Steeds meer sprinkhanen in Nederland

26-7-2021 00:00

Sinds 1990 komen steeds meer sprinkhanen voor in Nederland. Van de 35 soorten sprinkhanen waarover in 2019 voldoende gegevens beschikbaar waren, blijkt van 16 soorten de verspreiding te zijn toegenomen. Van 9 soorten was de trend stabiel en bij 10 soorten vertoonde de ontwikkeling in de verspreiding een negatieve trend. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. In totaal planten 53 soorten sprinkhanen zich voort in ons land.

Verspreidingstrend sprinkhanen
	Waarneming (Index (1990=100))	Trend (Index (1990=100))	Onzekerheid trend (Index (1990=100))
1990	99,86	100	93,95 − 105,93
1991	97,61	99,76	94,89 − 104,88
1992	101,96	99,66	95,85 − 103,83
1993	106,78	99,72	96,81 − 102,8
1994	93,79	99,92	96,81 − 102,8
1995	97,61	100,27	97,78 − 102,8
1996	94,72	100,76	97,78 − 103,83
1997	112,44	101,4	97,78 − 104,88
1998	102,95	102,27	98,77 − 105,93
1999	104,85	103,39	99,76 − 106,99
2000	101,32	104,64	101,78 − 108,07
2001	96,85	105,93	102,8 − 109,16
2002	109,3	107,22	103,83 − 110,25
2003	112,68	108,57	105,93 − 111,36
2004	112,96	110	106,99 − 112,48
2005	112,79	111,67	109,16 − 113,61
2006	115,95	113,62	111,36 − 115,9
2007	111,06	115,6	113,61 − 117,07
2008	115,4	117,4	115,9 − 119,43
2009	116,35	118,92	117,07 − 120,64
2010	120,79	120,33	118,25 − 121,85
2011	123,48	121,66	119,43 − 123,07
2012	123,12	122,99	121,85 − 124,31
2013	133,76	124,3	123,07 − 125,56
2014	121,17	125,56	124,31 − 126,82
2015	127,24	126,76	125,56 − 128,09
2016	122,14	127,89	126,82 − 129,38
2017	129,38	128,93	128,09 − 130,68
2018	131,57	129,91	128,09 − 132
2019	131,36	130,81	129,38 − 133,32
Bron: NEM (EIS, CBS)
Gemiddelde trend van de 35 soorten waarvoor verspreidingstrends bekend zijn

Verspreidingstrend sprinkhanen
	Waarneming (Index (1990=100))	Trend (Index (1990=100))	Onzekerheid trend (Index (1990=100))
1990	99,86	100	93,95 − 105,93
1991	97,61	99,76	94,89 − 104,88
1992	101,96	99,66	95,85 − 103,83
1993	106,78	99,72	96,81 − 102,8
1994	93,79	99,92	96,81 − 102,8
1995	97,61	100,27	97,78 − 102,8
1996	94,72	100,76	97,78 − 103,83
1997	112,44	101,4	97,78 − 104,88
1998	102,95	102,27	98,77 − 105,93
1999	104,85	103,39	99,76 − 106,99
2000	101,32	104,64	101,78 − 108,07
2001	96,85	105,93	102,8 − 109,16
2002	109,3	107,22	103,83 − 110,25
2003	112,68	108,57	105,93 − 111,36
2004	112,96	110	106,99 − 112,48
2005	112,79	111,67	109,16 − 113,61
2006	115,95	113,62	111,36 − 115,9
2007	111,06	115,6	113,61 − 117,07
2008	115,4	117,4	115,9 − 119,43
2009	116,35	118,92	117,07 − 120,64
2010	120,79	120,33	118,25 − 121,85
2011	123,48	121,66	119,43 − 123,07
2012	123,12	122,99	121,85 − 124,31
2013	133,76	124,3	123,07 − 125,56
2014	121,17	125,56	124,31 − 126,82
2015	127,24	126,76	125,56 − 128,09
2016	122,14	127,89	126,82 − 129,38
2017	129,38	128,93	128,09 − 130,68
2018	131,57	129,91	128,09 − 132
2019	131,36	130,81	129,38 − 133,32
Bron: NEM (EIS, CBS)
Gemiddelde trend van de 35 soorten waarvoor verspreidingstrends bekend zijn

Het gaat relatief goed met sprinkhanen

Sinds enkele jaren kan het CBS met nieuwe statistische modellen (occupancy-modellen) betrouwbare trends van sprinkhanen berekenen uit ‘losse’ waarnemingen. Deze trends zijn niet gebaseerd op aantallen, maar op verspreiding. Bij de sprinkhanen zijn veruit de meeste soorten stabiel of gaan vooruit, gemeten in het aantal vierkante kilometers dat zij bezetten; 10 soorten vertonen een negatieve trend. Omdat een toename in verspreiding in het algemeen ook een toename in aantallen betekent, lijkt het relatief goed te gaan met de sprinkhanen, terwijl bijvoorbeeld dagvlinders in verspreiding (en in aantal) afnemen.

Berekeningen sluiten aan bij Rode Lijst

De berekende trends komen goed overeen met de status die sprinkhaansoorten hebben op de Rode Lijst en de ervaring van sprinkhanenkenners. Er zijn enkele soorten die als “Niet Bedreigd” op de Rode Lijst staan, maar waarvoor het model een negatieve verspreidingstrend ziet: boomsprinkhaan, gewoon spitskopje, heidesabelsprinkhaan, gewoon doorntje, schavertje en knopsprietje. Bij de boomsprinkhaan en het gewoon spitskopje lijkt de negatieve trend samen te hangen met de opkomst van nauwe verwanten uit zuidelijke streken: respectievelijk de zuidelijke boomsprinkhaan en het zuidelijk spitskopje. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of de achteruitgang van de inheemse soorten een gevolg is van concurrentie.

Problemen bij weinig waarnemingen

Voor soorten met weinig waarnemingen en een beperkte verspreiding werken de modellen niet goed. Zeldzame soorten die juist interessant zijn voor de natuurbescherming—zoals wrattenbijter, locomotiefje en bosdoorntje—kunnen daardoor niet meegenomen worden in de analyse. Voor het volgen van deze soorten is een andere methode nodig en kan het tellen van sprinkhanen op vaste routes een oplossing bieden.

Bronnen

Tabel — Verspreidingstrends sprinkhanen, 1990-2019

Relevante links

EIS Kenniscentrum Insecten — Sprinkhanen
Natuurplatform — Waarneming.nl
Nederlands soortenregister — Sprinkhanen en krekels
Soortzoeker — Sprinkhanen en krekels
Nieuwsbericht — Ruim 80 procent minder vlinders dan eind 19e eeuw
Nieuwsbericht — Lichte afname verspreiding libellen sinds 2007