Heide paarser en minder geel

De heide is de laatste jaren van kleur veranderd. De soorten die de heide paars kleuren, zoals de struikheide, nemen iets toe, vergrassers als de bochtige smele, die de heide zijn gele kleur geven, nemen iets af. Het intensievere heidebeheer is de belangrijkste oorzaak.

Bedekking van grassen en twee heidesoorten in droge heide

Neerslag van stikstof leidt tot vergrassing

De neerslag van stikstof is een belangrijke factor bij de vergrassing van de heide. Bepaalde grassoorten, die van nature in heide voorkomen, gaan dan domineren, zoals bochtige smele in droge heide en pijpenstrootje in vochtige heide. De afgelopen jaren is de neerslag van stikstof uit de lucht weliswaar aanzienlijk gedaald, een gevolg van onder andere strengere mestwetgeving en schonere auto’s, maar voor een voedselarm ecosysteem als de heide is het stikstofniveau waarschijnlijk nog te hoog om een effect te bereiken. In de heide is dan ook nog geen toename van stikstofmijdende en een afname van stikstofminnende planten te zien.

Bedekking van bomen en struiken in droge heide

Beheersmaatregelen

Om de heiden in stand te houden is een intensief beheer noodzakelijk. Heideterreinen worden begraasd, geplagd en gemaaid om vergrassing en dichtgroeien met bomen en struiken tegen te gaan. Zeer waarschijnlijk zijn de afname van de vergrassing en het paarser worden van de heide vooral te danken aan deze beheersmaatregelen.

Schapen en grote grazers

Er is nog veel discussie over de juiste beheersmaatregelen om het gewenste effect te bereiken. Zo levert grootschalig plaggen meer paarse heide op, maar is vanuit het oogpunt van toename biodiversiteit niet altijd gunstig omdat een groot deel van de oorspronkelijke gevarieerde structuur verloren gaat en daarmee verlies van bijzondere plant- en diersoorten. Het inzetten van schaapskudden sluit het meest aan bij het vroegere gebruik van de heide, maar ook grote grazers, zoals paarden en runderen lopen op heideterreinen rond om vergrassing en verbossing tegen te gaan.

Lodewijk van Duuren, Tom van der Meij en Emma van den Dool (provincie Utrecht)