Hoe gaat het met Nederland in coronatijd?

Een half jaar na de afkondiging van de gedeeltelijke lockdown worstelt Nederland net als veel buurlanden met een crisis van een ongekende omvang. Hoewel de sterfte als gevolg van de virusuitbraak sterk is afgenomen, wordt versoepeling van maatregelen om menselijk contact te beperken vaak gevolgd door een stijging van de dagelijkse besmettingen.
In de afgelopen periode is duidelijk geworden dat de uitbraak van het virus en de daarop genomen maatregelen een grote impact hebben op de economie en de samenleving. Niet eerder mat het CBS een zo sterke krimp van de economie als in het tweede kwartaal. En dat terwijl we tot half maart nog een lange periode van hoogconjunctuur beleefden. Wat voor impact heeft de crisis op de samenleving, en op onszelf? Aan het CBS is vanuit het coronaoverleg van de Sociaal Economische Raad gevraagd om met data daar meer inzicht in te bieden.

Dashboard Welvaart in coronatijd

Om dit inzicht te bieden lanceert het CBS vandaag een nieuw dashboard: Welvaart in coronatijd. Voor een negental overkoepelende thema’s wordt daarin de meest recente stand van zaken gegeven met betrekking tot de economie en de samenleving. We doen dat aan de hand van de vele week-, maand- en kwartaalindicatoren die het CBS regulier publiceert én informatie die door andere partijen beschikbaar is gesteld. We brengen deze samen en beschrijven de ontwikkelingen met korte teksten en grafieken. De komende maanden wordt het dashboard stapsgewijs uitgebreid.

Het dashboard is geïnspireerd op de Monitor Brede welvaart & Sustainable Development Goals dat het CBS elk jaar in mei uitbrengt. Toen de meest recente editie in mei 2020 uitkwam, leek het verslagjaar (2019) door de coronacrisis ver achter ons te liggen. Vandaar dat is besloten tot de bouw van een dashboard met actuele informatie. In dit dashboard wordt een selectie van relevante indicatoren getoond die recente updates hebben gehad en daarmee meer inzicht bieden in de recente crisisperiode. Het CBS werkt eraan voor meer indicatoren frequente updates mogelijk te maken, zodat het actuele inzicht in de komend periode kan verbeteren.

Gezonder gevoel, minder huwelijken

Het dashboard beschouwend is het eerste dat opvalt: we voelden ons in het tweede kwartaal van dit jaar gezonder. Een hoger percentage mensen dan voorheen rapporteerde de eigen gezondheid als goed of zelfs zeer goed te ervaren. Los van de gezondheid heeft de crisis ook andere effecten op de privésfeer. Zo werden in april en mei maar half zoveel huwelijken en partnerschappen afgesloten als een jaar eerder. Ook het aantal scheidingen liep iets terug. De geregistreerde misdaad lag in het voorjaar een stuk lager dan een jaar eerder. Dit was te danken aan onder meer een sterke daling van het aantal woninginbraken. In juni lag het echter iets boven het oude niveau. Vanaf maart zijn er wel veel meer meldingen van overlast dan een jaar eerder.

Begrotingsoverschot slaat om in tekort

Zowel het consumentenvertrouwen als het producentenvertrouwen in de industrie daalde met historische cijfers. Wel is het producentenvertrouwen na de klap al weer behoorlijk hersteld. Dit herstel trad al aan in het tweede kwartaal, waarin de economie zoals gezegd met historische cijfers kromp. Om de klappen voor de economie en de werkgelegenheid op te vangen heeft de regering een groot pakket aan steunregelingen opgetuigd. Dit miste zijn effect op de Rijksfinanciën niet. Het begrotingsoverschot sloeg in korte tijd om in een -tekort. De belastinginkomsten lopen terug en de uitgaven nemen versneld toe. Alleen al in de maanden maart-juni gaf het Rijk bijna 35 miljard euro meer uit dan er binnenkwam.

Minder werkenden, meer thuiswerk

Ondanks alle dempende maatregelen werd de coronacrisis snel zichtbaar op de arbeidsmarkt: het aantal werkenden daalde sterk en het aantal werklozen steeg. Ook het aantal mensen in de bijstand steeg voor het eerst sinds jaren, vooral onder jongeren. In juni trad er een licht herstel op van de werkgelegenheid. Er wordt veel meer vanuit huis gewerkt. Een weekje of weekendje weg zat er zeker in de begintijd niet in: het aantal overnachtingen in logiesaccommodaties in eigen land lag in april bijna 90 procent lager dan een jaar eerder.

Woningmarkt

Al dan niet gedwongen door coronamaatregelen nam onze consumptie sterk af. De meeste huishoudens vinden het zinvol om nu te sparen. Aan de inkomens viel in het eerste kwartaal nog geen crisis af te lezen. Eind september weten we wat het tweede kwartaal bracht. De woningmarkt is vooralsnog onverstoorbaar. De prijzen blijven stijgen en het aantal transacties blijft op een vergelijkbaar niveau.

Minder gereisd, minder emissies

We zitten nog maar weinig in het vliegtuig, ook niet veel in het openbaar vervoer en zaten tijdelijk minder op de weg. In het eerste kwartaal namen de CO2-emissies al met 7,5 procent af, waarschijnlijk ook ten gevolge van maatregelen die losstaan van de coronacrisis, zoals met betrekking tot de energietransitie. Deze maand nog publiceert het CBS de CO2-emissies in het tweede kwartaal. Het verbruik van motorbrandstoffen, aardgas en steenkool nam in het eerste halfjaar fors af. Het ging hier deels om het doorzetten van bestaande trends.

Bronnen