Meer sterfgevallen in januari en februari
Ieder jaar is het aantal sterfgevallen in de wintermaanden hoger dan in de zomermaanden. De sterftepiek valt doorgaans in de maand januari. In recente jaren schommelt de oversterfte in deze maand tussen de veertig en honderd personen per dag.
Verschil waargenomen en verwacht aantal sterfgevallen
Januari 2000: grootste sterfte in recente verleden
De grootste oversterfte in het recente verleden werd gemeten in januari 2000. Een griepgolf die aanhield van medio december tot eind januari leidde toen tot circa tweeduizend extra sterfgevallen, overwegend onder ouderen. In totaal overleden in ons land in die maand 14,9 duizend inwoners. Dat is het op één na hoogste aantal in de afgelopen eeuw. De hoogste sterftepiek in januari viel in de hongerwinter van 1944/’45. Door een combinatie van voedseltekort en strenge vorst kwam het maandelijks aantal sterfgevallen toen uit op 18,0 duizend.
Verschil tussen zomer- en wintersterfte afgenomen
Rekening houdend met de verdriedubbeling van de bevolkingsomvang in de afgelopen eeuw, blijken de verschillen in sterfte tussen zomer en winter in de loop der tijd te zijn afgenomen.
Gemiddeld aantal sterfgevallen per maand, 1902–2002
Rond 1910 lag het aantal sterfgevallen in januari en februari gemiddeld 30 procent hoger dan in juli en augustus. In het afgelopen decennium bedroeg dit verschil gemiddeld 10 procent. Het grootste verschil tussen de aantallen in zomer en winter deed zich voor in 1945: de sterfte in de winter van 1944/’45 was meer dan twee keer zo hoog als in de zomer die volgde op de bevrijding. Overigens was ook in die zomer de sterfte nog hoger dan gemiddeld.
Hoe kouder, hoe meer sterfte
Hoewel een combinatie van griep en extreme kou de grootste oversterfte veroorzaakt, leidt een strenge winter ook zonder een bijkomende griepgolf tot een bovengemiddeld aantal sterfgevallen. Dat blijkt als de oversterfte in de periode van begin januari tot eind februari uitgezet wordt tegen de gemiddelde dagtemperatuur in de betreffende maanden.
Extra sterfgevallen in januari en februari, naar gemiddelde maandtemperatuur
Ook hieruit blijkt duidelijk dat het effect van extreme kou in de afgelopen eeuw sterk is afgenomen. Vóór 1940 vielen bij gemiddelde dagtemperaturen lager dan 0o C naar verhouding drie keer zoveel doden als na 1960. Overigens deden strenge winters, met een gemiddelde maandtemperatuur lager dan 0o C, zich in de eerste en tweede helft van de vorige eeuw ongeveer even vaak voor. Wel nam het aantal zeer zachte winters toe. Pas in 1988 kwam de gemiddelde temperatuur in de periode van begin januari tot eind februari voor het eerst in de twintigste eeuw boven de 5o C. Sindsdien hebben zich nog vijf winters met zulke hoge temperaturen voorgedaan.
Joop Garssen
Bron: StatLine