Gemeenten leden in 2009 verlies op bouwgrond

De Nederlandse gemeenten hebben in 2009 een verlies van 414 miljoen euro op bouwgrond geleden. Ook bij de meeste andere beleidsterreinen was er sprake van tekorten. Dankzij de eenmalige opbrengst uit de verkoop van aandelen van Nuon en Essent werd 2009 toch positief afgesloten.

Lagere opbrengst uit verkopen grond

De bouwgrondexploitatie was jarenlang een belangrijke bron van inkomsten voor de gemeenten. In 2009 werd de trend echter verstoord. Het gerealiseerde saldo van de lasten en baten op de bouwgrondexploitatie was negatief (-414 miljoen euro) en lag ruim 1 miljard euro lager dan in 2008. Dit kwam vooral doordat de opbrengsten uit verkopen van grond door de economische crisis flink lager uitvielen.

Door de tegenvallende opbrengsten stelden de gemeenten de verwachtingen naar beneden bij. In de begrotingen voor 2009 gingen de gemeenten er nog vanuit 543 miljoen euro aan de exploitatie van bouwgrond over te houden. Voor 2010 was dit 371 miljoen en voor 2011 zo’n 41 miljoen.

Saldo van gerealiseerde baten en lasten bouwgrondexploitatie gemeenten

Tekorten vooral bij grote gemeenten

De gemeente Utrecht leed in 2009 met een negatief saldo van 62 miljoen euro het grootste verlies op bouwgrond, gevolgd door Den Haag (- 42 miljoen euro). Daarnaast waren ook in Arnhem, Breda en Rotterdam de verliezen groot.

Van de vier grote steden behaalde Amsterdam als enige een positief resultaat. Wel was het exploitatiesaldo er met 86 miljoen euro lager dan in 2008, toen de hoofdstad nog ruim een half miljard euro verdiende aan het bouwrijp maken, verkopen en verpachten van grond.

Saldo van gerealiseerde baten en lasten bouwgrondexploitatie per gemeente, 2009*

Rode cijfers op de meeste beleidsterreinen

Op de meeste beleidsterreinen gaven de gemeenten in 2009 meer uit dan er binnenkwam. Het grootste tekort, van 6,4 miljard, deed zich voor bij de sociale voorzieningen en maatschappelijke dienstverlening. De tekorten werden grotendeels gedekt door de algemene middelen, zoals inkomsten uit de gemeentelijke belastingen en de algemene uitkering van het Rijk uit het Gemeentefonds die in 2009 met bijna 10 procent toenam.
 
Toch konden de gemeenten 2009 afsluiten met een positief resultaat van 4,3 miljard euro. Dit was vooral te danken aan de incidentele opbrengst uit de verkoop van aandelen Essent en Nuon door een aantal gemeenten, waarmee circa 5,7 miljard werd binnengehaald.

Saldo van gerealiseerde baten en lasten gemeenten naar beleidsterrein, 2009*

Marten Jan van Rijn

Bron: StatLine,

• Gemeenterekeningen; baten en lasten naar regio en grootteklasse

• Gemeenterekeningen; per gemeente, baten en lasten, heffingen

• Gemeentebegrotingen; baten en lasten naar regio en grootteklasse