Vanaf 1947 met het CBS op vakantie

Camping Bakkum

Ruimtelijke aspecten van vakantie

Na 1945 kwam er meer aandacht voor de beleidsaspecten van de vrijetijdsbesteding. De Rijksdienst voor het Nationale Plan gaf in 1947 de Nederlandse Stichting voor Statistiek (NSS), het in augustus 1940 opgerichte commerciële zusje van het CBS, de opdracht een onderzoek te doen naar de ruimtelijke aspecten van het vakantiegedrag. Met de onderzoeksgegevens hoopte de dienst een indruk te krijgen van het noodzakelijke voorzieningenniveau. In totaal zijn 22,4 duizend personen uit 6,1 duizend gezinnen ondervraagd over hun vakantiebesteding. Het onderzoek leidde in 1949 tot de publicatie Onderzoek naar de vacantiebesteding buiten de woonplaats in 1947.

Onvrijwillig thuis

Ruim de helft van de geënquêteerden gaf aan op pad te zijn geweest. Het hoogst, 63 tot 65 procent, was de vakantiedeelname in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, het laagst in Noord-Brabant en Zeeland (50 procent). Een groot deel van de Nederlanders ging dus niet op vakantie. Arbeiders gingen het vaakst niet weg (67 procent thuisblijvers), welgestelden gingen het vaakst wel (21 procent thuisblijvers). Elf procent van de geënquêteerden had geen vrijaf gekregen. Een derde bleef onvrijwillig thuis, om diverse redenen: te druk op het werk, geen geld, geen recht op vakantie of daar geen behoefte aan. Overigens zitten in de cijfers van de thuisblijvers ook de vakantiedagen van de mensen die binnen de eigen woonplaats op vakantie zijn geweest.
De vakantiespreiding was gering. Ruim de helft van de vakantiegangers ging in de weken tussen 27 juli en 24 augustus 1947. Topdrukte heerste er tussen 3 augustus en 17 augustus toen 32 procent van de vakantiegangers onderweg was.

Familiebezoek

Familiebezoek was veruit het belangrijkste vakantiemotief, de mogelijkheid van goedkope logies één van de voornaamste redenen. Bijna zes op de tien vakantiegangers trokken naar familie, een op de zes vakantiegangers verbleef in een hotel of een pension, een op de acht trok er met de tent op uit.
Het grote aantal vakantiegangers dat bij familie verbleef had de NSS-onderzoekers verrast. Het bracht hen tot de overtuiging dat de familisten onder de vakantiedeelnemers niet vrij waren in de keuze van de vakantiebestemming en in een ‘dwangpositie’ verkeerden. Een betere vakantiespreiding om de beschikbare logiescapaciteit beter te benutten, zou een oplossing kunnen zijn.
De keuze voor familie zorgde ervoor dat gezinnen breed uitwaaierden over het land. Het aandeel van de overige gebieden (34 procent) was tweemaal zo groot als van de Noordzeebadplaatsen (16 procent) en de Veluwe (18 procent). De aantrekkingskracht van de Veluwe en de Noordzeekust hoefde niet te verbazen. Al ver vóór de Tweede Wereldoorlog waren hier verreweg de meeste campings, kamphuisjes en bungalowbedrijven gevestigd.

Wisseling van decor

Op de Veluwe zaten in de zomer vooral mensen uit het westen van het land. Zesendertig van de honderd Amsterdammers, 35 van de honderd Rotterdammers en maar liefst 44 van de honderd Hagenaars trokken in de zomer naar de Veluwe. De streek won het ruim van de stranden. Een kwart van de Amsterdamse en Rotterdamse gezinnen ging naar zee. Hagenaars hadden die voorkeur niet. Niet meer dan een op de tien Haagse gezinnen bracht de vakantie door aan de Noordzeekust. De voorkeur van de mensen in het westen voor de Veluwe zochten de NSS-onderzoekers in het andere karakter van de vakantieomgeving, de wisseling van decor. Voor de mensen uit Twente gold hetzelfde: zij prefereerden in hun vakantie een gebied met een geheel ander karakter, zoals badplaatsen aan de kust of Zuid-Limburg.

Het moderne vakantieonderzoek