483 gemeenten in 2004

Afgelopen jaar zijn er elf Nederlandse gemeenten opgeheven en vijf nieuwe gevormd. Per saldo verdwenen dus zes gemeenten. Op 1 januari 2004 bedraagt het aantal gemeenten nog 483.

Veertig jaar herindelingen

In 1964 bestond het gemeentelijk landschap uit 977 gemeenten. Door een grote golf van samenvoegingen en herindelingen is het aantal gemeenten in veertig jaar gehalveerd. Vooral het aantal gemeenten met minder dan 25 duizend inwoners is sterk afgenomen. Het aantal gemeenten met meer dan 100 duizend inwoners is in vier decennia bijna verdubbeld.

Ontwikkeling aantal gemeenten, 1964-2004

Zijn er in 1964 nog dertien gemeenten met minder dan 500 inwoners, anno 2003 hebben de dertien kleinste gemeenten minder dan 5 duizend inwoners. In 2004 leidt een herindeling van vijf gemeenten tot één grote nieuwe gemeente genaamd Westland met net geen 100 duizend inwoners.

Veel wijzigingen in Zuidwest-Nederland

In de provincies Zuid-Holland en Zeeland zijn sinds 1964 veel kleine gemeenten gefuseerd. Vooral in Zeeuwsch-Vlaanderen, op Zuid-Beveland en in de Hoeksche Waard is hiervan sprake. Zo zijn de gemeenten Sluis en Borsele ontstaan door samenvoeging van respectievelijk vijftien en veertien gemeenten. De huidige zes gemeenten in de Hoeksche Waard waren er oorspronkelijk veertien. Een voorstel voor samenvoeging tot één gemeente is onlangs na een referendum opgeschort.

Gemeentelijke indeling in Zuidwest-Nederland

Schaalvergroting in Noordoost-Nederland

In de noordoostelijke provincies zijn in de jaren tachtig en negentig veel grootschalige herindelingen doorgevoerd. Daarbij werd in één keer de gehele provincie heringericht, zoals in Groningen (1990), Drenthe (1998), Overijssel (2001) en in mindere mate Friesland (1984). Deze schaalvergroting heeft geleid tot gemeentenamen met een meer regionaal karakter, bijvoorbeeld Eemsmond in Groningen, De Wolden in Drenthe en Hof van Twente in Overijssel.

Gemeentelijke indeling in Noordoost-Nederland

Gemeentelijke samenwerking of nieuwe herindelingen?

Al geruime tijd leidt de bestuurlijke inrichting van ons land tot discussie. Lang had het regeringsbeleid gemeentelijke schaalvergroting als doel. Het huidige kabinet richt zich echter niet meer op fusies maar op samenwerking tussen gemeenten. Per 1 januari 2005 worden Wgr-plus regio’s gevormd, waarmee het provinciaal bestuur de mogelijkheid krijgt gemeenten tot samenwerking te verplichten. Bij onvoldoende bestuurskracht is het denkbaar dat de provincies het initiatief voor nieuwe gemeentelijke herindelingen naar zich toe trekken.

Duncan Beeckman

Bron: Gemeentelijke indeling op 1 januari 2004