Minder beslissingen OM en rechter in 2020

In 2020 werden er 172 duizend rechtbankstrafzaken bij het OM ingeschreven, 8 procent (15,8 duizend) minder dan een jaar eerder. Het aantal ingeschreven rechtbankstrafzaken neemt sinds 2011 af, toen werden er nog 233 duizend strafzaken ingeschreven. Deze afname kan worden veroorzaakt door een afname van de geregistreerde criminaliteit.

In totaal werden er in 2020 65,9 duizend zaken door de rechter beslist, een jaar eerder waren dat er nog 85,6 duizend. Dat is een daling van 23 procent. Het aantal beslissingen dat door het OM werd genomen is in 2020 gedaald naar 176 duizend. Dat is 15,4 duizend (8 procent) minder dan een jaar eerder.

Alleen spoedeisende zaken behandeld tijdens lockdown

COVID-19 heeft effect gehad op het aantal beslissingen van de rechter in 2020, omdat tijdens de eerste lockdown alleen spoedeisende zaken werden behandeld. In april van dat jaar werden iets meer dan vier honderd beslissingen door de rechter genomen, in januari waren dit er nog 7,5 duizend. Er volgde in januari 2020 bij 91 procent een schuldigverklaring, in april was dit 93 procent.

COVID-19 heeft mogelijk ook gevolgen gehad voor het werk van het OM. Het aandeel dagvaardingen nam af van 46 procent in januari naar 40 procent in april. Het aandeel onvoorwaardelijke sepots steeg van 29 procent van de beslissingen door het OM in januari naar 36 procent in april. In de loop van 2020 steeg het aandeel voorwaardelijke beleidssepots van bijna 5 procent in januari tot bijna 8 procent in december.

Relatief minder zaken door het OM doorgestuurd naar rechter

Het OM heeft twee mogelijkheden om een zaak voor de rechter te laten verschijnen. Dit kan via een dagvaarding en via een oproep ter terechtzitting n.a.v. verzet. Beslissingen door het OM leiden de laatste jaren minder vaak tot een dagvaarding. In 2018 kwam het in 54 procent van de beslissingen tot een dagvaarding, een jaar later was dit gedaald naar 49 procent en in 2020 tot 45 procent (bijna 80 duizend zaken).

Het aantal oproepen ter terechtzitting n.a.v. verzet lag vorig jaar 77 procent hoger dan in 2019, het betrof 1 755 zaken.

Aandeel gevangenisstraffen stijgt

Het aandeel schuldigverklaringen door de rechter is de afgelopen jaren nauwelijks veranderd. Ongeveer 9 op de 10 beslissingen door de rechter eindigde in 2020 met een schuldigverklaring, waarvan ongeveer 98 procent met een straf.

Het aandeel opgelegde gevangenisstraffen op het totaal opgelegde hoofdstraffen neemt toe. In 2010 werd nog bij 3 op de 10 hoofdstraffen een gevangenisstraf opgelegd, inmiddels is dit bij 44 procent van de opgelegde hoofdstraffen het geval. Vooral in 2020 is dit aandeel gestegen vergeleken met een jaar eerder.

Het aandeel door de rechter opgelegde geldboetes is in 2020 afgenomen tot 22 procent van de opgelegde straffen. In 2010 was dit nog bij 36 procent het geval. 1 op de 3 straffen was vorig jaar een taakstraf. Dit aandeel is in vergelijking met 2010 constant.

Aandeel minderjarigen afgenomen

Van het aantal ingeschreven rechtbankstrafzaken in 2020 was 8 procent (14 duizend) van de verdachten minderjarig. In 2010 was dit bij 13 procent van de zaken het geval. Minderjarigen moesten zich vorig jaar bij 38 procent van de beslissingen van het OM melden bij de strafrechter.

Het aandeel door de rechter opgelegde taakstraffen lag in 2020 bij minderjarigen meer dan tweemaal zo hoog als bij volwassenen. Als er een hoofdstraf werd opgelegd, was dit voor bijna 7 op de 10 minderjarigen een taakstraf.