Huishoudens beursklap nog niet te boven

Het financieel vermogen van Nederlandse huishoudens nam in de periode 1994-1999 met gemiddeld 9,4 procent per jaar toe tot 840 miljard euro. Vervolgens nam dit vermogen in de periode 2000-2002 met een kwart af onder invloed van de beurscrisis. In 2003 is sprake van enig herstel. Toch zijn de huishoudens de klap nog lang niet te boven: hun financieel vermogen ligt nog altijd 20 procent lager dan in 1999.

Vorderingen en schulden van huishoudens, 1993-2003

Beurscrisis nog goed merkbaar

De forse daling van het financieel vermogen in 2001 en 2002 is toe te schrijven aan de enorme koersverliezen die de huishoudens incasseerden. Zij verloren zowel direct op hun eigen aandelenbezit als indirect op de beleggingen van hun pensioen- en levensverzekeringsreserves. In 2003 bedroeg het aandelenbezit van huishoudens 128 miljard euro, tegen 264 miljard euro in 2000. De pensioen- en levensverzekeringvoorzieningen bedroegen 661 miljard. Dit is 2,6 procent meer dan in 2000.

Veilig sparen

De koersverliezen van de afgelopen jaren en de aanhoudende instabiliteit op de aandelenmarkt leidden ertoe dat huishoudens meer op zeker zijn gaan spelen. Huishoudens hebben in 2001-2002 per saldo voor 23 miljard euro aan aandelen verkocht. Het obligatiebezit nam in de periode 2001-2003 toe van 29 naar 48 miljard euro. De risicoloze spaartegoeden stegen in de periode 2001-2003 met gemiddeld 11,6 procent per jaar. Dit is ruim twee keer de gemiddelde jaarlijkse stijging in de periode 1998-2000. De spaartegoeden bedroegen eind 2003 ruim 187 miljard euro. Ook in de eerste acht maanden van 2004 hield de neiging om te sparen aan.

Toename schulden door hogere hypotheekschuld

De schulden van de huishoudens stegen in de afgelopen tien jaar met gemiddeld ruim 12 procent per jaar. In 2003 bedroeg het totale schuldbedrag 490 miljard euro. Het grootste deel van deze schulden bestond uit hypothecaire leningen: 407 miljard euro. Tegenover deze schuld stond een groter bedrag aan niet-financiële activa, zoals de waarde van woningen. In 2003 was bijna 90 procent van de eigen woningen belast met een hypotheek.

Financiële balans huishoudens, 31 december 2003

De balans opmaken

Uit de financiële balans van de Nederlandse huishoudens over 2003 blijkt dat 57 procent van de financiële activa van huishoudens bestond uit pensioenreserves. Zo’n 16 procent bestond uit risicoloze spaartegoeden en 15 procent uit aandelen en obligaties. Hiertegenover stonden de schulden ter grootte van 42 procent van de vorderingen. Het financieel vermogen had in 2003 per saldo een omvang van 58 procent van de vorderingen.

Bert Kal

Bron: StatLine