Loonkosten, arbeidsproductiviteit en arbeidskosten per eenheid product

Dalende arbeidskosten per eenheid product zijn over het algemeen gunstig voor de concurrentiepositie en de export. De ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product wordt niet alleen bepaald door de ontwikkeling van de lonen, maar ook door die van de arbeidsproductiviteit. In deze focus wordt de ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product in aantal landen in de eurozone geanalyseerd aan de hand van de loonkosten en de arbeidsproductiviteit. Stijgende lonen hoeven niet per se te leiden tot hogere arbeidskosten per eenheid product en dus tot een verslechtering van de concurrentie- en exportpositie. Een relatief gematigde stijging van de loonkosten kan toch resulteren in constante of dalende arbeidskosten per eenheid product als de arbeidsproductiviteit gelijke tred houdt of sterker stijgt.

Vooraf

De beschikbare gegevens voor de loonkosten en de arbeidsproductiviteit sluiten niet helemaal op elkaar aan. Het probleem is dat de loonontwikkeling en de arbeidskosten per eenheid product betrekking hebben op de marktsector, terwijl de arbeidsproductiviteitcijfers (behalve die van Nederland) betrekking hebben op de gehele economie. De arbeidsproductiviteitsontwikkeling in de marktsector ligt over het algemeen hoger dan die voor de totale economie. Niettemin maakt een kwalitatieve analyse een aantal interessante ontwikkelingen zichtbaar.

Zeer gematigde ontwikkeling loonkosten in Duitsland

Een daling van de arbeidskosten per eenheid product kan twee oorzaken hebben. De eerste is een daling of zeer gematigde ontwikkeling van de loonkosten. Dit is de afgelopen jaren in Duitsland het geval geweest. Zeker vergeleken met andere Europese landen was de stijging van de loonkosten in de marktsector zeer gematigd.

Ontwikkeling loonvoet, productiviteit en arbeidskosten per eenheid product in Duitsland

Stijging arbeidsproductiviteit in Finland

Een tweede mogelijkheid om de arbeidskosten per eenheid product te verlagen is door de arbeid efficiënter aan te wenden. Een stijging van de arbeidsproductiviteit betekent dat er minder arbeid nodig is om een eenheid product voort te brengen. Hoe dit doorwerkt in de arbeidskosten per eenheid product hangt af van de verhouding tussen de stijging van de loonkosten en de stijging van de arbeidsproductiviteit.

Als de arbeidsproductiviteit voldoende stijgt, hoeft een duidelijke stijging van de arbeidskosten niet te betekenen dat arbeidskosten per eenheid product ook sterk stijgen. Dat is in Finland duidelijk te zien. Over het algemeen is het jaarloon in de marktsector de afgelopen tien jaar vrij sterk gestegen, maar toch zijn de arbeidskosten per eenheid product in Finland niet of slechts gematigd toegenomen. Dit komt doordat de arbeidsproductiviteit ook vrij sterk is gestegen.

Ontwikkeling loonvoet, productiviteit en arbeidskosten per eenheid product in Finland

Aanhoudende loonkostenstijging in Italië

De omgekeerde situatie is als de arbeidsproductiviteit niet genoeg toeneemt om de loonkostenstijging te kunnen compenseren. Het gevolg is een stijging van de arbeidskosten per eenheid product. Dit is wat er sinds 2001 in Italië is gebeurd. In Italië heeft in het begin van deze eeuw een stagnerende arbeidsproductiviteit in combinatie met stijgende lonen geleid tot een sterke stijging van de arbeidskosten per eenheid product.

Ontwikkeling loonvoet, productiviteit en arbeidskosten per eenheid product in Italië

Recente ontwikkelingen van loonkosten en productiviteit in Nederland gunstig

Nederland heeft in het begin van deze eeuw een met Italië vergelijkbare ontwikkeling doorgemaakt. Een geringe stijging van de arbeidsproductiviteit ging samen met een periode van sterke loonstijgingen. Als gevolg daarvan stegen de arbeidskosten per eenheid product. In de afgelopen jaren is de arbeidsproductiviteit in Nederland echter weer gestegen, terwijl de ontwikkeling van loonkosten steeds gematigder was. Als gevolg hiervan daalden de arbeidskosten per eenheid product.

Ontwikkeling loonvoet, productiviteit en arbeidskosten per eenheid product in Nederland

De ontwikkelingen in Nederland werden nog versterkt doordat de hoogconjunctuur in 2000 overging in een laagconjunctuur. Over het algemeen gaat een dergelijke overgang gepaard met een afzwakking van de arbeidsproductiviteitsontwikkeling. Bij een aantrekkende economie, zoals na 2003, is vaak het omgekeerde te zien. De recente ontwikkelingen in Nederland laten nog eens goed zien dat de arbeidskosten per eenheid product het resultaat zijn een gematigde ontwikkeling van de loonkosten en een stijging van de arbeidsproductiviteit.