Overheidstekort eerste halfjaar ruim 12 miljard euro

De Miljoenennota van het ministerie van Financiën gaat uit van een tekort van 50,7 miljard euro voor heel 2021, oftewel 6,0 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is bijna 39 miljard euro negatiever dan het voorlopig gerealiseerde tekort na het eerste halfjaar. Uitgedrukt als percentage van het bbp kwam het tekort op jaarbasis, gemeten over de periode van het derde kwartaal van 2020 tot en met het tweede kwartaal van 2021, uit op 4,2 procent bbp.

Uitgavenstijging remt af in tweede kwartaal

De overheidsuitgaven stegen het eerste halfjaar met bijna 10 miljard euro ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De stijging kwam grotendeels door de corona-uitgaven in het eerste kwartaal. De uitgaven gerelateerd aan de coronacrisis waren in het eerste kwartaal van 2020 immers nog beperkt. In het tweede kwartaal van 2021 daalden de overheidsuitgaven vergeleken met een jaar eerder juist met 1 miljard euro.

In het tweede kwartaal van 2021 gaf de Nederlandse overheid 5 miljard euro uit aan corona gerelateerde steunmaatregelen, terwijl dit in hetzelfde kwartaal in 2020 nog ruim 10 miljard euro was. Met name de loonsubsidies in het kader van de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) namen sterk af en waren 5 miljard euro lager dan in het tweede kwartaal van vorig jaar. Ook werd er in het tweede kwartaal van 2021 voor 4 miljard euro minder uitgegeven aan subsidies voor de doorbetaling aan zorgverleners en de meerkosten van corona in de zorg dan in dezelfde periode een jaar eerder. Hiertegenover staat wel dat de overheid meer heeft betaald voor geleverde reguliere zorgproductie, zodat het effect op het overheidstekort per saldo minder dan 1 miljard euro bedroeg.

Verder gaf de overheid het eerste halfjaar bijna 2 miljard euro meer uit aan de aankopen van goederen en diensten. Deze stijging hing nauw samen met het bekostigen van de coronatest- en vaccinatieprogramma’s.

Belastinginkomsten gestegen

De overheidsinkomsten stegen in het tweede kwartaal van 2021 met bijna 11 miljard euro vergeleken met het tweede kwartaal van 2020. Met name de vennootschapsbelasting en de btw droegen bij aan deze toegenomen inkomsten, respectievelijk met 4 miljard euro en bijna 2 miljard euro. Ook stegen de inkomsten uit de loonheffing met ruim 1 miljard euro in het tweede kwartaal van 2021. De vennootschapsbelasting is onder andere fors gestegen doordat bedrijven hun winsten voor 2020 te laag hadden ingeschat. Hierdoor is er in 2021 relatief veel vennootschapsbelasting ontvangen die betrekking had op vorig jaar.

Ook andere overheidsinkomsten stegen. Zo had de lokale overheid meer inkomsten bij de verkopen. Deze waren in het tweede kwartaal van 2020 onder meer gedaald door lagere parkeer- en huuropbrengsten, maar zijn in het tweede kwartaal van 2021 weer toegenomen met 0,4 miljard euro. Tot slot was er een eenmalige baat van 0,5 miljard euro door een schikking met ABN AMRO.

Schuldquote blijft stabiel

De overheidsschuld kwam eind juni uit op 447 miljard euro, ruim 12 miljard meer dan eind vorig jaar. De schuld nam toe door het financieren van het tekort van 12 miljard euro. Dit deed de Nederlandse overheid in de eerste helft van 2021 door per saldo 34 miljard euro op te halen met de uitgifte van langlopend schuldpapier. Op het kortlopende schuldpapier werd juist per saldo 21 miljard euro afgelost. Verder hield de overheid bijna 5 miljard euro extra in kas. Ondanks de absolute stijging van de overheidsschuld, daalde de schuld als percentage van het bbp met 0,1 procentpunt vergeleken met eind 2020. Dit kwam doordat het bruto binnenlands product in het afgelopen halfjaar sterker is toegenomen dan de schuld. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2021 kwam de schuld uit op 54,2 procent van het bbp. 

Het overheidssaldo en de schuldquote zijn belangrijke graadmeters voor de stand van de overheidsfinanciën in een land. De Europese normen hiervoor zijn een maximaal tekort van 3 procent en een maximale schuld van 60 procent van het bbp. De schuld bleef in 2020 onder de norm, het tekort over vorig jaar was daarentegen hoger dan de norm. Vanwege de uitzonderlijke omstandigheden heeft de Europese Commissie de Europese begrotingsregels echter tijdelijk opgeschort.