De invloed van arbeidskosten per eenheid product op de export

De laatste jaren trekt de export in de eurozone en Nederland weer aan. Voor die tijd was de ontwikkeling van de export zwak. Welke factoren spelen hierin nu een rol? Natuurlijk is op de eerste plaats de ontwikkeling van de wereldhandel van belang. Daarnaast is echter de concurrentiepositie van een land een belangrijke factor. Die concurrentiepositie hangt in sterke mate samen met de wisselkoers van de eigen munt en van de arbeidskosten per eenheid product. Dit artikel gaat in op de relatie tussen de ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product en de ontwikkeling van de export.

De concurrentiepositie van een land

Naast de wisselkoers wordt de concurrentiepositie ook bepaald door de ontwikkeling van de productiekosten per eenheid product ten opzichte van andere landen. Een stijging van de productiekosten die lager uitvalt dan die van andere landen zal tot een relatieve verbetering van de concurrentiepositie leiden. De verwachting is dus dat er een globaal omgekeerd verband bestaat tussen de ontwikkeling van de export en die van de arbeidskosten per eenheid product. De ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product wordt bepaald door de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit en die van de loonkosten: in een andere focus wordt hier nader op in gegaan. In tegenstelling tot de wisselkoersen kunnen bedrijven de arbeidskosten per eenheid product wel beïnvloeden. Het is wel zo dat de internationale conjunctuur ook een duidelijke invloed heeft op de export. Vandaar dat de exportontwikkeling van de verschillende landen op hoofdlijnen hetzelfde is, maar dat er niveauverschillen zijn.

Arbeidskosten per eenheid product

De arbeidskosten per eenheid product voor de marktsector zijn hier berekend als de beloning van werknemers (brutoloon en sociale premies) gedeeld door het volume van de productie (gedefleerde toegevoegde waarde). In 1999 begonnen de arbeidskosten per eenheid product in Nederland te stijgen, met vooral een sterke groei in 2001 en 2002. Daarnaast steeg ook de koers van de euro ten opzichte van andere valuta, met name de dollar. Deze twee ontwikkelingen verzwakten de Nederlandse concurrentiepositie en dat is terug te zien is in de zeer zwakke ontwikkeling van de goederenexport in de periode 2001-2003. Het is wel zo dat de zwakke internationale conjunctuur in deze periode ook invloed heeft gehad. Na 2003 gaan dalende arbeidskosten per eenheid product samen met een aantrekkende export.

Ontwikkeling arbeidskosten per eenheid product (marktsector) en export in Nederland

De relatie tussen arbeidskosten en export in andere landen in de eurozone

In andere landen in de eurozone is hetzelfde gespiegelde verband tussen export en arbeidskosten per eenheid product zichtbaar. Een daling of een gematigde ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product gaat over het algemeen samen met een gunstige exportontwikkeling. Dat beeld is goed terug te zien in bijvoorbeeld Finland en Duitsland aan het einde van de vorige eeuw.

Ontwikkeling arbeidskosten per eenheid product (marktsector) in export in Finland

Oplopende arbeidskosten per eenheid product zetten daarentegen de concurrentiepositie en dus de export onder druk. Een goed voorbeeld hiervan is Italië, waar de arbeidskosten per eenheid product al jaren aan het stijgen zijn. Sinds 2000 is de ontwikkeling van de Italiaanse export dan ook zwak te noemen.

Ontwikkeling arbeidskosten per eenheid product (marktsector) en export in Italië

In Duitsland lijkt de relatie tussen arbeidskosten en export minder sterk te zijn. Ondanks een al jarenlange zeer gematigde ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product zwakt de exportgroei na 2000 toch af. Hier spelen andere factoren een rol zoals de ontwikkelingen in de internationale conjunctuur en de toegenomen concurrentie op de wereldmarkt. In grote lijnen blijkt echter het verwachte omgekeerde verband tussen de ontwikkeling van de arbeidskosten per eenheid product en de exportontwikkelingen in alle vier besproken landen wel op te gaan.

Ontwikkeling arbeidskosten per eenheid product (marktsector) en export in Duitsland