Oversterfte in tweede helft 2021 hoger dan COVID-19-sterfte

23-6-2022 00:00

Over dit onderwerp zijn nieuwere cijfers beschikbaar. Bekijk de laatste cijfers.

In de tweede helft van 2021 was de oversterfte naar schatting 3,4 duizend hoger dan het aantal mensen dat aan COVID-19 overleed. Dit was vooral zichtbaar bij 65- tot 80-jarigen. Bij andere doodsoorzaken dan COVID-19 werden op hoofdgroepniveau geen grote veranderingen in voorkomen gezien. Dit blijkt uit onderzoek dat het CBS in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft uitgevoerd.

De aanleiding voor de opdracht was een op 1 december 2021 Kamerbreed aangenomen motie van Kamerlid Pieter Omtzigt. Hierin vroeg hij om een onderzoek naar de oorzaken van oversterfte tot en met november 2021. Het onderzoeksrapport Sterfte en oversterfte in 2020 en 2021, in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), is vandaag gepubliceerd.

In 2020 en 2021 overleden 10 procent meer mensen dan verwacht

In 2020 en 2021 overleden 340 duizend mensen. Dat zijn er 30 duizend (10 procent) meer dan verwacht. Op basis van de informatie uit de doodsoorzaakverklaringen blijkt dat 40 duizend mensen in 2020 en 2021 aan COVID-19 zijn overleden.
Gedurende de eerste oversterftegolf (eind maart-eind april 2020) was de oversterfte even groot als de sterfte aan COVID-19 (8,4 duizend). In de tweede oversterftegolf (eind september 2020-januari 2021) overleden meer mensen aan COVID-19 (13,3 duizend) dan er oversterfte (9,5 duizend) was. Tijdens de derde oversterftegolf (half augustus 2021-eind december 2021) was de oversterfte (11,3 duizend) juist hoger dan het aantal mensen dat aan COVID-19 overleed (7,9 duizend).

Overledenen per week minus COVID-19*
		Overledenen	Overledenen, verwacht	Overledenen, verwacht (95%-interval)	Overledenen minus COVID-19**
2020	1	3103	3277	2908 – 3645	3103
2020	2	3364	3311	2930 – 3692	3364
2020	3	3157	3344	2945 – 3742	3157
2020	4	3046	3392	3008 – 3776	3046
2020	5	3164	3407	3027 – 3788	3164
2020	6	3196	3401	2979 – 3823	3196
2020	7	3198	3408	2916 – 3901	3198
2020	8	2959	3387	2851 – 3922	2959
2020	9	3098	3352	2805 – 3898	3098
2020	10	3107	3315	2785 – 3845	3102
2020	11	3218	3253	2756 – 3751	3183
2020	12	3614	3174	2711 – 3637	3202
2020	13	4458	3104	2703 – 3505	3208
2020	14	5085	3024	2712 – 3337	3164
2020	15	4981	2957	2719 – 3195	3004
2020	16	4308	2915	2711 – 3120	2839
2020	17	3911	2869	2677 – 3060	2816
2020	18	3382	2841	2650 – 3032	2715
2020	19	2990	2821	2633 – 3009	2555
2020	20	2777	2794	2626 – 2962	2494
2020	21	2769	2770	2620 – 2920	2552
2020	22	2733	2753	2608 – 2898	2584
2020	23	2681	2735	2591 – 2880	2574
2020	24	2690	2737	2600 – 2875	2624
2020	25	2695	2725	2594 – 2855	2646
2020	26	2660	2717	2577 – 2857	2626
2020	27	2637	2723	2544 – 2902	2605
2020	28	2619	2719	2515 – 2923	2594
2020	29	2529	2720	2507 – 2934	2521
2020	30	2672	2707	2515 – 2900	2654
2020	31	2666	2687	2492 – 2882	2644
2020	32	2641	2682	2483 – 2881	2613
2020	33	3211	2669	2481 – 2857	3159
2020	34	2854	2663	2510 – 2815	2806
2020	35	2736	2667	2526 – 2807	2705
2020	36	2693	2676	2549 – 2804	2666
2020	37	2741	2698	2564 – 2832	2709
2020	38	2722	2729	2585 – 2873	2655
2020	39	2891	2752	2618 – 2886	2752
2020	40	3000	2786	2628 – 2943	2805
2020	41	3024	2807	2655 – 2960	2755
2020	42	3220	2839	2677 – 3001	2786
2020	43	3449	2862	2661 – 3063	2806
2020	44	3687	2889	2683 – 3095	2831
2020	45	3589	2902	2692 – 3111	2695
2020	46	3581	2932	2710 – 3155	2799
2020	47	3335	2972	2742 – 3202	2667
2020	48	3404	3012	2762 – 3263	2752
2020	49	3529	3037	2742 – 3332	2915
2020	50	3615	3100	2800 – 3399	2918
2020	51	3911	3166	2830 – 3501	2969
2020	52	3867	3222	2871 – 3573	2743
2020	53	4103	3266	2906 – 3625	2912
2021	1	4143	3309	2940 – 3677	2998
2021	2	3853	3343	2962 – 3724	2827
2021	3	3862	3376	2978 – 3775	2879
2021	4	3716	3425	3040 – 3809	2894
2021	5	3654	3440	3060 – 3821	2920
2021	6	3550	3434	3012 – 3856	2859
2021	7	3529	3441	2949 – 3934	2877
2021	8	3207	3420	2884 – 3955	2705
2021	9	3105	3384	2838 – 3931	2682
2021	10	3245	3347	2817 – 3877	2860
2021	11	3044	3285	2787 – 3782	2692
2021	12	3046	3205	2742 – 3668	2711
2021	13	3178	3134	2733 – 3535	2813
2021	14	3164	3054	2741 – 3366	2834
2021	15	3142	2986	2748 – 3224	2798
2021	16	3145	2944	2739 – 3148	2843
2021	17	3126	2897	2705 – 3088	2808
2021	18	3006	2869	2677 – 3060	2724
2021	19	3019	2849	2660 – 3037	2776
2021	20	2990	2821	2653 – 2989	2800
2021	21	2807	2797	2646 – 2947	2692
2021	22	3011	2780	2635 – 2925	2895
2021	23	2887	2762	2617 – 2906	2823
2021	24	2871	2764	2627 – 2901	2820
2021	25	2675	2751	2620 – 2882	2648
2021	26	2793	2743	2603 – 2883	2770
2021	27	2839	2750	2571 – 2929	2818
2021	28	2872	2745	2541 – 2949	2853
2021	29	2776	2747	2534 – 2960	2708
2021	30	2917	2734	2541 – 2926	2845
2021	31	2959	2713	2518 – 2908	2850
2021	32	2842	2708	2509 – 2907	2740
2021	33	2902	2695	2507 – 2883	2809
2021	34	2929	2688	2535 – 2841	2823
2021	35	2866	2693	2552 – 2833	2779
2021	36	3093	2702	2575 – 2829	3000
2021	37	2920	2724	2590 – 2858	2827
2021	38	2889	2755	2612 – 2899	2828
2021	39	3074	2778	2644 – 2912	3014
2021	40	3072	2813	2655 – 2970	2996
2021	41	3066	2835	2682 – 2987	2963
2021	42	3278	2866	2705 – 3028	3109
2021	43	3390	2889	2688 – 3090	3097
2021	44	3521	2917	2711 – 3123	3114
2021	45	3788	2930	2720 – 3139	3230
2021	46	3998	2960	2738 – 3183	3181
2021	47	4197	3001	2771 – 3231	3179
2021	48	4399	3042	2791 – 3292	3329
2021	49	4380	3066	2771 – 3361	3339
2021	50	4052	3130	2830 – 3429	3284
2021	51	3768	3196	2861 – 3531	3182
2021	52	3683	3253	2902 – 3605	3303
* Voorlopige cijfers. ** Aantal volgens ontvangen doodsoorzaakverklaringen.

Overledenen per week minus COVID-19*
		Overledenen	Overledenen, verwacht	Overledenen, verwacht (95%-interval)	Overledenen minus COVID-19**
2020	1	3103	3277	2908 – 3645	3103
2020	2	3364	3311	2930 – 3692	3364
2020	3	3157	3344	2945 – 3742	3157
2020	4	3046	3392	3008 – 3776	3046
2020	5	3164	3407	3027 – 3788	3164
2020	6	3196	3401	2979 – 3823	3196
2020	7	3198	3408	2916 – 3901	3198
2020	8	2959	3387	2851 – 3922	2959
2020	9	3098	3352	2805 – 3898	3098
2020	10	3107	3315	2785 – 3845	3102
2020	11	3218	3253	2756 – 3751	3183
2020	12	3614	3174	2711 – 3637	3202
2020	13	4458	3104	2703 – 3505	3208
2020	14	5085	3024	2712 – 3337	3164
2020	15	4981	2957	2719 – 3195	3004
2020	16	4308	2915	2711 – 3120	2839
2020	17	3911	2869	2677 – 3060	2816
2020	18	3382	2841	2650 – 3032	2715
2020	19	2990	2821	2633 – 3009	2555
2020	20	2777	2794	2626 – 2962	2494
2020	21	2769	2770	2620 – 2920	2552
2020	22	2733	2753	2608 – 2898	2584
2020	23	2681	2735	2591 – 2880	2574
2020	24	2690	2737	2600 – 2875	2624
2020	25	2695	2725	2594 – 2855	2646
2020	26	2660	2717	2577 – 2857	2626
2020	27	2637	2723	2544 – 2902	2605
2020	28	2619	2719	2515 – 2923	2594
2020	29	2529	2720	2507 – 2934	2521
2020	30	2672	2707	2515 – 2900	2654
2020	31	2666	2687	2492 – 2882	2644
2020	32	2641	2682	2483 – 2881	2613
2020	33	3211	2669	2481 – 2857	3159
2020	34	2854	2663	2510 – 2815	2806
2020	35	2736	2667	2526 – 2807	2705
2020	36	2693	2676	2549 – 2804	2666
2020	37	2741	2698	2564 – 2832	2709
2020	38	2722	2729	2585 – 2873	2655
2020	39	2891	2752	2618 – 2886	2752
2020	40	3000	2786	2628 – 2943	2805
2020	41	3024	2807	2655 – 2960	2755
2020	42	3220	2839	2677 – 3001	2786
2020	43	3449	2862	2661 – 3063	2806
2020	44	3687	2889	2683 – 3095	2831
2020	45	3589	2902	2692 – 3111	2695
2020	46	3581	2932	2710 – 3155	2799
2020	47	3335	2972	2742 – 3202	2667
2020	48	3404	3012	2762 – 3263	2752
2020	49	3529	3037	2742 – 3332	2915
2020	50	3615	3100	2800 – 3399	2918
2020	51	3911	3166	2830 – 3501	2969
2020	52	3867	3222	2871 – 3573	2743
2020	53	4103	3266	2906 – 3625	2912
2021	1	4143	3309	2940 – 3677	2998
2021	2	3853	3343	2962 – 3724	2827
2021	3	3862	3376	2978 – 3775	2879
2021	4	3716	3425	3040 – 3809	2894
2021	5	3654	3440	3060 – 3821	2920
2021	6	3550	3434	3012 – 3856	2859
2021	7	3529	3441	2949 – 3934	2877
2021	8	3207	3420	2884 – 3955	2705
2021	9	3105	3384	2838 – 3931	2682
2021	10	3245	3347	2817 – 3877	2860
2021	11	3044	3285	2787 – 3782	2692
2021	12	3046	3205	2742 – 3668	2711
2021	13	3178	3134	2733 – 3535	2813
2021	14	3164	3054	2741 – 3366	2834
2021	15	3142	2986	2748 – 3224	2798
2021	16	3145	2944	2739 – 3148	2843
2021	17	3126	2897	2705 – 3088	2808
2021	18	3006	2869	2677 – 3060	2724
2021	19	3019	2849	2660 – 3037	2776
2021	20	2990	2821	2653 – 2989	2800
2021	21	2807	2797	2646 – 2947	2692
2021	22	3011	2780	2635 – 2925	2895
2021	23	2887	2762	2617 – 2906	2823
2021	24	2871	2764	2627 – 2901	2820
2021	25	2675	2751	2620 – 2882	2648
2021	26	2793	2743	2603 – 2883	2770
2021	27	2839	2750	2571 – 2929	2818
2021	28	2872	2745	2541 – 2949	2853
2021	29	2776	2747	2534 – 2960	2708
2021	30	2917	2734	2541 – 2926	2845
2021	31	2959	2713	2518 – 2908	2850
2021	32	2842	2708	2509 – 2907	2740
2021	33	2902	2695	2507 – 2883	2809
2021	34	2929	2688	2535 – 2841	2823
2021	35	2866	2693	2552 – 2833	2779
2021	36	3093	2702	2575 – 2829	3000
2021	37	2920	2724	2590 – 2858	2827
2021	38	2889	2755	2612 – 2899	2828
2021	39	3074	2778	2644 – 2912	3014
2021	40	3072	2813	2655 – 2970	2996
2021	41	3066	2835	2682 – 2987	2963
2021	42	3278	2866	2705 – 3028	3109
2021	43	3390	2889	2688 – 3090	3097
2021	44	3521	2917	2711 – 3123	3114
2021	45	3788	2930	2720 – 3139	3230
2021	46	3998	2960	2738 – 3183	3181
2021	47	4197	3001	2771 – 3231	3179
2021	48	4399	3042	2791 – 3292	3329
2021	49	4380	3066	2771 – 3361	3339
2021	50	4052	3130	2830 – 3429	3284
2021	51	3768	3196	2861 – 3531	3182
2021	52	3683	3253	2902 – 3605	3303
* Voorlopige cijfers. ** Aantal volgens ontvangen doodsoorzaakverklaringen.

Geen grote veranderingen bij andere doodsoorzaken

In de grootste groepen doodsoorzaken waren in 2020 en 2021 geen grote veranderingen in de sterfte vergeleken met 2015–2019. Wel waren er kleinere afwijkingen van de gewoonlijke trend te zien. Tijdens de tweede oversterftegolf was het aantal sterfgevallen als gevolg van hart- en vaatziekten, ziekten van de ademhalingsorganen en psychische stoornissen (waaronder dementie) en ziekten van het zenuwstelsel (waaronder de ziekte van Alzheimer) lager dan verwacht. In de derde oversterftegolf lag het aantal overlijdens aan overige natuurlijke doodsoorzaken iets hoger dan verwacht. Dit is een zeer diverse groep doodsoorzaken, waar ouderdom bijvoorbeeld onder valt.

Overledenen naar doodsoorzaak, gestandaardiseerd*
	2015 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2016 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2017 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2018 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2019 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2020 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2021** (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)
Nieuwvormingen	297,8	299,7	290,2	284,3	280,0	274,1	268,5
Hart- en vaatziekten	258,4	247,7	238,6	230,8	224,1	212,9	213,5
Psychische stoornissen en ziekten van het zenuwstelsel en zintuigen	124,7	130,3	131,3	134,2	128,6	116,6	114,3
Ziekten van de ademhalingsorganen	83,6	77,2	81,2	85,9	75,4	61,1	57,6
Niet-natuurlijke doodsoorzaken	46,0	48,1	48,7	52,0	51,3	52,3	53,0
Overige natuurlijke doodsoorzaken	125,3	123,6	126,9	129,7	128,3	131,1	125,5
COVID-19	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	117,4	111,6

* Gestandaardiseerd op de leeftijdsopbouw van 2021. ** Voorlopig cijfer.

Overledenen naar doodsoorzaak, gestandaardiseerd*
	2015 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2016 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2017 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2018 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2019 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2020 (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)	2021** (per 100 duizend van de gemiddelde bevolking)
Nieuwvormingen	297,8	299,7	290,2	284,3	280,0	274,1	268,5
Hart- en vaatziekten	258,4	247,7	238,6	230,8	224,1	212,9	213,5
Psychische stoornissen en ziekten van het zenuwstelsel en zintuigen	124,7	130,3	131,3	134,2	128,6	116,6	114,3
Ziekten van de ademhalingsorganen	83,6	77,2	81,2	85,9	75,4	61,1	57,6
Niet-natuurlijke doodsoorzaken	46,0	48,1	48,7	52,0	51,3	52,3	53,0
Overige natuurlijke doodsoorzaken	125,3	123,6	126,9	129,7	128,3	131,1	125,5
COVID-19	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	117,4	111,6

* Gestandaardiseerd op de leeftijdsopbouw van 2021. ** Voorlopig cijfer.

Combinaties van doodsoorzaken

In 2020 en 2021 zijn 40 duizend mensen overleden aan COVID-19. Bij 11 duizend (28 procent) van hen was op de doodsoorzaakverklaring geen andere doodsoorzaak gemeld, bij de andere 29 duizend (72 procent) wel. De meest voorkomende combinatie is COVID-19 als onderliggende doodsoorzaak met hart- en vaatziekten. Daarna volgt de combinatie met een psychische stoornis (veelal dementie).

In derde golf bij alle leeftijden meer oversterfte dan COVID-19-sterfte

De hogere oversterfte dan COVID-19-sterfte in de derde oversterftegolf geldt voor alle leeftijdsgroepen. In absolute aantallen is het verschil het grootst bij mensen van 65 tot 80 jaar. Het verschil is relatief het grootst bij de leeftijden tot 50 jaar. Het gaat hier vooral om 45- tot 50-jarigen en om relatief kleine aantallen. Er is geen duidelijke toename te zien van specifieke andere groepen doodsoorzaken.
Onder mensen die zorg ontvingen in het kader van de Wet langdurige zorg, zoals bewoners van verpleeghuizen en gehandicaptenzorginstellingen, was de oversterfte in de derde oversterftegolf 4,8 duizend en overleden 3,8 duizend mensen aan COVID-19.

Kies een golf:

Oversterfte en COVID-sterfte
	Oversterfte, eerste golf (eind maart-eind april 2020)	COVID-19-sterfte, eerste golf (eind maart-eind april 2020)	Oversterfte, tweede golf (eind september 2020–januari 2021)	COVID-19-sterfte, tweede golf (eind september 2020–januari 2021)	Oversterfte, derde golf (half augustus 2021–eind december 2021)	COVID-19-sterfte, derde golf (half augustus 2021–eind december 2021)
0 tot 50 jaar	114	55	85	69	254	79
50 tot 65 jaar	344	367	304	521	999	418
65 tot 80 jaar	2485	2273	3088	3540	3614	2221
80 tot 90 jaar	3507	3645	4007	5749	4088	3300
90 jaar of ouder	1954	2039	2014	3375	2408	1861

Oversterfte en COVID-sterfte
	Oversterfte, eerste golf (eind maart-eind april 2020)	COVID-19-sterfte, eerste golf (eind maart-eind april 2020)	Oversterfte, tweede golf (eind september 2020–januari 2021)	COVID-19-sterfte, tweede golf (eind september 2020–januari 2021)	Oversterfte, derde golf (half augustus 2021–eind december 2021)	COVID-19-sterfte, derde golf (half augustus 2021–eind december 2021)
0 tot 50 jaar	114	55	85	69	254	79
50 tot 65 jaar	344	367	304	521	999	418
65 tot 80 jaar	2485	2273	3088	3540	3614	2221
80 tot 90 jaar	3507	3645	4007	5749	4088	3300
90 jaar of ouder	1954	2039	2014	3375	2408	1861

Onderzoek RIVM naar COVID-19-vaccinatie

Het RIVM heeft in opdracht van VWS onderzocht hoe goed de COVID-19-basisvaccinatie en boostervaccinatie beschermen tegen overlijden door COVID-19. Ook het overlijden aan andere oorzaken dan COVID-19 in de weken kort na vaccinatie is onderzocht.

Relevante links

Webpublicatie - Sterfte en oversterfte in 2020 en 2021
PDF - Sterfte en oversterfte in 2020 en 2021
Nieuwsbericht – 10 procent meer mensen overleden dan verwacht in 2021
Nieuwsbericht – In 2021 ruim 19 duizend mensen aan COVID-19 overleden
Artikel – Doodsoorzaken 2000–2020
Rapport (ZonMW) – Onderzoek naar redenen en oorzaken van oversterfte in de coronacrisis
Statistische Trends – Sociaal-demografische verschillen in COVID-19-sterfte in het eerste jaar van de coronapandemie
Privacy – Privacyregels CBS
Statistische Trends – Sterfte, oversterfte en COVID-19-sterfte in 2020 en 2021
Nieuwsbericht (RIVM) – Vaccinatie verlaagt kans op Covid-19-sterfte en verhoogt kans op sterfte door andere oorzaken niet