1,2 miljard over bij gemeenten voor jeugd- en zorgtaken

Gemeenten hielden in 2015 samen bijna 1,2 miljard euro over voor taken voor maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg. Voor werk en inkomen hadden gemeenten echter een tekort van bijna 400 miljoen euro. Per saldo gaven gemeenten bijna 800 miljoen euro minder uit aan taken in het zogeheten sociaal domein dan ze hiervoor aan inkomsten hadden. Dit meldt CBS.

Uitgaven sociaal domein 24,4 miljard euro

Als gevolg van de decentralisatie in het sociaal domein zijn per 1 januari 2015 taken van het Rijk en de provincies aan de gemeenten overgedragen. In 2015 gaven gemeenten 24,4 miljard euro aan uit aan taken in het sociaal domein, zo blijkt uit opgaven van gemeenten. De taken hebben betrekking op de beleidsterreinen maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg en op werk en inkomen.

Aan maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg waren gemeenten 12,7 miljard euro kwijt. Hiervan ging 5,6 miljard euro op aan maatschappelijke ondersteuning, terwijl 3,1 miljard euro was bestemd voor jeugdzorg. Er is 4 miljard euro besteed aan algemene voorzieningen en persoonsgebonden budgetten (pgb’s) op het terrein van maatschappelijk ondersteuning en jeugdzorg, die niet zijn toe te rekenen aan een van beide beleidsterreinen.

Aan werk en inkomen besteedden gemeenten 11,7 miljard euro, waarvan ruim 8 miljard euro aan bijstandsverlening, inkomensvoorzieningen en armoede- en schuldenbeleid. Op het gebied van werkgelegenheid ging 3,7 miljard euro naar sociale werkvoorzieningen en re-integratie- en participatievoorzieningen.

13,8 miljard beschikbaar voor maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg

Gemeenten ontvingen in 2015 voor maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg 13,8 miljard euro en hielden hier bijna 1,2 miljard euro aan over. De inkomsten kwamen voornamelijk van het Rijk. Voor de uitvoering van taken voor werk en inkomen ontvingen gemeenten in 2015 ruim 11,3 miljard euro, 400 miljoen euro minder dan er werd uitgegeven. Het budget voor deze taken kwam bijna volledig van het Rijk.

Nadere toelichting 28 februari 2017

Dit nieuwsbericht is op 31 oktober 2016 gepubliceerd en heeft tot vragen geleid. Deze vragen hebben vooral betrekking op de door het CBS gepubliceerde inkomsten van gemeenten en de herkomst van de gegevens.

De informatie in dit nieuwsbericht is afkomstig uit twee bronnen: 1) Informatie voor derden (Iv3-informatie) die gemeenten aan CBS aanleveren; en 2) Informatie uit het verdeelmodel van het gemeentefonds, afkomstig van het ministerie van BZK.

De Iv3–informatie moeten gemeenten volgens wettelijke verplichting aan het CBS aanleveren. Een deel van de gegevens uit dit onderzoek is afkomstig uit de door gemeenten aangeleverde Iv3-informatie over de jaarrekening 2015. Het betreft de baten en lasten van specifieke beleidsterreinen (Iv3-functies) in het sociaal domein die gekoppeld zijn aan de clusters Werk en Inkomen, Jeugd en Maatschappelijke ondersteuning waar het verdeelmodel van het gemeentefonds rekening mee houdt.

Om de netto-uitgaven in het sociaal domein tegen inkomsten te kunnen afzetten is de Iv3-informatie echter niet toereikend. Een groot deel van de inkomsten verkrijgen gemeenten uit het gemeentefonds. De middelen die gemeenten uit het gemeentefonds krijgen zijn ontschot en vrij besteedbaar. Deze middelen worden op afzonderlijke Iv3-functies geboekt als algemene dekkingsmiddelen.

Voor de berekening van de beschikbare middelen is naast Iv3-informatie daarom gebruik gemaakt van informatie uit het verdeelmodel van het gemeentefonds. Er is aangesloten bij de systematiek van het periodiek onderhoudsrapport van het gemeentefonds (POR). Deze systematiek is ook gebruikt in de monitor sociaal domein van het SCP. Het verdeelmodel van het gemeentefonds bestaat uit een aantal kenmerken op basis waarvan het gemeentefonds over gemeenten verdeeld wordt. In het verdeelmodel is de indeling naar clusters een rekenkundig hulpmiddel. De inkomsten en uitgaven in het sociaal domein op basis van Iv3-informatie zijn voor alle gemeenten samen vergeleken met de bedragen waar het verdeelmodel voor gemeentefonds rekening mee houdt voor de gemeentefondsclusters Werk en Inkomen én Jeugd en Maatschappelijke ondersteuning. De vergelijking van inkomsten en uitgaven in dit nieuwsbericht moet in bovenstaande context worden bezien.

In opdracht van het ministerie van BZK is door Cebeon en AEF nader onderzoek gedaan om een beter beeld te krijgen van de duiding van de cijfers. Op 28 februari 2017 heeft de minister van BZK de Tweede Kamer hierover geïnformeerd. De brief aan de Tweede Kamer en rapportages over de onderzoeken door Cebeon en AEF vindt u hier