Belastingmaatregelen en consumentenprijzen

13-2-2019 06:30

Belastingmaatregelen hadden in januari 2019 een opwaartse druk op de prijzen. In welke mate de stijging van deze kosten wordt doorberekend in de uiteindelijke consumentenprijzen is niet bekend. Van de prijsstijging in januari 2019 van 2,2 procent kan maximaal 1,2 procentpunt veroorzaakt zijn door een verhoging van de belastingen. Dat blijkt uit de consumentenprijsindex van het CBS.

Consumentenprijzen, maximaal effect belastingwijzigingen en overige prijsveranderingen
		Maximaal effect belastingwijzigingen (% verandering t.o.v. een jaar eerder)	Effect overige prijsveranderingen (% verandering t.o.v. een jaar eerder)
2010	januari	0,1	0,7
2010	februari	0,1	0,7
2010	maart	0,2	0,8
2010	april	0,2	0,9
2010	mei	0,3	0,7
2010	juni	0,2	0,6
2010	juli	0,2	1,4
2010	augustus	0,2	1,3
2010	september	0,2	1,4
2010	oktober	0,2	1,4
2010	november	0,2	1,4
2010	december	0,2	1,7
2011	januari	0,1	1,9
2011	februari	0,0	1,9
2011	maart	0,1	1,9
2011	april	0,1	2,0
2011	mei	0,1	2,2
2011	juni	0,2	2,1
2011	juli	0,2	2,4
2011	augustus	0,2	2,4
2011	september	0,2	2,5
2011	oktober	0,3	2,3
2011	november	0,3	2,3
2011	december	0,3	2,1
2012	januari	0,3	2,2
2012	februari	0,3	2,2
2012	maart	0,3	2,2
2012	april	0,3	2,1
2012	mei	0,2	1,9
2012	juni	0,1	2,0
2012	juli	0,2	2,1
2012	augustus	0,2	2,1
2012	september	0,2	2,1
2012	oktober	0,9	2,0
2012	november	0,9	1,9
2012	december	0,9	2,0
2013	januari	1,4	1,6
2013	februari	1,4	1,6
2013	maart	1,4	1,5
2013	april	1,4	1,2
2013	mei	1,5	1,3
2013	juni	1,5	1,4
2013	juli	1,4	1,7
2013	augustus	1,4	1,4
2013	september	1,3	1,1
2013	oktober	0,7	0,9
2013	november	0,7	0,8
2013	december	0,7	1,0
2014	januari	0,4	1,0
2014	februari	0,4	0,7
2014	maart	0,4	0,4
2014	april	0,4	0,8
2014	mei	0,3	0,5
2014	juni	0,3	0,6
2014	juli	0,3	0,6
2014	augustus	0,4	0,6
2014	september	0,3	0,6
2014	oktober	0,4	0,7
2014	november	0,4	0,6
2014	december	0,3	0,4
2015	januari	0,1	-0,1
2015	februari	0,2	0,0
2015	maart	0,2	0,2
2015	april	0,2	0,4
2015	mei	0,1	1,0
2015	juni	0,2	0,8
2015	juli	0,2	0,8
2015	augustus	0,2	0,6
2015	september	0,2	0,4
2015	oktober	0,2	0,4
2015	november	0,3	0,4
2015	december	0,2	0,5
2016	januari	0,1	0,5
2016	februari	0,0	0,6
2016	maart	0,1	0,5
2016	april	0,1	-0,1
2016	mei	0,1	-0,1
2016	juni	0,0	0,0
2016	juli	0,1	-0,3
2016	augustus	0,1	0,1
2016	september	0,1	0,0
2016	oktober	0,0	0,4
2016	november	0,0	0,6
2016	december	0,1	0,9
2017	januari	0,1	1,6
2017	februari	0,1	1,7
2017	maart	0,0	1,1
2017	april	0,0	1,6
2017	mei	0,1	1,0
2017	juni	0,0	1,1
2017	juli	-0,1	1,4
2017	augustus	0,0	1,4
2017	september	0,0	1,5
2017	oktober	0,0	1,3
2017	november	0,0	1,5
2017	december	0,1	1,2
2018	januari	0,2	1,3
2018	februari	0,2	1,0
2018	maart	0,2	0,8
2018	april	0,3	0,8
2018	mei	0,3	1,4
2018	juni	0,4	1,3
2018	juli	0,4	1,7
2018	augustus	0,4	1,7
2018	september	0,4	1,5
2018	oktober	0,4	1,7
2018	november	0,4	1,6
2018	december	0,5	1,5
2019	januari	1,2	1,0

Consumentenprijzen, maximaal effect belastingwijzigingen en overige prijsveranderingen
		Maximaal effect belastingwijzigingen (% verandering t.o.v. een jaar eerder)	Effect overige prijsveranderingen (% verandering t.o.v. een jaar eerder)
2010	januari	0,1	0,7
2010	februari	0,1	0,7
2010	maart	0,2	0,8
2010	april	0,2	0,9
2010	mei	0,3	0,7
2010	juni	0,2	0,6
2010	juli	0,2	1,4
2010	augustus	0,2	1,3
2010	september	0,2	1,4
2010	oktober	0,2	1,4
2010	november	0,2	1,4
2010	december	0,2	1,7
2011	januari	0,1	1,9
2011	februari	0,0	1,9
2011	maart	0,1	1,9
2011	april	0,1	2,0
2011	mei	0,1	2,2
2011	juni	0,2	2,1
2011	juli	0,2	2,4
2011	augustus	0,2	2,4
2011	september	0,2	2,5
2011	oktober	0,3	2,3
2011	november	0,3	2,3
2011	december	0,3	2,1
2012	januari	0,3	2,2
2012	februari	0,3	2,2
2012	maart	0,3	2,2
2012	april	0,3	2,1
2012	mei	0,2	1,9
2012	juni	0,1	2,0
2012	juli	0,2	2,1
2012	augustus	0,2	2,1
2012	september	0,2	2,1
2012	oktober	0,9	2,0
2012	november	0,9	1,9
2012	december	0,9	2,0
2013	januari	1,4	1,6
2013	februari	1,4	1,6
2013	maart	1,4	1,5
2013	april	1,4	1,2
2013	mei	1,5	1,3
2013	juni	1,5	1,4
2013	juli	1,4	1,7
2013	augustus	1,4	1,4
2013	september	1,3	1,1
2013	oktober	0,7	0,9
2013	november	0,7	0,8
2013	december	0,7	1,0
2014	januari	0,4	1,0
2014	februari	0,4	0,7
2014	maart	0,4	0,4
2014	april	0,4	0,8
2014	mei	0,3	0,5
2014	juni	0,3	0,6
2014	juli	0,3	0,6
2014	augustus	0,4	0,6
2014	september	0,3	0,6
2014	oktober	0,4	0,7
2014	november	0,4	0,6
2014	december	0,3	0,4
2015	januari	0,1	-0,1
2015	februari	0,2	0,0
2015	maart	0,2	0,2
2015	april	0,2	0,4
2015	mei	0,1	1,0
2015	juni	0,2	0,8
2015	juli	0,2	0,8
2015	augustus	0,2	0,6
2015	september	0,2	0,4
2015	oktober	0,2	0,4
2015	november	0,3	0,4
2015	december	0,2	0,5
2016	januari	0,1	0,5
2016	februari	0,0	0,6
2016	maart	0,1	0,5
2016	april	0,1	-0,1
2016	mei	0,1	-0,1
2016	juni	0,0	0,0
2016	juli	0,1	-0,3
2016	augustus	0,1	0,1
2016	september	0,1	0,0
2016	oktober	0,0	0,4
2016	november	0,0	0,6
2016	december	0,1	0,9
2017	januari	0,1	1,6
2017	februari	0,1	1,7
2017	maart	0,0	1,1
2017	april	0,0	1,6
2017	mei	0,1	1,0
2017	juni	0,0	1,1
2017	juli	-0,1	1,4
2017	augustus	0,0	1,4
2017	september	0,0	1,5
2017	oktober	0,0	1,3
2017	november	0,0	1,5
2017	december	0,1	1,2
2018	januari	0,2	1,3
2018	februari	0,2	1,0
2018	maart	0,2	0,8
2018	april	0,3	0,8
2018	mei	0,3	1,4
2018	juni	0,4	1,3
2018	juli	0,4	1,7
2018	augustus	0,4	1,7
2018	september	0,4	1,5
2018	oktober	0,4	1,7
2018	november	0,4	1,6
2018	december	0,5	1,5
2019	januari	1,2	1,0

De consumentenprijsindex (CPI) geeft het prijsverloop weer van een pakket goederen en diensten zoals dagelijkse boodschappen, kleding, benzine, huur en verzekeringspremies. Voor de berekening van de invloed van de veranderingen in de tarieven van product- en consumptie gebonden belastingen (zoals btw en energiebelasting) wordt de zogenoemde afgeleide CPI gebruikt. De afgeleide CPI geeft antwoord op de vraag wat de prijsontwikkeling zou zijn geweest, als geschoond wordt voor wijzigingen in belastingtarieven. Het verschil tussen de prijsontwikkeling van de CPI en de afgeleide CPI geeft dus aan hoe groot het maximale effect van belastingwijzigingen is.

Opwaartse druk op prijzen

De consumentenprijzen zijn in januari 2019 met 2,2 procent gestegen. Dat is de hoogste stijging na september 2013. Belastingmaatregelen hadden een opwaartse druk op de prijzen. Alleen in 2013 was de opwaartse druk van belastingwijzigingen op de stijging van de consumentenprijzen hoger. Toen werden er na de verhoging van het hoge btw-tarief in oktober 2012 ook andere belastingwijzigingen doorgevoerd.

Verhoging btw

De belastingmaatregel met de potentieel grootste opwaartse druk op de stijging van de consumentenprijzen was de aanpassing van het lage btw-tarief van 6 naar 9 procent. Ruim 22 procent van de consumptieve bestedingen valt onder het lage btw-tarief, zoals de bestedingen aan voeding, consumpties in restaurants en openbaar vervoer.

De aanpassing van het lage btw-tarief houdt in dat voor iedere 100 euro aan boodschappen, waarop het lage btw-tarief van toepassing is, 2,83 euro meer aan btw moet worden betaald. Of de consument deze kostenstijging terugziet, is ook afhankelijk van andere factoren zoals inkoopkosten, personeelskosten en marges.

Prijsontwikkeling elektriciteit en gas
	Maximaal effect belastingwijzigingen (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)	Overige prijsveranderingen (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)
Elektriciteit	5,4	15,7
Gas	7,4	8,1

Prijsontwikkeling elektriciteit en gas
	Maximaal effect belastingwijzigingen (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)	Overige prijsveranderingen (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)
Elektriciteit	5,4	15,7
Gas	7,4	8,1

Energie flink duurder

De prijzen van energie stegen ook flink. In januari was elektriciteit ruim 20 procent duurder dan een jaar eerder. Gas was in januari ruim 15 procent duurder dan vorig jaar. De verhoogde energiebelasting had een opwaartse druk op de prijzen. Naast deze belasting gingen ook de leveringskosten omhoog. Aanstaande zaterdag publiceert het CBS hoeveel de consument gemiddeld betaalt aan energie.

Enkele in prijs gestegen goederen en diensten
	Maximaal effect belastingwijzigingen (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)	Overige prijsverandering (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)
Alle goederen en diensten	1,2	1

Hondenbelasting	-4,6	0
Motorrijtuigenbelasting	0,9	0
Riolering	2,3	0
Zuiveringsheffing	2,3	0
Watervoorziening	3,1	0
Voedingsmiddelen	2,9	0,4
Boeken	2,8	0,8
Musea, bibliotheken, dierentuinen	2,8	1,4
Restaurants, cafés, fastfood en bedrijfskantines	2,3	1,9
Personenvervoer per spoor	2,9	1,7
Ophalen van huisvuil	5,5	0
Kranten en tijdschriften	2,9	3,2
Personenvervoer over de weg	2,9	3,3
Planten en bloemen	2,9	4,8

Enkele in prijs gestegen goederen en diensten
	Maximaal effect belastingwijzigingen (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)	Overige prijsverandering (% verandering januari 2019 t.o.v. januari 2018)
Alle goederen en diensten	1,2	1

Hondenbelasting	-4,6	0
Motorrijtuigenbelasting	0,9	0
Riolering	2,3	0
Zuiveringsheffing	2,3	0
Watervoorziening	3,1	0
Voedingsmiddelen	2,9	0,4
Boeken	2,8	0,8
Musea, bibliotheken, dierentuinen	2,8	1,4
Restaurants, cafés, fastfood en bedrijfskantines	2,3	1,9
Personenvervoer per spoor	2,9	1,7
Ophalen van huisvuil	5,5	0
Kranten en tijdschriften	2,9	3,2
Personenvervoer over de weg	2,9	3,3
Planten en bloemen	2,9	4,8

Ook andere belastingen omhoog

In januari gingen ook andere belastingen omhoog. Zo stegen onder meer de belasting op leidingwater en de motorrijtuigenbelasting. Gemeentelijke heffingen gingen omhoog en ook de accijnzen op autobrandstoffen en tabak stegen. Op een liter euroloodvrij van 1,55 euro werd in januari 1,06 euro belasting geheven. Sigaretten werden in januari echter niet duurder omdat winkels nog oude voorraden verkochten.

Aan de andere kant gingen er ook een aantal belastingen omlaag. Zo werden sommige sporten vrijgesteld van btw en ging de hondenbelasting omlaag.

Bronnen

StatLine - Consumentenprijzen
StatLine - Consumentenprijsindex; vanaf 1963

Relevante links

Visualisatie - Prijzendashboard
Dossier - Conjunctuur
Nieuwsbericht - Consumentenprijzen in januari ruim 2 procent hoger