Economisch belang van recreatie in de natuur neemt toe

De natuurlijke omgeving draagt bij aan het welzijn van mensen, onder andere als aantrekkelijke omgeving voor vrijetijdsactiviteiten. In de Natuurlijk Kapitaalrekeningen wordt de omvang van verschillende ecosysteemdiensten berekend. Ecosysteemdiensten zijn de diensten geleverd door de natuur aan de mens, bijvoorbeeld houtoogst, koolstofvastlegging. Ook natuurrecreatie (dagactiviteiten) en natuurtoerisme (met minimaal één overnachting) zijn belangrijke ecosysteemdiensten.

De economische bijdrage van natuurrecreatie en natuurtoerisme is berekend op basis van de bedragen die mensen uitgeven voor deze activiteiten, zoals reis- en verblijfskosten. De bestedingen worden vooral gedaan voor recreatieve activiteiten in de bossen (4,3 miljard euro), de duinen en het strand (2,8 miljard euro) en open natuur zoals heide en (half)natuurlijk grasland (1,9 miljard euro). De uitgaven aan natuurrecreatie en –toerisme bedragen 9 procent van de totale bestedingen voor recreatie en toerisme in de Nederlandse economie.

De economische waarde van natuurrecreatie en -toerisme is tussen 2013 en 2018 gestegen met 44 procent. Zowel het aantal activiteiten als de uitgaven per activiteit namen toe.

Wandelen populairst

Wandelen is met 35 procent de populairste vorm van natuurgerelateerde recreatie, gevolgd door fietsen, watersport en recreëren aan het strand. In 2018 wandelden Nederlanders samen 10 procent meer dan in 2013, er zijn vooral meer mensen gaan wandelen.

Het vaakst wordt gewandeld in de bossen (34 procent), openbaar groen (18 procent) en langs agrarisch grasland (12 procent). De grootste dichtheid van natuurwandelingen is te vinden bij de kustgebieden van Noord- en Zuid-Holland en in bosrijke omgevingen zoals de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug.

Meeste natuurgerichte toeristen in Noord-Holland

In 2018 bestond twee derde van de natuurtoeristen uit Nederlanders die verbleven in eigen land, een derde uit buitenlandse toeristen. Het natuurgericht toerisme is de afgelopen jaren toegenomen. In 2018 waren ruim 90 miljoen overnachtingen gerelateerd aan natuurtoerisme, 30 procent meer dan in 2013. De meeste hiervan vonden plaats aan de kust – vooral in Noord-Holland en Zeeland - en in bosrijke omgevingen zoals in Gelderland. Voor watersportvakanties gaan mensen vooral naar Friesland en Noord-Holland.

Natuurrecreatie en -toerisme als drukfactor

De vormen van recreatie en toerisme waar in de Natuurlijk Kapitaalrekeningen naar gekeken is, zijn gericht op het genieten van en recreëren in de natuur. Maar deze vormen van gebruik van (half)natuurlijke gebieden in Nederland legt ook druk op onderliggende ecosystemen en de plaatselijke milieukwaliteit. Vooral vervuiling en de verstoring van wild en broedende vogels worden door terreinbeheerders als een probleem gezien van toegenomen natuurrecreatie.

De effecten van meer natuurrecreatie en -toerisme op biodiversiteit, milieukwaliteit en de levering van ecosysteemdiensten zijn nu niet onderzocht. Het raamwerk van de Natuurlijk Kapitaalrekeningen is hier wel op toegerust; het doel is dan ook om op termijn het duurzame niveau van natuurgerichte recreatie en toerisme nader te onderzoeken.

Natuurlijk Kapitaalrekeningen

De Natuurlijk Kapitaalrekeningen (NKR) zijn een internationaal statistisch raamwerk dat als doel heeft de relatie tussen natuur, economie en menselijke activiteiten in kaart te brengen. De gehele leefomgeving inclusief de bebouwde en (half)natuurlijke gebieden wordt hierbij geclassificeerd in ecosysteemtypen, zoals bos, heide en (half)natuurlijk grasland, maar ook als bebouwd gebied, parken en verschillende vormen van agrarisch gebruik. De NKR beschrijven, behalve de omvang en milieukwaliteit van deze ecosystemen, ook de bijdrage van ecosystemen aan de economie en het welzijn van mensen, de zogenaamde ‘ecosysteemdiensten’. Hierbij wordt gekeken naar diensten die rechtstreeks worden gebruikt, zoals de bijdrage van ecosystemen aan recreatie en bijdragen aan productie, bijvoorbeeld in de landbouw en industrie (hout, vis, water). Hierin wordt gemeten wat de baten voor de mens zijn die door deze ecosysteemdiensten worden geleverd. Het rekeningenstelsel sluit aan bij het systeem van Nationale Rekeningen en volgt internationale richtlijnen (SEEA-EA) die recentelijk in VN-verband zijn ontwikkeld. In de NKR worden ook de monetaire waarden van ecosysteemdiensten berekend. Hierbij gaat het uitsluitend om een economische waardebepaling van de baten voor de mens, hetgeen los staat van de intrinsieke waarde van de natuur in zijn algemeenheid. Natuurrecreatie en natuurtoerisme zijn twee van de dertien ecosysteemdiensten die binnen de NKR in kaart zijn gebracht.