Stijging overheidsuitgaven sinds 2010 afgevlakt

Ook de uitgaven aan sociale bescherming stegen meer dan gemiddeld. Onder sociale bescherming vallen onder meer de diverse sociale-uitkeringsregelingen. Dat de uitgaven aan sociale bescherming de laatste tien jaar sterk toenamen, komt voornamelijk door de AOW. Door de vergrijzing stegen de uitgaven hieraan in tien jaar tijd met meer dan de helft.

Dat de zorgkosten door de overheid zo sterk stegen komt mede door de invoering van de basisverzekering in 2006. Onder de basisverzekering vallen tegenwoordig ook mensen die in 2005 nog geheel particulier waren verzekerd. Dit alleen al zorgde voor een toename van de uitgaven met 9 miljard euro. Het aandeel van de zorgkosten in de totale overheidsuitgaven steeg mede hierdoor van 13 procent in 2005 naar 18 procent in 2015.

Groeitempo zorguitgaven gedaald

Voor zowel de gezondheidszorg als de sociale bescherming geldt wel dat het jaarlijkse groeitempo van de uitgaven vanaf 2010 aanmerkelijk lager ligt dan in de periode 2005 tot en met 2009. Voor de overige beleidsterreinen geldt zelfs dat deze ten opzichte van 2010 zijn gedaald of maar heel beperkt zijn toegenomen. De overheidsuitgaven voor algemeen overheidsbestuur, waaronder de rentelasten op de staatsschuld en Europese afdrachten, kenden met een groei van vijf procent vanaf 2005 de kleinste toename. Dit komt voornamelijk doordat de rentelasten daalden; de overheid leent momenteel tegen historisch lage rentetarieven. Het aandeel van het algemene overheidsbestuur in de totale uitgaven nam hierdoor in tien jaar tijd af van 14 naar 11 procent.

De totale uitgaven van de overheid namen de afgelopen tien jaar met een derde toe. Hiermee groeiden de overheidsuitgaven meer dan de omvang van de economie. Afgemeten aan het bruto binnenlands product (bbp) nam die in deze periode namelijk met bijna een kwart toe.

Sociale bescherming al jaren grootste post

Van alle beleidsterreinen gaat alle jaren het meeste geld uit naar sociale bescherming. In 2015 ging het om ruim een derde van het budget. Volksgezondheid is met 18 procent inmiddels de een na hoogste post, hierna volgt onderwijs (12 procent). Gezamenlijk zijn deze drie beleidsterreinen goed voor twee derde van de totale overheidsuitgaven.

De uitgaven aan sociale bescherming bedroegen in 2015 ruim 112 miljard euro. Hiervan ging het meeste geld naar de AOW. Deze oudedagvoorziening kostte de overheid 35,8 miljard euro. Andere uitgaven aan sociale bescherming zijn bijvoorbeeld de werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en sociale voorzieningen als de huur- en kinderopvangtoeslag.
De uitgaven aan gezondheidszorg bedroegen 54,1 miljard euro in 2015. Aan onderwijs gaf de overheid 37 miljard euro uit. Hiervan ging 14,5 miljard euro naar het voortgezet onderwijs, 11,6 miljard euro naar het basisonderwijs en 9,4 miljard euro naar het hoger onderwijs.

De uitgaven aan algemeen overheidsbestuur bedroegen 34 miljard euro in 2015. Hiervan was de overheid 5,5 miljard euro kwijt aan rentelasten en 6 miljard euro aan afdrachten aan de Europese Unie. Andere kosten die onder algemeen overheidsbestuur vallen, zijn onder meer uitgaven aan de uitvoerende en wetgevende overheidsorganen (zoals de Eerste en Tweede Kamer, en gemeentebesturen), hulp aan het buitenland, fundamenteel onderzoek en algemene dienstverlening.

Op Prinsjesdag (komende dinsdag) presenteert de minister van Financiën de Rijksbegroting voor het komende jaar. Het Rijk en de andere overheidslagen geven jaarlijks rond de 300 miljard euro uit, oftewel 18 duizend euro per Nederlander. Door herverdeling vloeit hiervan een deel terug naar de samenleving.

De uitgaven van de overheid worden door CBS volgens internationale richtlijnen opgedeeld naar tien beleidsterreinen. Dit is een andere indeling dan de uitgaven per ministerie zoals weergegeven in de Rijksbegroting. Ook de uitgaven door lagere overheden zijn meegenomen in de CBS-indeling.