikten daarbij meer hernieuwbare energie. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers over het watergebruik en waterzuivering.

In 2021 werd 7,9 miljard kubieke meter water onttrokken uit de bodem (grondwater) of uit zoet oppervlaktewater zoals rivieren en meren, 4,3 procent minder dan in 2020. Daarnaast werd 6,6 miljard zeewater gebruikt door de Nederlandse economie, 11,7 procent meer dan in 2020. Dat er minder zoet water is gebruikt komt vooral doordat de landbouwsector en energievoorziening een lager verbruik hadden. Waterleidingbedrijven verwerkten 1 295 miljoen kubieke meter water, ruim een half miljoen olympische zwembaden.

Het schema hieronder laat het Nederlandse watergebruik in 2021 zien.

Minder water gebruikt door de landbouwsector

In 2021 gebruikte de landbouwsector 124,4 miljoen kubieke meter water tegen 349,1 miljoen kubieke meter water het jaar ervoor. Dat is een daling van 64,4 procent. Het watergebruik in 2021 was daarmee weer op het niveau van 2017 en eerder. De jaren 2018, 2019 en 2020 hadden relatief droge lentes en zomers. Dit zorgde ervoor dat er meer grondwater en zoet oppervlaktewater is onttrokken voor het irrigeren van de gewassen. Het gebruik van drinkwater bleef in de periode van 2003 tot en met 2021 vrijwel gelijk. Drinkwater wordt vooral ingezet als drinkwater voor vee en schoonmaken van stallen.

Watergebruik landbouwsector
Jaar	Drinkwater (mln m³⁾	Grondwater (mln m³⁾	Zoet oppervlaktewater (mln m³⁾
2003	57,6	141,7	57,3
2004	49,9	55,3	32,2
2005	47,6	54,8	20,0
2006	46,5	92,0	29,9
2007	46,0	49,3	22,6
2008	44,3	51,6	20,1
2009	47,2	73,4	19,5
2010	43,8	93,2	28,7
2011	42,7	88,6	30,9
2012	39,3	46,7	13,5
2013	41,0	83,0	23,9
2014	41,9	60,8	21,9
2015	42,7	77,0	28,9
2016	43,6	56,4	20,1
2017	48,4	97,0	22,7
2018	48,9	225,3	76,8
2019	43,8	198,8	54,6
2020	41,9	214,2	93,0
2021*	40,6	62,6	21,2

Watergebruik landbouwsector
Jaar	Drinkwater (mln m³⁾	Grondwater (mln m³⁾	Zoet oppervlaktewater (mln m³⁾
2003	57,6	141,7	57,3
2004	49,9	55,3	32,2
2005	47,6	54,8	20,0
2006	46,5	92,0	29,9
2007	46,0	49,3	22,6
2008	44,3	51,6	20,1
2009	47,2	73,4	19,5
2010	43,8	93,2	28,7
2011	42,7	88,6	30,9
2012	39,3	46,7	13,5
2013	41,0	83,0	23,9
2014	41,9	60,8	21,9
2015	42,7	77,0	28,9
2016	43,6	56,4	20,1
2017	48,4	97,0	22,7
2018	48,9	225,3	76,8
2019	43,8	198,8	54,6
2020	41,9	214,2	93,0
2021*	40,6	62,6	21,2

Energiesector gebruikt minder zoet oppervlaktewater

Energiecentrales gebruikten 9,0 miljard kubieke meter koelwater in 2021. Vanaf 2012 is dat koelwater steeds minder vaak zoet. Dit komt door het beleid om nieuwe energiecentrales zoveel mogelijk aan de kust te vestigen, om zo de afhankelijkheid van zoet water te verminderen. In 2012 was het koelwater 62 procent zoet en 38 procent zout, tegen 35 procent zoet en 65 procent zout in 2021.

Gebruik oppervlaktewater door energiesector
Jaar	Zoet oppervlaktewater (mld m³⁾	Zout oppervlaktewater (mld m³⁾
2003	6,12	3,05
2004	6,25	3,95
2005	6,64	3,15
2006	6,05	3,23
2007	6,07	3,32
2008	5,70	3,35
2009	6,33	3,34
2010	6,14	3,55
2011	5,36	3,67
2012	5,96	3,64
2013	5,94	4,46
2014	5,09	5,27
2015	4,34	6,66
2016	3,59	6,79
2017	3,58	6,03
2018	3,37	5,50
2019	3,77	5,60
2020	3,52	5,22
2021	3,18	5,82

Gebruik oppervlaktewater door energiesector
Jaar	Zoet oppervlaktewater (mld m³⁾	Zout oppervlaktewater (mld m³⁾
2003	6,12	3,05
2004	6,25	3,95
2005	6,64	3,15
2006	6,05	3,23
2007	6,07	3,32
2008	5,70	3,35
2009	6,33	3,34
2010	6,14	3,55
2011	5,36	3,67
2012	5,96	3,64
2013	5,94	4,46
2014	5,09	5,27
2015	4,34	6,66
2016	3,59	6,79
2017	3,58	6,03
2018	3,37	5,50
2019	3,77	5,60
2020	3,52	5,22
2021	3,18	5,82

Prestaties rioolwaterzuivering blijven op peil

In 2021 zuiverden de rioolwaterzuiveringsinstallaties 1,96 miljard kubieke meter afvalwater, 1,3 procent meer dan in 2020. De installaties verwijderen 98 procent van de biologisch afbreekbare vervuiling uit afvalwater van huishoudens en bedrijven. In 2021 werden 85 procent van de stikstofverbindingen en 87 procent van de fosforverbindingen uit het afvalwater verwijderd, evenveel als in 2020. Doordat de waterzuivering steeds beter gaat is de restlozing van stikstof met 63 procent afgenomen (van ruim 39 miljoen kg naar 14,4 miljoen kg) sinds 1990. De restlozing van fosfor nam zelfs af met 73 procent (van 6,2 miljoen kg naar 1,7 miljoen kg). Hoe goed de meststoffen stikstof en fosfor worden verwijderd is een belangrijke maat voor de prestaties van de rioolwaterzuiveringsinstallaties.

Stikstof- en fosforverbindingen voor en na rioolwaterzuivering
Jaar	Stikstofverbindingen, aanvoer (index 1990=100)	Fosforverbindingen, aanvoer (index 1990=100)	Stikstofverbindingen, restlozing (index 1990=100)	Fosforverbindingen, restlozing (index 1990=100)
1990	100	100	100	100
1991	103,2	98,3	105,6	94,5
1992	104	96,9	102,4	92,1
1993	105,3	98,9	100,2	90,7
1994	106,5	97,9	102	83,4
1995	103,3	95,8	92,3	56,6
1996	102	93,8	89	53,9
1997	104,3	94,6	83,5	51,4
1998	105,4	95,4	87,7	51,9
1999	104,8	92,6	80,7	48,2
2000	104,2	92,6	73,7	45,6
2001	105,4	96,5	75,6	48
2002	105,8	99,1	70,6	48,1
2003	103	98,2	60,1	45,1
2004	103,7	99,8	59,7	44
2005	104,4	100,5	55,3	42,5
2006	105,6	99,9	48,5	41,6
2007	108,1	104,3	45,4	42,4
2008	109,9	104,1	42,8	40,9
2009	106,6	101,7	38,6	36,9
2010	108,1	96,7	42,2	35,7
2011	109,9	96,5	38,8	34,1
2012	109,6	93,7	38,7	33,1
2013	107,9	93	37,3	33,3
2014	110,3	94,2	35,9	34,9
2015	109,7	93,3	37,3	31,4
2016	114,4	93,3	36,7	28,4
2017	114,9	93,5	37,9	29,5
2018	115,8	92,7	35,6	26,9
2019	115,9	94,4	36,6	28,3
2020	115,3	92,6	36,4	26,4
2021	115,5	91,4	36,6	26,9

Stikstof- en fosforverbindingen voor en na rioolwaterzuivering
Jaar	Stikstofverbindingen, aanvoer (index 1990=100)	Fosforverbindingen, aanvoer (index 1990=100)	Stikstofverbindingen, restlozing (index 1990=100)	Fosforverbindingen, restlozing (index 1990=100)
1990	100	100	100	100
1991	103,2	98,3	105,6	94,5
1992	104	96,9	102,4	92,1
1993	105,3	98,9	100,2	90,7
1994	106,5	97,9	102	83,4
1995	103,3	95,8	92,3	56,6
1996	102	93,8	89	53,9
1997	104,3	94,6	83,5	51,4
1998	105,4	95,4	87,7	51,9
1999	104,8	92,6	80,7	48,2
2000	104,2	92,6	73,7	45,6
2001	105,4	96,5	75,6	48
2002	105,8	99,1	70,6	48,1
2003	103	98,2	60,1	45,1
2004	103,7	99,8	59,7	44
2005	104,4	100,5	55,3	42,5
2006	105,6	99,9	48,5	41,6
2007	108,1	104,3	45,4	42,4
2008	109,9	104,1	42,8	40,9
2009	106,6	101,7	38,6	36,9
2010	108,1	96,7	42,2	35,7
2011	109,9	96,5	38,8	34,1
2012	109,6	93,7	38,7	33,1
2013	107,9	93	37,3	33,3
2014	110,3	94,2	35,9	34,9
2015	109,7	93,3	37,3	31,4
2016	114,4	93,3	36,7	28,4
2017	114,9	93,5	37,9	29,5
2018	115,8	92,7	35,6	26,9
2019	115,9	94,4	36,6	28,3
2020	115,3	92,6	36,4	26,4
2021	115,5	91,4	36,6	26,9

Steeds meer biogas omgezet in groen gas

In 2021 produceerden rioolwaterzuiveringsinstallaties ruim 137 miljoen kubieke meter biogas, ruim 15 procent van de landelijke biogasproductie. Dit was de hoogste productie ooit en 6 procent meer dan een jaar eerder. Ruim 60 procent van het biogas werd gebruikt voor elektriciteitsproductie. Nog eens 17 procent van het biogas werd omgezet in groen gas, een ruime verdubbeling ten opzichte van 2020. Groen gas wordt vaak terug geleverd aan het aardgasnet voor gebruik door andere partijen.

Gebruik van geproduceerd biogas uit rioolwaterzuivering
Jaar	Productie van elektriciteit (mln m³⁾	Extern geleverd als biogas (mln m³⁾	Extern geleverd als groen gas (mln m³⁾	Overig gebruik (mln m³⁾	Afgefakkeld/gespuid (mln m³⁾
2010	74,6	11,7	0,0	3,9	8,4
2011	76,1	9,6	0,8	6,1	6,8
2012	80,1	9,7	1,6	4,0	7,2
2013	84,9	11,3	1,8	5,9	6,0
2014	84,5	11,7	1,3	3,8	6,8
2015	83,2	10,3	0,9	5,0	7,5
2016	86,3	10,0	1,3	6,9	10,7
2017	85,2	8,8	1,7	7,7	13,4
2018	81,6	11,1	3,2	8,6	11,5
2019	84,0	14,4	5,9	8,3	12,1
2020	84,2	17,1	10,8	7,8	9,9
2021*	84,1	10,1	24,0	8,7	10,5

Gebruik van geproduceerd biogas uit rioolwaterzuivering
Jaar	Productie van elektriciteit (mln m³⁾	Extern geleverd als biogas (mln m³⁾	Extern geleverd als groen gas (mln m³⁾	Overig gebruik (mln m³⁾	Afgefakkeld/gespuid (mln m³⁾
2010	74,6	11,7	0,0	3,9	8,4
2011	76,1	9,6	0,8	6,1	6,8
2012	80,1	9,7	1,6	4,0	7,2
2013	84,9	11,3	1,8	5,9	6,0
2014	84,5	11,7	1,3	3,8	6,8
2015	83,2	10,3	0,9	5,0	7,5
2016	86,3	10,0	1,3	6,9	10,7
2017	85,2	8,8	1,7	7,7	13,4
2018	81,6	11,1	3,2	8,6	11,5
2019	84,0	14,4	5,9	8,3	12,1
2020	84,2	17,1	10,8	7,8	9,9
2021*	84,1	10,1	24,0	8,7	10,5

Meer zonnestroom gebruikt bij het zuiveren van water

De elektriciteit die in 2021 gebruikt is voor rioolwaterzuivering (810 miljoen kWh), kwam voor 8,5 procent van eigen zonnepanelen, een verdubbeling ten opzichte van 2020. De eigen elektriciteitsproductie uit biogas bedroeg 175 miljoen kWh, ongeveer evenveel als het jaarverbruik van 62 duizend huishoudens. De elektriciteit die in 2021 nog is aangekocht is bijna alleen groene stroom.

Elektriciteitsgebruik door rioolwaterzuivering
Jaar	Verschil aankoop en teruglevering (mln kWh)	Productie uit eigen biogas (mln kWh)	Productie uit aardgas (mln kWh)	Zelfopgewekte zonne-energie (mln kWh)	Zelfopgewekte windenergie (mln kWh)
2010	528,0	141,5	41,5	0,0	0,0
2011	524,8	145,2	34,6	0,3	0,0
2012	497,9	156,3	43,0	0,4	0,6
2013	568,5	165,5	43,9	0,4	1,0
2014	548,7	169,8	41,2	0,4	2,0
2015	561,0	174,2	42,7	0,5	2,3
2016	565,8	179,2	41,9	0,6	1,0
2017	578,9	176,3	44,4	0,8	1,0
2018	565,1	173,0	45,7	3,2	2,6
2019	557,4	180,7	41,8	19,3	2,9
2020	542,8	179,0	44,9	35,0	5,3
2021*	522,0	174,8	43,6	69,4	0,1

Elektriciteitsgebruik door rioolwaterzuivering
Jaar	Verschil aankoop en teruglevering (mln kWh)	Productie uit eigen biogas (mln kWh)	Productie uit aardgas (mln kWh)	Zelfopgewekte zonne-energie (mln kWh)	Zelfopgewekte windenergie (mln kWh)
2010	528,0	141,5	41,5	0,0	0,0
2011	524,8	145,2	34,6	0,3	0,0
2012	497,9	156,3	43,0	0,4	0,6
2013	568,5	165,5	43,9	0,4	1,0
2014	548,7	169,8	41,2	0,4	2,0
2015	561,0	174,2	42,7	0,5	2,3
2016	565,8	179,2	41,9	0,6	1,0
2017	578,9	176,3	44,4	0,8	1,0
2018	565,1	173,0	45,7	3,2	2,6
2019	557,4	180,7	41,8	19,3	2,9
2020	542,8	179,0	44,9	35,0	5,3
2021*	522,0	174,8	43,6	69,4	0,1

Bronnen

StatLine — Watergebruik bedrijven en huishoudens
PDF — Vewin: Kerngegevens drinkwater 2022
StatLine — Datasets over zuivering van rioolwater (stedelijk afvalwater)

Relevante links

Publicatie — Waterrekeningen Nederland (Engelstalig)
Dossier — Hoe gebruiken we ons water?