Overheidstekort over 2021 gedaald naar 2,5 procent bbp

Het overheidssaldo en de overheidsschuld zijn de belangrijkste indicatoren voor de toestand van de overheidsfinanciën. De Europese normen hiervoor zijn een maximaal tekort van 3 procent en een maximale schuld van 60 procent van het bbp. Door de uitzonderlijke omstandigheden heeft de Europese Commissie de begrotingsregels tijdelijk opgeschort. De Nederlandse overheid wist echter ondanks de coronasteunmaatregelen zowel het tekort als de schuld in 2021 onder deze bovengrenzen te houden. Het tekort over 2020 was met 3,7 procent van het bbp nog boven de norm. De schuld lag eind 2020 met 54,3 procent van het bbp al onder de Europese bovengrens van 60 procent.

Inkomsten 7 procent gestegen door economisch herstel

De overheid zag haar inkomsten over 2021 met ruim 25 miljard euro toenemen tot 377 miljard euro. De inkomsten uit belastingen en premies stegen met ruim 22 miljard euro, oftewel 7 procent. In 2020 daalden zij nog licht door de coronacrisis. De btw bracht in 2021 bijna 6 miljard euro meer op dan een jaar eerder. Dat is ruim 9 procent meer. De opbrengsten uit de vennootschapsbelasting stegen met bijna 9 miljard euro, een toename van 40 procent. De niet-belastingopbrengsten stegen vooral door hogere aardgasbaten.

Uitgaven minder gestegen dan jaar eerder

De uitgaven van de overheid stegen in 2021 met bijna 18 miljard euro. Dit is minder dan de inkomsten stegen. Een jaar eerder stegen de uitgaven nog met bijna 40 miljard euro, vooral als gevolg van de steunmaatregelen van het kabinet om bedrijven, instellingen en gezinnen door de coronacrisis te helpen.

De overheidssubsidies namen na de forse stijging in 2020 met 4,5 miljard euro af. Dit komt vooral door minder uitgaven aan de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW). De rentelasten bleven ook dit jaar, ondanks de schuldtoename, verder dalen. Schulden met hoge rente uit het verleden werden afgelost en vervangen door schulden met lagere rente.

Tegenover deze lagere lasten stond een veel hogere overheidsconsumptie. Deze was bijna 18 miljard hoger dan een jaar eerder. Zo kocht de overheid allerlei diensten en goederen aan om de corona-epidemie te lijf te gaan, zoals testen, vaccins en callcenters. De uitgaven aan beloningen van werknemers in de overheidssector namen in 2021 met 4 procent toe.

De uitkeringen in geld namen met bijna 3 procent toe, oftewel ruim 2 miljard euro, vooral door AOW-lasten en toeslagen. In 2021 stegen de afdrachten aan de EU met meer dan 10 procent. De Staat maakte 1 miljard euro meer over dan een jaar eerder. De overheid heeft zorgverzekeraars gecompenseerd voor de extra kosten van de coronapandemie in 2020 en 2021. De lasten van de overheid hiervoor bedroegen in 2021 bijna 3 miljard euro.

Schuldquote omlaag naar 52,1 procent, ondanks corona

De overheidsschuld als percentage van het bbp (de schuldquote) kwam eind 2021 uit op 52,1 procent. Dit is 2,2 procentpunt lager dan eind 2020, toen de schuldquote uitkwam op 54,3 procent. Deze sterke afname komt doordat het nominale bbp in 2021 veel harder steeg dan de schuld in euro’s. In de afgelopen tien jaar was de schuldquote alleen eind 2019 lager dan eind 2021.

De schuld in euro’s steeg met 13 miljard euro, tot 448 miljard euro. Deze toename van de schuld is lager dan het tekort van 22 miljard euro. Het gat wordt grotendeels verklaard door het agio op de uitgifte van staatsleningen. Volgens de Europese begrotingsregels telt alleen de hoofdsomwaarde mee bij het bepalen van de overheidsschuld, en niet de waarde van de schuld bij uitgifte waarin ook (dis)agio zit. Naast het agio speelde ook de goed gevulde kas eind 2020 een rol bij de geringe schuldtoename in 2021. Het tekort in 2021 kon deels hiermee worden gefinancierd. Hiervoor hoefde de overheid geen nieuwe schuld aan te gaan. Daarentegen leidde de steunmaatregel van het kabinet om betalingen van belastingen uit te stellen ook in 2021 tot een hogere schuld.