Bijna 13 miljoen kiesgerechtigden op 15 maart

Voor de Tweede Kamerverkiezingen is vrijwel iedereen van 18 jaar of ouder met de Nederlandse nationaliteit kiesgerechtigd. In 2017 zijn dat er ruim 300 duizend meer dan in 2012. Ongeveer 850 duizend jongeren mogen nu voor het eerst stemmen voor de Tweede Kamer. Zij waren bij de vorige verkiezingen, op 12 september 2012, nog geen 18 jaar.

Naast de kiesgerechtigden in Nederland mogen ook Nederlanders in het buitenland stemmen. Zij moeten zich daarvoor registreren bij de gemeente Den Haag. Dit jaar hebben ruim 75 duizend mensen dat gedaan (voorlopige opgave gemeente Den Haag). Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2012 waren dat er 48 duizend. In 2011 woonden bijna een half miljoen personen die in Nederland geboren waren in een lidstaat van de Europese Unie of de Europese Vrijhandelsassociatie en nog enkele honderdduizenden in andere landen.

Honderd jaar algemeen kiesrecht

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat het algemeen kiesrecht werd ingevoerd. Met de grondwetsherzieningen van 1917 werd het kiesrecht opengesteld voor alle mannen van 25 jaar en ouder. Twee jaar later werd het actief kiesrecht ook aan vrouwen toegekend. Zij namen in 1922 voor het eerst deel aan de verkiezingen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de stemgerechtigde leeftijd verlaagd naar 23 jaar, in 1965 en 1972 naar 18 jaar.

Vrijwel niemand meer uitgesloten van kiesrecht

Vóór 1917 was het actief kiesrecht voor de Tweede Kamer voorbehouden aan mannen van 25 jaar en ouder die een bepaald bedrag aan directe belastingen betaalden, of aan een andere inkomensvoorwaarde voldeden. In 1917 viel de inkomenstoets weg, maar kwamen er andere redenen om iemand van het kiesrecht uit te sluiten voor in de plaats, zoals geestesziekte, bedelarij, ontzetting uit de ouderlijke macht, een ernstige gevangenisstraf of herhaalde veroordelingen door de rechter. Na de Tweede Wereldoorlog werden ook politieke gevangen en personen die in vreemde (meestal Duitse) krijgsdienst waren geweest uitgesloten van het stemrecht.
In 1983 werden de redenen om iemand uit te sluiten teruggebracht tot een aantal ernstige delicten die een ernstig gevaar vormen voor het staatsbestel. Sindsdien hebben gevangenen ook de mogelijkheid gekregen om te stemmen via volmacht, en in 2008 kregen ook personen die onder curatele staan vanwege wilsonbekwaamheid het kiesrecht. Begin 2016 waren er 56 personen ontzet uit het kiesrecht, vanwege de ernst van het door hen gepleegde delict.

Kiesgerechtigden per gemeente

Op 1 maart 2017 zullen er in Nederland 2 procent meer kiesgerechtigden zijn dan bij de verkiezingen in 2012. Per gemeente loopt deze ontwikkeling uiteen van 3 procent minder tot 10 procent meer. Vooral in het uiterste noordoosten en zuidwesten is het aantal gedaald.