Daling aantal bibliotheekleden en –uitleningen zet door

Kinderen en ouders in bibliotheek
© Hollandse Hoogte
In 2018 waren 69 duizend mensen minder lid van de bibliotheek dan een jaar eerder. Ook werden er ruim 4 miljoen minder papieren boeken uitgeleend. De uitleen van e-books en het downloaden van luisterboeken namen echter toe. Dat blijkt uit onderzoek van het CBS en de Koninklijke Bibliotheek (KB).

[video: https://www.cbs.nl/nl-nl/video/84ab5470da7e49cb8e5fe75feb26c4e2]

In 2018 waren ruim 3,6 miljoen mensen lid van de openbare bibliotheek. Een jaar eerder waren dat nog 3,7 miljoen mensen. Het aantal volwassenen met een bibliotheek- lidmaatschap daalde met 27 duizend en het aantal jeugdleden met 42 duizend. Verder waren er 1,8 miljoen geregistreerde digitale accounts, 20 procent meer dan een jaar eerder. Het aantal actieve digitale accounts dat gebruikt werd om e-books te lenen steeg met bijna 12 duizend naar 213 duizend.

Lidmaatschap van een openbare bibliotheek is op de meeste plaatsen voor kinderen gratis. Tussen 2005 en 2018 nam het aantal jeugdleden toe van bijna 2,0 miljoen naar 2,3 miljoen. Ruim twee derde van alle jongeren onder de 18 jaar was lid van een openbare bibliotheek. Voor volwassenen was dit 10 procent. In 2005 was 16 procent van de volwassenen en 56 procent van de jongeren lid van een openbare bibliotheek.

Aantal leden openbare bibliotheken
JaarJeugd (x mln)Volwassenen (x mln)
20051,972,06
20062,002,00
20072,051,96
20082,051,92
20092,081,95
20102,111,88
20112,191,82
20122,231,74
20132,241,62
20142,261,53
20152,311,48
20162,311,41
20172,331,37
2018*2,291,35
Bron: CBS, Koninklijke Bibliotheek
*voorlopige cijfers

Minder papieren boeken, meer digitale en luisterboeken

Bibliotheekleden leenden in 2018 ruim 63 miljoen papieren boeken, ruim 4 miljoen minder dan een jaar eerder. Daarnaast daalde de uitleen van bladmuziek en audiovisuele materialen zoals cd’s en dvd’s. De uitleen van e-books steeg met 300 duizend, tot bijna 3,5 miljoen. Ook het downloaden van luisterboeken nam toe: van bijna 900 duizend downloads in 2017 naar 1,3 miljoen in 2018. Dat is een toename van ruim 50 procent en zeven keer zoveel als in 2015, het eerste jaar na de start van de landelijke digitale openbare bibliotheek in 2014. Van de actieve digitale accounts was 57 procent bedoeld om e-books te lenen, 33 procent om luisterboeken te downloaden en 10 procent om cursussen te volgen.

Uitleningen openbare bibliotheken en digitale bibliotheek
JaarPapieren boeken (x mln)E-books (x mln)
2005120,10
2006120,52
2007118,67
2008106,78
200998,34
201093,40
201193,03
201285,19
201377,70
201473,37
201572,731,61
201668,812,80
201767,383,21
2018*63,243,52
Bron: CBS, Koninklijke Bibliotheek
*voorlopige cijfers

Bredere maatschappelijke functie

Naast het aanbieden van fysieke en digitale bibliotheekproducten is het organiseren van activiteiten een belangrijk middel voor de openbare bibliotheek om invulling te geven aan de verschillende kernfuncties. In 2018 organiseerden de bibliotheken ruim 200 duizend activiteiten. Het zwaartepunt lag bij Leesbevordering en kennismaking met literatuur en Educatie en ontwikkeling.

Activiteiten bibliotheken, 2018*
Activiteiten (x 1 000)
Totaal201,14
Educatie en ontwikkeling86,46
Leesbevordering en kennismaking met literatuur65,49
Kunst en cultuur26,43
Kennis en informatie14,03
Ontmoeting en debat8,73
Bron: CBS, Koninklijke bibliotheek
*voorlopige cijfers

Afstand tot bibliotheeklocaties met brede dienstverlening toegenomen

In 2018 waren er 146 Nederlandse bibliotheekorganisaties met 931 bibliotheeklocaties met brede dienstverlening. De gemiddelde afstand tot een bibliotheeklocatie in 2018 was 1,9 kilometer. In 2014 was dat nog 1,8 kilometer.

In 2018 hadden de inwoners van de meeste gemeenten een bibliotheeklocatie tot hun beschikking op minder dan 3 kilometer met de auto. Het verst moesten inwoners van Noord-Beveland en Veere reizen: respectievelijk 14,6 en 9,3 kilometer. Inwoners van Schiermonnikoog en Vlieland woonden met 0,7 kilometer gemiddeld het dichtst bij een dergelijke bibliotheeklocatie. De grootste veranderingen in afstand sinds 2014 vonden plaats in Montfoort (+5,6 km), Bergeijk (+5,3 km) en Lopik (+4,5 km).

Verandering van de gemiddelde afstand tot de dichtstbijzijnde
bibliotheeklocatie met brede dienstverlening, 2018 t.o.v. 2014
GemeentenaamProcentuele verandering t.o.v. 2014 (%)
Appingedam-7
Bedum0
Ten Boer-2
Delfzijl0
Groningen2
Grootegast0
Haren0
Leek0
Loppersum0
Marum0
Almere15
Stadskanaal0
Veendam0
Zeewolde2
Winsum26
Zuidhorn0
Dongeradeel0
Achtkarspelen0
Ameland0
Harlingen7
Heerenveen0
Kollumerland en Nieuwkruisland-2
Leeuwarden35
Ooststellingwerf0
Opsterland0
Schiermonnikoog0
Smallingerland0
Terschelling0
Vlieland-11
Weststellingwerf0
Assen0
Coevorden0
Emmen9
Hoogeveen17
Meppel1
Almelo0
Borne0
Dalfsen0
Deventer33
Enschede1
Haaksbergen10
Hardenberg2
Hellendoorn13
Hengelo4
Kampen19
Losser50
Noordoostpolder0
Oldenzaal0
Ommen15
Raalte21
Staphorst10
Tubbergen69
Urk0
Wierden1
Zwolle-2
Aalten0
Apeldoorn0
Arnhem17
Barneveld0
Beuningen-3
Brummen7
Buren6
Culemborg0
Doesburg0
Doetinchem-2
Druten0
Duiven-9
Ede3
Elburg0
Epe0
Ermelo2
Geldermalsen10
Harderwijk-1
Hattem38
Heerde-5
Heumen-7
Lochem0
Maasdriel0
Nijkerk1
Nijmegen-6
Oldebroek4
Putten1
Renkum0
Rheden0
Rozendaal0
Scherpenzeel0
Tiel-2
Voorst-4
Wageningen0
Westervoort0
Winterswijk2
Wijchen17
Zaltbommel0
Zevenaar0
Zutphen0
Nunspeet2
Dronten0
Neerijnen-4
Amersfoort12
Baarn0
De Bilt0
Bunnik0
Bunschoten28
Eemnes0
Houten0
Leusden26
Lopik224
Montfoort542
Renswoude0
Rhenen-2
Soest0
Utrecht0
Veenendaal0
Woudenberg10
Wijk bij Duurstede-3
IJsselstein0
Zeist0
Nieuwegein0
Aalsmeer2
Alkmaar1
Amstelveen0
Amsterdam-8
Beemster-4
Bergen (NH.)0
Beverwijk-14
Blaricum0
Bloemendaal5
Castricum0
Diemen0
Edam-Volendam1
Enkhuizen0
Haarlem-8
Haarlemmerliede en Spaarnwoude-4
Haarlemmermeer-1
Heemskerk0
Heemstede0
Heerhugowaard-1
Heiloo0
Den Helder0
Hilversum21
Hoorn0
Huizen0
Landsmeer14
Langedijk26
Laren0
Medemblik138
Oostzaan0
Opmeer8
Ouder-Amstel0
Purmerend37
Schagen-14
Texel0
Uitgeest193
Uithoorn27
Velsen-9
Weesp0
Zandvoort0
Zaanstad29
Alblasserdam0
Alphen aan den Rijn-1
Barendrecht9
Drechterland22
Brielle-10
Capelle aan den IJssel35
Delft0
Dordrecht-3
Gorinchem0
Gouda10
's-Gravenhage-13
Hardinxveld-Giessendam-2
Hellevoetsluis23
Hendrik-Ido-Ambacht0
Stede Broec0
Hillegom-3
Katwijk-37
Krimpen aan den IJssel0
Leerdam-2
Leiden0
Leiderdorp0
Lisse0
Maassluis-1
Nieuwkoop-1
Noordwijk0
Noordwijkerhout-29
Oegstgeest-3
Oud-Beijerland-12
Binnenmaas-9
Korendijk-10
Oudewater1
Papendrecht-9
Ridderkerk-1
Rotterdam-11
Rijswijk0
Schiedam-53
Sliedrecht-5
Cromstrijen4
Albrandswaard-7
Westvoorne-1
Strijen-4
Vianen0
Vlaardingen0
Voorschoten0
Waddinxveen0
Wassenaar0
Woerden2
Zoetermeer0
Zoeterwoude0
Zwijndrecht0
Borsele61
Goes2
West Maas en Waal3
Hulst6
Kapelle21
Middelburg15
Giessenlanden-26
Reimerswaal317
Zederik-1
Terneuzen-10
Tholen-38
Veere16
Vlissingen62
Lingewaal-23
De Ronde Venen1
Tytsjerksteradiel0
Aalburg0
Asten0
Baarle-Nassau1
Bergen op Zoom0
Best0
Boekel62
Boxmeer14
Boxtel0
Breda49
Deurne-2
Pekela0
Dongen0
Eersel223
Eindhoven0
Etten-Leur1
Geertruidenberg31
Gilze en Rijen0
Goirle0
Grave0
Haaren10
Helmond-1
's-Hertogenbosch0
Heusden0
Hilvarenbeek20
Loon op Zand4
Mill en Sint Hubert0
Nuenen, Gerwen en Nederwetten0
Oirschot29
Oisterwijk1
Oosterhout5
Oss-2
Rucphen90
Sint-Michielsgestel11
Someren0
Son en Breugel9
Steenbergen1
Waterland1
Tilburg12
Uden10
Valkenswaard0
Veldhoven2
Vught6
Waalre-68
Waalwijk0
Werkendam-8
Woensdrecht0
Woudrichem-31
Zundert290
Wormerland-15
Onderbanken1
Landgraaf37
Beek0
Beesel0
Bergen (L.)-1
Brunssum0
Gennep5
Heerlen1
Kerkrade4
Maastricht0
Meerssen-16
Mook en Middelaar8
Nederweert2
Nuth0
Roermond0
Schinnen0
Simpelveld15
Stein88
Vaals0
Venlo0
Venray0
Voerendaal0
Weert3
Valkenburg aan de Geul0
Lelystad0
Horst aan de Maas38
Oude IJsselstreek0
Teylingen0
Utrechtse Heuvelrug26
Oost Gelre0
Koggenland49
Lansingerland0
Leudal33
Maasgouw71
Eemsmond0
Gemert-Bakel15
Halderberge124
Heeze-Leende110
Laarbeek32
De Marne5
Reusel-De Mierden-1
Roerdalen62
Roosendaal73
Schouwen-Duiveland0
Aa en Hunze0
Borger-Odoorn0
Cuijk0
Landerd0
De Wolden-2
Noord-Beveland1
Wijdemeren106
Noordenveld0
Twenterand0
Westerveld0
Sint Anthonis10
Lingewaard-29
Cranendonck-4
Steenwijkerland2
Moerdijk32
Echt-Susteren-2
Sluis-2
Drimmelen0
Bernheze0
Ferwerderadiel0
Alphen-Chaam75
Bergeijk399
Bladel25
Gulpen-Wittem-5
Tynaarlo-2
Midden-Drenthe0
Overbetuwe0
Hof van Twente-23
Neder-Betuwe0
Rijssen-Holten0
Geldrop-Mierlo0
Olst-Wijhe6
Dinkelland62
Westland-1
Midden-Delfland1
Berkelland-1
Bronckhorst1
Sittard-Geleen1
Kaag en Braassem-33
Dantumadiel1
Zuidplas-54
Peel en Maas33
Oldambt-26
Zwartewaterland-4
Súdwest-Fryslân0
Bodegraven-Reeuwijk-2
Eijsden-Margraten0
Stichtse Vecht1
Hollands Kroon-58
Leidschendam-Voorburg0
Goeree-Overflakkee2
Pijnacker-Nootdorp0
Molenwaard-16
Nissewaard1
Krimpenerwaard0
De Fryske Marren19
Gooise Meren17
Berg en Dal0
Meierijstad4
Waadhoeke0
Westerwolde0
Midden-Groningen9
Montferland0
Bron: CBS, Koninklijke Bibliotheek